روایت دوفوشه کور از ترجمه دیوان حافظ

وی افزود: دیوان حافظ به زبان فارسی برای فارسی‌زبان گنجی ویژه است که هیچ خارجی نمی‌تواند همه زیباییها و گوهرهای آن را دریابد و به دست آورد و به همین دلیل است که بر این باورم که حافظ عجیب، زیبا، دست‌نیافتنی و معجزه است.

 

این پژوهشگر در مورد شیوه ترجمه خود گفت: ترجمه نبرد با متن است و شعر حافظ با همه ویژگیهایش شاید ترجمه ‌ناپذیر باشد اما من کوشیده‌ام که با ترجمه تحت‌ اللفظی و با اضافه کردن توضیحات مفصل در مورد برخی از واژه‌ها همچون "رند" و مفاهیم عرفانی و عاشقانه، فرانسه‌زبانان با درون‌مایه شعر حافظ پیوند برقرار کنند اگرچه قدرت موسیقی شعر او قابل ترجمه به هیچ زبانی نیست.

 

وی ضمن تحلیل حافظ اسطوره‌ای و حافظ تاریخی و نگاه حافظ به حوادث دوران خودش گفت: حافظ به جز در غزلهایی که در مدح برخی از حاکمان و پادشاهان و وزیران سروده است هیچ نام و نشانه‌ای مشخص از زندگی خود، زن و فرزندانش و دوستان و دشمنانش به ما نمی‌دهد گویی حافظ به دلایلی که بر ما روشن نیست کوشیده است بر ابهام شعرش و ابهام ما بیفزاید. در شعرهایش از ضمایر تو، من، او و ایشان استفاده می‌کند. گاهی "من" خود حافظ است و گاهی "من" خواننده غزل است اما آنچه روشن است رابطه "تو" و "من" رابطه عاشق و معشوق است.  "تو" ناز می‌کند و "من" نیاز خود را ابراز می‌دارد و این شیوه بر شکوه و ماندگاری شعرش افزوده است.

 

وی در پاسخ چگونگی آشنایی‌اش با حافظ و دلیل انتخاب دیوان حافظ برای ترجمه گفت: من سالها با حافظ آشنا بودم و علاقه وافری به ترجمه شعر او داشتم. هم به شعر حافظ عاشق بودم و هم از ترجمه آن هراسان، می‌ترسیدم شاید نتوانم آنگونه که باید به آن بپردازم. تا اینکه در سال 1986 در کنفرانسی با دکتر نصرالله پورجوادی مشورت کردم و ایشان پس از تاملی مرا به انجام این کار ترغیب کرد و از آن پس تا زمان انتشار ترجمه کامل دیوان 18سال به طور مستمر حافظ مشغله ذهنی من شد. من عاشق و مجنون شده بودم و به ویژه جنبه‌های عرفانی و الهی حافظ برایم جذبه‌ای ناگفتنی داشت. اگرچه باید بگویم تا به سامان رسیدن کار، "عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکلها".

 

در سالهای اخیر پروفسور دوفوشه‌کور به دلیل فعالیتهای خود موفق به دریافت لوح تقدیر جشنواره فارابی، شانزدهمین جایزه ادبی محمود افشار، نشان درجه یک حافظ شناسی، لوح تقدیر دانشگاه حافظ و لوح تقدیر دانشگاه شیراز شده است.

 

در این نشست کوروش کمالی‌سروستانی عضو هیئت مؤسس دانشگاه حافظ ضمن برشمردن ویژگی‌های شعر حافظ و ترجمه آثار ادبی فارسی به زبان فرانسوی گفت: ترجمه آثار ادبیات کلاسیک فارسی به زبان فرانسوی در سال1634 با ترجمه گلستان سعدی توسط "آندره ری‌یر" آغاز شد. این ترجمه تاثیر به ‌سزایی بر آثار و اندیشه بزرگانی چون ویکتور هوگو،‌ دیدرو، ولتر، ‌لافونتن و آراگون داشت.

 

وی افزود: اولین ترجمه گزیده غزلیات حافظ در آغاز قرن بیستم و در سال1922 توسط چارلز دوویل انجام گرفت، پس از وی آرتورگی در سال1927، 175غزل از حافظ ترجمه کرد. ژیلبر لازار و برخی دیگر از پژوهشگران فرانسوی نیز غزلهایی از حافظ را ترجمه کردند و در سال 2006 پس از 18 سال کوشش مستمر ترجمه دیوان حافظ توسط پروفسور "هانری دوفوشه‌کور" صورت پذیرفت.

 

وی افزود: فرانسه و ایران هر دو در آفرینش آثار ادبی و تاثیرگذار بر ذهن و زبان جهانیان دارای ویژگیهای مشترکی هستند و پیوند فرهنگی این دو کشور قدمت 400 ساله دارد.

 

کمالی ضمن بررسی اجمالی این ارتباط فرهنگی گفت: در میان پژوهشگران فرانسوی که در زمینه زبان و ادبیات فارسی به پژوهش پرداخته‌اند جایگاه "سه، هانری" شاخص است. هانری ماسه که آثار ارزشمندی در تاریخ ادبیات ایران و سعدی‌شناسی دارد، هانری کُربن که نقش غیرقابل انکاری در تصحیح و ترجمه آثار عرفانی ـ ادبی زبان فارسی داشته است و بالاخره هانری دوفوشه‌کور که علاوه بر تالیف شش کتاب و 70 مقاله علمی پیرامون زبان و ادبیات فارسی مترجم دیوان کامل حافظ شیرازی است.

 

وی سپس به معرفی سومین هانری پرداخت و گفت: "هانری دوفوشه‌کور" در سال 1925 به دنیا آمد و اکنون بیش از 45 سال است که با زبان و ادبیات فارسی مانوس است. وی در مراکش بالیده‌ و در آنجا با فرهنگ اسلامی آشنا می‌شود و در همان دوران به این نتیجه رسیدند که برای شناخت تمدن اسلامی به طور عمیق شناخت تمدن ایران اسلامی ضروری است و به همین دلیل به فرهنگ ایرانی و ادبیات فارسی پرداخته‌اند. موضوع رساله دکترای او "توصیف طبیعت در ادبیات فارسی در قرن یازدهم" است و کتاب ارزشمند اخلاقیات وی که در برگیرنده مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از قرن سوم تا قرن هفتم هجری به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است.