زمان طولانی از دوره مدیریت سیداحمد میرعلایی در بنیاد سینمایی فارابی نمی‌گذرد. این طور که آمار و ارقام می‌گویند در این دوره روند تولید سرعت گرفته اما همچنان مشکلات فراوان در زمینه تولید و توزیع فیلمهای سینمایی وجود دارد. در این گفتگو که دومین گفتگوی مشروح مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی است او از برنامه‌های بنیاد در حوزه‌های مختلف درسال 89 صحبت کرده است.
* خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: یکی از مسائل مهم سینمای ایران مسئله تولید و سامان دادن به آن است. بنیاد فارابی در سال 89 چه برنامه‌ریزی برای تسریع روند تولید داشته است؟
- سیداحمد میرعلایی: در یکسال گذشته و به خصوص نیمه اول سال89، با توجه به برنامه‌ریزیهای انجام شده روند تولید سرعت گرفته است. در تولید یک پروژه مسائل مختلفی سهم دارند. فیلمنامه، گروه خوب و بودجه مناسب چرخ تولید را هموار می‌کنند. یکی از مهمترین موانع تولید در سینمای ایران کمبود دوربین است به همین دلیل شروع کردیم به برنامه‌ریزی برای خرید چند دوربین که نیازهای سینمای ایران را جوابگو باشند. یکی از اهداف ما ارتقای کیفیت تولیدات سینما است و برای رسیدن به این کیفیت، مجهز شدن به امکانات و ابزارجدید لازم است. ما در دوره گذار به دنیای دیجیتال هستیم. پیش بینی میشود که در آینده فیلمها به صورت دیجیتال تولید و نمایش داده شوند.از طرفی در دنیا این اتفاق افتاده و ما هم به مرور به این سمت می‌رویم. در سینمای جهان عده‌ای علاقمند به استفاده از نگاتیو هستند و این باعث میشود به دوربین‌های 35 میلیمتری نیاز داشته باشیم. ما از نظر تولید سینمایی در میان 15 کشور اول جهان قرار داریم و باید از نظر کیفیت هم در صدر جدول بایستیم. هدف ما بازار جهانی است و باید تولیداتمان را به سینمای جهان معرفی کنیم. برای رفتن به سمت بازار جهانی نیاز به کیفیت فنی داریم.
|
یکی از مهمترین موانع تولید در سینمای ایران کمبود دوربین است به همین دلیل شروع کردیم به برنامه‌ریزی برای خرید چند دوربین که نیازهای سینمای ایران را جوابگو باشند |
* رسیدن به کیفیت بالا نیاز به بودجه دارد، این بودجه تامین شده است؟
- رسیدن به جایگاهی که تولیدات سینمای ایران حرفه‌ای شوند، سخت نیست. نیاز به بودجه داریم که بخشی از آن تامین شده و علاقمند هستیم بخش خصوصی فعال شود و در زمینه تهیه و پوشش امکانات فنی خودکفا شود. مثل اتفاقاتی که در بخش صدا افتاده است. لوازم نورپردازی و صداگذاری را بخش خصوصی تامین می‌کند و بنیاد فارابی در این زمینه دخالتی ندارد، اما تامین بعضی اقلام مانند برخی لوازم سنگین نظیر دوربین به دلیل هزینه بالا در بخش خصوصی شاید به صرفه نباشد. بخش خصوصی نمی‌تواند ژنراتور برق را تهیه کند، چون در بحث اجاره و ...آن دچار مشکل میشود.
* میشود با دادن یارانه امکان استفاده از این امکانات را فراهم کرد.
- بله میشود یارانه داد. بخشی از هزینه‌ها را هم دولت باید تقبل کند. اما بخش دولتی باید اقلام سنگین را تامین کند. در برنامه‌هایمان این است که بخش خصوصی را تقویت کنیم تا جاهای خالی را پر کند.
* یکی از ایرادهایی که به امکانات و لوازم فیلمسازی این است که کهنه و فرسوده شده‌اند. برای تامین لوازم تازه هم برنامه‌ای دارید؟
- برنامه‌ریزیهای ما این است که از لوازم و امکانات استاندارد استفاده کنیم. هر محصولی در سینمای ایران ساخته میشود ممکن است خارج از مرزهای ایران دیده شود، کیفیت این آثار باید در سطح جهانی باشد. به هر حال چشم جهان به سینمای ایران است و باید از حیثیت این سینما دفاع کرد.
