به گزارش خبرنگار مهر در گرگان، بررسی های کارشناسی نشان می دهد که از رسته های مختلف موجود در بازار کهنه گرگان در حال حاضر بقایایی از یک یا دو رسته وجود دارد و بقیه رسته ها در گذر زمان از بین رفته است.
بازار قدیمی گرگان که محدوده آن از چهار راه میدان فعلی تا سه راه میرکریم و میدان قیصریه بود و مشتمل بر رسته های گوناگونی نظیر رسته بزازان، چلنگران و آهنگران، کفش فروشان، آب نبات سازان و ... بود و اکنون تنهای بقایایی از رسته چلنگران و آهنگران موجود است.
علاوه بر این رسته ها، مدرسه محسنیه، سادات، کاروانسراهای حاج امین الاضرب، کاروانسرای حاج محمد تقی خان هزار جریبی، حمام درب نو و سقاخانه حضرت عباس (ع) در محدوه بازار کهنه گرگان وجود داشت و اکنون تنها جز نام و نشان، چیز دیگری از این بقایای تاریخی باقی نماینده است.
این بازار در روزگاران گذشته از جمله مراکز مهم داد و ستد کالا، توزیع و نشر افکار و عقاید فرهنگی ـ اجتماعی بوده است و براثر گذشت زمان و عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تحول یافته و شکل و بافت قدیمی و تاریخی خود را از دست داده است.
برآیند بررسی ها نشان می دهد که بازارها در ایران به عنوان مرکز کالبد اصلی شهر، محل داد و ستد کالا و تجمع فروشندگان و خریداران کالاست و بازارهای قدیمی گرگان از نظر سبک معماری و راسته های مربوطه، یکی از زیباترین بازارهای استان و منطقه شمال ایران محسوب می شود.
عکس تزئینی است
اسناد و متون تاریخی و گزارشات و سفرنامه های خارجیانی نظیر "رابینو" که به منطقه استرآباد قدیم و گرگان فعلی سفر کرده اند، نشان از وجود بازارهای مختلفی در این منطقه می دهد که محقق و باستان شناس گلستانی نیز به آن اشاره می کند.
اسدالله معطوفی در گفتگو با خبرنگار مهر در گرگان با بیان اینکه بازار در بافت شهر استرآباد عنصر اساسی و مهم محسوب می شد، افزود: بازارها نقش مهمی علاوه بر داد و ستد برعهده داشته اند که کارکردهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن بر کسی پوشیده نیست.
وی پیشینه بازار در ایران را به دوره های ساسانیان و هخامنشیان مرتبط می داند و افزود: بازارها در بافت اصلی و قلب شهرها وجود داشتند که حاکی از نقش مهم و کارکردهای ویژه این بازارهاست.
معطوفی اظهار داشت: قدمت بازارهای استرآباد و گرگان به دوره هخامنشی نیز باز می گردد که در ایالت هیرکان مشتمل بر استرآباد و جرجان در اسناد تاریخی به وجود بازارهایی اشاره می شود.
این مولف گلستانی با بیان اینکه بازار کهنه گرگان، جز بازارهای لوکس و اشرافی به شمار می آید، خاطرنشان کرد: در این بازار انواع و اقسام کالاهای وارداتی و صادراتی به چشم می خورد.
اسدالله معطوفی عنوان کرد: بازار قدیمی گرگان رسته های مختلفی داشت و مدرسه های قدیمی مانند مدرسه سادات و مفیدیه، رسته آهنگران، بزازان، چلنگران، آب نبات سازان در آن نمایان بود.
وی یادآور شد: چند کاروانسرای مهم و معروف مانند کاروانسرای " حاج محمد تقی خان هزار جریبی" نیز در این بازار در محدوده دروازه مازندران و امامزاده عبدالله فعلی در این بازار وجود داشت.
این محقق گرگانی بیان داشت: متاسفانه رسته های مختلف بازار کهنه گرگان در طول سالیان از بین رفت و اکنون بقایایی از برخی رسته های وجود دارد.