رسیدن به کیفیت مطلوب در تولید، از اهداف بنیاد سینمایی فارابی است. تا این لحظه که من با شما صحبت می‌کنم ما در سه نقطه دنیا دوربینهایی را رصد کرده‌ایم که یکی از آنها خریداری شده و آماده انتقال است و دو دوربین دیگر در مرحله آزمایش هستند تا کیفیت مطلوب داشته باشند.
|
هنرمند باید تشخیص بدهد که فیلمش ممکن است یک سال دیگر اکران شود یک سال دیگر، جامعه ما کجا ایستاده، شعور اجتماعی و سلیقه مردم در چه سطحی است |
* یکی از بخشهای مغفول سینمای ایران، شبکه توزیع و نمایش است. رونق اکران بدون نظم دادن به شرایط اکران بی‌ثمر به نظر می رسد.
- یکی از دشوارترین بخشهای تولید فیلم پخش آن است. سینما و تولید فیلم یکی از حرفه‌های سخت دنیا است و در شرایطی که در ایران وجود دارد به خصوص با توجه به تعداد تولید بالا، مرحله نمایش نیز با مشکلات طاقت‌فرسا و عذاب‌آور همراه است. در بعضی کشورها، سینماگران برای تولید اضطراب دارند و در ایران خوشبختانه فضایی فراهم است که بخش تولید معمولا مشکلات کمتری دارند و این بخش توزیع است که پیچیده و دشوار است. برای سامان دادن به مشکلات توزیع فیلم در ایران نمی‌توانید تمام الگوهایی که در خارج وجود دارد را به کار گیرید این کار عملی نیست و ثمری ندارد.
* در این پروسه طولانی توزیع، بسیاری فیلمها کهنه می‌شوند و این باعث میشود در اکران لطمه ببینند.
- هنرمند باید تشخیص بدهد که فیلمش ممکن است یکسال دیگر اکران شود. یکسال دیگر، جامعه ما کجا ایستاده، شعور اجتماعی و سلیقه مردم در چه سطحی است. اگر فیلمسازی این ضرورتها را نداند هنرمند نیست. تهیه‌کننده و فیلمساز باید رصد کند و بداند که جامعه چه نیاز دارد. سینماگر نباید فقط به دنبال این باشد که مردم چه چیزی دوست دارند. ما باید به سمت سینمایی برویم که نیازهای معنوی و فرهنگی مخاطب را تامین کند و فقط بعد سرگرم‌کنندگی نداشته باشد.فیلمساز باید خط قرمزها را بشناسد. همه جای دنیا خطوط قرمز وجود دارد و همه سینماگران به این قواعد پایبند هستند. اگر تهیه کننده و فیلمساز هوشمند نباشد و خط قرمزها را نشناسد فیلمی می‌سازد که مشکل اکران پیدا می‌کند و آن موقع صحبت از محدودیت‌ها میشود. در حالی که خطوط قرمز برای اهل فن مشخص و تعریف شده است.
* با این تعاریف فکر می‌کنید امکانات بخش دولتی در حوزه پخش فراهم و مناسب است؟
- خیر مهیا نیست. سینماهای ما در تهران و شهرستان شرایط مطلوب ندارند. آپارات، صندلی، سیستم صوتی و ... مناسب نیست. محیط سینما باید مفرح و جذاب باشد. بعضی سالنهای جدید و مدرن فضاسازی نامناسبی دارند و فضای گرم و مطلوبی ندارند. ما نیاز به یک مهندسی داریم که بخشی از آن را در بنیاد سینمای فارابی شروع کرده‌ایم. دوستانمان در معاونت سینمایی هم بخش دیگر از کار را بر عهده دارند. امیدواریم دوستان و همکارانمان در خانه سینما هم به ما ملحق شوند و این کار گروهی را برای سامان دادن به وضعیت اکران انجام دهیم.
|
اگر تهیه کننده و فیلمساز هوشمند نباشد و خط قرمزها را نشناسد فیلمی می‌سازد که مشکل اکران پیدا می‌کند و آن موقع صحبت از محدودیت‌ها میشود. در حالی که خطوط قرمز برای اهل فن مشخص و تعریف شده است |
* ارتباط با مخاطب چقدر برای شما مهم است؟
- ارتباط زنده و پویای مخاطب به گیشه سینماها وابسته است. اگر صفی جلوی سینما نباشد سینمای پویایی نخواهیم داشت و اسیر رکود می‌شویم و به ناچار به فکر اکران فیلم فرنگی می‌افتیم. سر در سینماها، طراحی پوستر و مسئله تبلیغات و جذب مخاطب موضوع مهمی است که نادیده گرفته میشود. باید در این حوزه هم خلاقیت و نوآوری داشته باشیم. باید تبلیغات به شکلی باشد که مخاطب متوجه شود با چه محصولی روبرو است. در بخش تبلیغات گامهایی برداشته شده اما نیازمند طرحهای تازه‌تری هستیم. مطمئن باشید اگر سالنها وسینما پر از جمعیت باشند امنیت ملی ما بیشتر شده است. در سالن سینما گروههای مختلف مردم در کنار هم فیلمی را می‌بینند، می‌خندند، گریه می‌کنند و درگیر قصه می‌شوند. یکی از ارکان همدلی و همراهی گروههای مختلف اجتماعی، فکر و نظر مشترک است.
* جامعه ایرانی سنت سینما رفتن را فراموش کرده است.
- متاسفانه بله. در خانه فیلم دیدن کارکردی که سینما رفتن در تقویت روحیه جمعی و همدلی دارد، برای جامعه ندارد. سنت قصه گویی که مادربزرگها دارند را به یاد بیاوریم. مادربزرگ برای یک نوه قصه نمی‌گوید، بچه‌ها را جمع می‌کند و برای همه آنها روایت می‌کند چون تاثیر آن بیشتر است. در نمایش تعزیه هم این گونه است، روحیه جمعی در این آیین ها که ریشه در سنت و فرهنگ ما دارد قوی میشود.
* این روحیه جمعی و رفتن به سینما در اهالی سینما هم انگیزه بیشتری به وجود می‌آورد. سالن خالی برای جامعه سینمایی هم جذاب نیست.
- من کارم را با تئاتر شروع کرده‌ام. نفس تماشاگر و حضور او در تئاتر انگیزه بالایی برای بازیگر به وجود می‌آورد. در سینما هم این حضور، دلگرم کننده است اما به شکلی دیگر. سینماگر ما وقتی می‌بیند سالن مملو از جمعیت است و از فیلمش استقبال میشود انگیزه مضاعف برای فعالیت و خلاقیت پیدا می‌کند. هیچ تهیه کننده‌ای دوست ندارد فیلمی که می‌سازد اکران نشود، حتی اگر سود مالی را قبل از اکران برده باشد. تهیه کننده تلویزیون که از پخش مجموعه‌اش منفعت مالی نمی‌برد، اما با پخش تیزر تلاش می‌کند مخاطب بیشتری جذب کند و این موتور محرک او میشود.
* چقدر می‌توان امیدوار به اجرای این طرحها بود؟
- لازم نیست 10 سال صبر کنیم، با یک برنامه‌ریزی درست می‌توان به بخش توزیع و اکران سامان داد. سرفصل‌ها را تعیین کرده‌ایم و فکر می‌کنم یک سال دیگر به نتایج ملموسی برسیم. نمی‌گویم همه مشکلات یک ساله حل می‌شوند اما برای آغاز حل مشکلات به شکل دقیق و برنامه ریزی شده فرصت مناسب و مغتنمی است و باید کار را شروع کرد.
* حمایتی که بنیاد سینمایی فارابی از فیلمنامه‌ها می‌کند تابع چه ضوابطی است. هزینه تولید بالا رفته ، کف رقمی که فارابی برای پروژه‌ها می پردازد چقدر است؟ سوابق و اعتبار حرفه‌ای فیلمساز را هم در نظر می‌گیرید.
- از تولید هر فیلمنامه‌ای که پروانه ساخت بگیرد در فارابی حمایت میشود. ارائه لوازم و مواد مصرفی یارانه ای برای پروژه‌هایی که به شکل 35 میلیمتری ساخته می‌شوند قطعی است.
* اگر در اداره کل نظارت و ارزشیابی تشخیص بدهند به آن فیلمنامه پروانه ندهند؟
- اداره کل ارزشیابی و نظارت بر سینمای حرفه‌ای ممکن است به یک فیلمنامه با گروه سازنده پروانه ندهند اما به همان فیلمنامه با یک گروه دیگر پروانه بدهد. تیم خیلی مهم است و پروانه ساخت فقط به معنی این نیست به شما اجازه فیلمبرداری در خیابان را بدهند. گروه کارشناسانی که اداره کل و شورای پروانه ساخت هستند تشخیص می‌دهند که یک فیلمنامه با چه گروهی تبدیل به فیلم خوبی میشود.