وی افزود: برخی از رسته های بازار قدیمی گرگان همانند بازار یزد و کاشان سرپوشیده بود و متاسفانه این رسته های قدیمی اکنون از بین رفته است.

تنها یک رسته در بازار قدیمی گرگان فعالیت دارد
وی اظهار داشت: بخشی از محدوده بازار روز فعلی تا سقاخانه حضرت عباس (ع)، رسته های مختلف بازار کهنه گرگان بود که بیشتر رسته های از بین رفته است و اکنون غیر از رسته چلنگران و آهنگران، رسته ای دیگر مشاهده نمی شود.
اسدالله معطوفی با اشاره به وجود چند کاروانسرای مهم و معروف در بازار قدیمی گرگان گفت: اکنون بقایایی از یکی از کاروانسرا، که آخرین بازمانده کاروانسراهای این بازار است، وجود دارد.
آخرین کاروانسرای بازار قدیمی گرگان نیازمند مرمت
وی با تاکید بر اینکه باید به داد این کاروانسرا رسید، خاطرنشان کرد: می توان کاروانسرای حاج محمد تقی خان هزار جریبی را بازسازی کرد و با تغییر کاربری به شرط حفظ معماری، رستوارن، قهوه خانه سنتی و چایخانه ایجاد کرد.
استاد دانشگاه گلستان یادآور شد: همچنین بقایای از حمام کاسه گران در بازار کهنه وجود دارد که در حال نابودی و تخریب است و می توان این اثر قدیمی و تاریخی را نیز مرمت و حفظ کرد.
معطوفی با بیان اینکه بازارهای قدیمی بخشی از فرهنگ، تاریخ و هویت بومی و ملی را تشکل می دهد، گفت: این بازارها و بناهای تاریخی مواریث ما هستند که باید حفظ شوند.
وی به مشکلات فراروی صیانت و حفاظت از میراث های تاریخی اشاره و اضافه کرد: متاسفانه فرهنگ لودگی و بی مسئولیتی در جامعه موج می زند و باید برای تغییر این فرهنگ، آگاهی دهی به افکار عمومی مورد توجه ویژه قرار گیرد که رسانه ها در این حوزه نقش اساسی دارند.
وی تاکید کرد: بازارها، کاروانسراها، رسته ها جزیی از مواریث معنوی هستند و بشر نیازمند شناسنامه ملی و بومی است.
اسدالله معطوفی خاطرنشان کرد: منازه مسجد جامع، میل رادکان، برج قابوس، تپه های باستانی بخشی از شناسنامه ملی و بومی را تشکیل می دهند که برای حفاظت از آن نیازمند آگاهی بخشی به جامعه هستیم.
وی یادآور شد: نمی توانیم برای هر اثر تاریخی و معنوی یک نگهبان و پاسبان بکار گیریم و افکار عمومی برای صیانت از این مواریث باید تقنیع شوند، زیرا وقتی هویت بومی و ملی نباشد، بزهکاری رشد می یابد.
این محقق گلستانی خاطرنشان کرد: هویت اجتماعی ملت در چند مقوله از جمله میراثهای معنوی خلاصه می شود و برای حفظ این میراثها باید بسیج عمومی صورت گیرد.
وی سازمان دهی، طرح و برنامه وسیع ملی و بومی، ثبت آثار تاریخی و باستانی، مدیریت هوشمند، فوق تخصصی و آگاه به مسائیل میراث های فرهنگی و معنوی را از دیگر لازمه های حفاظت از میراث های تاریخی برشمرد.
تخصیص بودجه ملی و استانی، برای ترمیم و مرمت و حفظ آثار مادی و معنوی شرط اصلی و تشکیل کمیته های تخصصی در استان های مختلف با حضور کارشناسان برجسته، مورخانف باستان شناسان، معماران از دیگر لازمه های صیانت از میراث های فرهنگی و تاریخی است.
روند روبه رشد تخریب تدریجی بازارهای قدیمی گرگان که بخشی از هویت بومی را تشکیل می دهد به مانند از بین رفتن صفحه های شناسنامه بومی و ملی است که هر روز از برگش کاسته می شود و بی هویتی را به ارمغان می آورد.
نظر شما