|
اداره کل ارزشیابی و نظارت بر سینمای حرفه‌ای ممکن است به یک فیلمنامه با گروه سازنده پروانه ندهند اما به همان فیلمنامه با یک گروه دیگر پروانه بدهد |
* حمایت‌های بنیاد فارابی شامل چه بخش‌هایی است؟
- دو نوع حمایت از فیلمنامه‌هایی که پروانه گرفته داریم. به صورت وام یا به شکل مشارکت از تولید آثار حمایت می‌کنیم. بعضی افراد فقط وام می خواهند و گروهی مایلند به مشارکت بنیاد در تولید فیلم. این درخواستها در معاونت فرهنگی بررسی میشود. حمایت اولیه از دادن امکانات و لوازم و وام تا حداکثر 10 درصد از مبلغ تولید یک فیلم را شامل میشود. ما رقم متوسط تولید فیلم را 400 میلیون تومان در نظر گرفته‌ایم.در مرحله بعدی بین 40 تا 100میلیون تومان وام می‌دهیم. اگر فیلم قبلی کارگردان، اثر شاخصی باشد حمایت مالی ما را شامل میشود چون چنین کارگردانی قصد دارد از اعتبار و حیثیت حرفه‌ای خود دفاع کند.
* گرایش‌های کارگردانها که در دریافت وام تاثیر ندارد؟
- اصلاً. مثلا به دلیل سابقه سینمایی اصغر فرهادی، ما از فیلم تازه او بیشترین میزان حمایت را داشتیم. آقای همایون اسعدیان فیلم "طلا و مس" را کارگردانی کرد، زمانی که او به عنوان تهیه کننده در سعادت آباد حضور پیدا کرد با اغماض بیشتری با این پروژه برخورد کردیم. خانم تهمینه میلانی برای فیلم "پرنسیب" از بنیاد سینمایی فارابی وام گرفت بعد از پایان فیلم، آن را دیدیم و به دلیل ارزش‌های آن سقف وام را بالا بردیم و دو برابر کردیم. فیلمی که او ساخته بود از فیلمنامه‌اش بهتر بود چرا نباید چنین کارگردانی تشویق شود.
* به نظر می‌رسد بنیاد فارابی از تولید بعضی کمدی‌های عامه پسند اصلاً حمایت نمی‌کند.
- تهیه کنندگان چنین پروژه‌هایی اصلاً به سراغ بنیاد سینمایی فارابی نمی‌آیند. آن فیلمها در چرخه دیگری تولید و اکران می‌شوند. من امیدوارم چنین فیلم‌هایی ساخته نشوند. این آثار سطح سلیقه مخاطب را پایین می‌آورند. کاش دوستانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند انرژی و بودجه‌شان را صرف تولید آثار بهتری کنند.
* بحث جذاب بودن فیلمنامه‌ها در حمایت از آنها چقدر موثر است؟
- عنصر جذابیت را نمی‌توان از سینما حذف کرد. اگر فیلمی سوژه و داستان متفاوت و جذابی داشته باشد از تولید آن حمایت می‌کنیم. ما به سینمایی اعتقاد داریم که برای مخاطب جذاب باشد. ما منکر حضور جهانی سینمای ایران نیستیم اما معتقدیم آثار سینمایی تولید شده در ابتدا باید برای مخاطبان داخلی از جذابیت برخوردار باشند و به شعورعامه مخاطبان احترام بگذارند.
* بنیاد سینمایی فارابی چقدر تمایل دارد صد در صد در تولید یک پروژه سهیم شود؟
- ما ترجیح می دهیم تهیه کننده بخش خصوصی را به افزایش مشارکت در اثر خود تشویق کنیم کنیم. حتی اگر تهیه کننده‌ای توان مالی ضعیفی دارد در صورتی که قصد مشارکت داریم باز او را ترغیب می‌کنیم مثلا 10 درصد در تولید سهیم شود.
|
ما باید به سمت سینمای کودک و خانواده برویم. محیط سینما هم باید آن طور باشد که خانواده‌ها رغبت کنند به سینما بروند |
*جشنواره کودک را پیش رو داریم که یکی از مهمترین جشنواره‌های داخلی است. تولید و نمایش در این حوزه کاملاً راکد است. شما به رونق چرخه تولید و عرضه فیلم کودک فکر کرده‌اید یا فقط قرار است جشنواره برگزار شود تا چراغ آن روشن بماند؟
- جشنواره فیلم کودک یکی از مهمترین جشنواره‌های داخلی است اما ما این اعتقاد را نداریم که مثل بعضی مدیران یا نهادها به بهانه جشنواره و در مدتی کوتاه فیلم تولید کنیم. چنین فیلم‌هایی آثاری قابل قبول نیستند و نمی‌توانند کمکی به رونق این سینما کنند. کمیت بر کیفیت نباید برتری پیدا کند. یکی از مشکلات بعضی سینماگران کودک این بود که برای جشنواره‌های خارجی فیلم می‌ساختند، این گرایش باعث شد مخاطب ایرانی از سینمای کودک فاصله بگیرد و سالنهای سینما از مخاطب این آثار خالی شود. در دوره جدید به دنبال تصحیح نگاه به سینمای کودک هستیم. فیلم کودک باید برای دیده شدن ساخته شود. همان طور که گفتم حضور در جشنواره‌های معتبر افتخار است اما نمایش فیلمهای ایرانی در هر جشنواره‌‌ای به نفع سینمای ما نیست.
* پس به دنبال تولید فیلمهای کودک جذاب برای کودکان هستید؟
- بله، باید این سینما را برای کودک خودمان جذاب کنیم. چند درصد از فیلمهای کودکی که ساخته میشود هوشمندانه و پاسخگوی نیاز کودک امروز است. ما باید به سمت سینمای کودک و خانواده برویم. محیط سینما هم باید آن طور باشد که خانواده‌ها رغبت کنند به سینما بروند. هم اکنون، در حال برنامه‌ریزی برای تولید فیلم کودک هستیم. از فیلمنامه‌های خوب استقبال می‌کنیم و امکانات و شرایط تولید فیلم خوب کودک را فراهم می‌کنیم. برنامه‌ریزی به معنی این نیست که زمان جشنواره برای رنگین کردن ویترین فیلم تولید کنیم. برنامه ریزی یعنی نیازها را در درازمدت ببینیم و به فکر قوی کردن زیرساخت‌ها خصوصا در سینمای کودک باشیم .
|
مشکل سینمای دفاع مقدس نگاه کلیشه‌ای به موضوع‌ها است. فیلمی مثل "فرزند خاک" که ناگفته‌های جنگ را روایت می‌کند مورد توجه مخاطب داخلی و خارجی هم قرار می‌گیرد |
* پس شما اگر فیلم خوبی نباشد جشنواره کودک را برگزار نمی‌کنید؟
- فیلم خوب عامل رونق جشنواره است. امسال فیلمهای خوب داخلی و خارجی برای جشنواره فیلم کودک تولید و انتخاب شده. برنامه‌ریزی‌ها از مدتها قبل انجام شده است. همان طور که برای جشنواره فیلم فجر امسال، از پارسال برنامه ریزی را شروع کرده ایم و نیازی نیست زمان جشنواره شروع به تولید شتاب زده کنیم. تولید چنین آثاری نه به نفع بیت‌المال است نه به سود سینمای ایران و نه به سود مخاطبان یا مالک اصلی سینما یعنی مردم ، ما در فارابی به دنبال حمایت از تولید آثاری هستیم که لایق مردم بزرگوار ایران باشد.
* جشنواره دفاع مقدس هم امسال برگزار میشود. به عنوان یک کارشناس و نه یک مدیر سینمایی مشکل این سینما در حوزه تولید و نمایش را معلول چه علت‌هایی می‌دانید؟
- جشنواره‌های دفاع مقدس یکی از خاطره انگیزترین جشنواره‌های سینمایی ایران است. بسیاری از سینماگران ما با سینمای دفاع مقدس متولد شدند. موضوع دفاع مقدس موضوع عظیم و ارزشمندی است. ما متولی برگزاری جشنواره نیستیم اما در برگزاری آن حمایت و مشارکت داریم. مشکل سینمای دفاع مقدس نگاه کلیشه‌ای به موضوع‌ها است. فیلمی مثل "فرزند خاک" که ناگفته‌های جنگ را روایت می‌کند مورد توجه مخاطب داخلی و خارجی هم قرار می‌گیرد. یک منتقد فرانسوی به نام آلن برونه نوشته بود "فرزند خاک" تاثیرگذارترین فیلمی است که در بعد جهانی درباره جنگ ساخته شده است. فرهنگ دفاع مقدس تضمین کننده دوام وحدت و حیات جامعه ایرانی است و نباید نادیده گرفته شود.
- - - - -
گفتگو: محدثه واعظی‌پور
نظر شما