برای گرفتن عکس‌های حج از روابط خود استفاده کردیم

مسعود زنده روح کرمانی، عکاس در مورد عکاسی از حج به خبرنگار مهر گفت:من شانس این را داشته‌ام که هر دو حج تمتع و عمره را بروم و عکاسی نیز کنم. اصولا ورود به دو شهر مکه و مدینه در عربستان برای غیرمسلمانان ممنوع است. از حدود 30 کیلومتری این شهرها تابلویی نصب شده است که غیرمسلمانان حق ورود به آنها را ندارند.

وی افزود: حتی گروه‌های فیلمسازی و تصویربرداری که قرار است وارد این شهرها شوند، باید همگی مسلمان باشند و اگر از کشورهایی آمریکایی و اروپایی آمده باشند کسانی انتخاب می‌شوند که مسلمان باشند. برای همین عکاسی و فیلمبرداری در این دو شهر که مراسم حج در آنها انجام می‌شود، بسیار سخت است و مجوزی مستقل برای این کار به عکاسان حرفه‌ای داده نمی‌شود.

زنده روح کرمانی سپس به نحوه عکاسی از مراسم حج اشاره کرد: در این چندباری که از مراسم حج عکاسی کردم با مشکلی به نام مجوز برای عکاسی مواجه نشدم چون درکل، عکاسی ممنوع است. سیستم عربستان در این زمینه به سه بخش تقسیم می‌‌شود. بخش اول که حکومت است. بخش دوم که پلیس است و اصلا در مورد عکاسی و فیلم‌برداری دخالت نمی‌کند و گروه سوم که سازمان امر به معروف و نهی از منکر است. 

این عکاس سازمان امر به معروف و نهی از منکر را بخشی معرفی کرد که جلوی عکاسی را می‌گیرد: این نهاد حفاظت از ساختمانها و مکانهای مذهبی را برعهده دارد و آنها هستند که جلوی عکاسی و فیلم‌برداری را می‌گیرند. اگر قرار باشد عکاسی یا فیلم‌برداری صورت بگیرد افرادی از این سازمان عکاسان و گروه فیلم‌برداری را همراهی می‌کنند.

وی در این مورد به ذکر مثالی پرداخت: در یکی از سفرها، گروهی آمریکایی درحال ساخت فیلمی درباره حج بودند اما یک تیم حفاظتی از آنها مراقب و مکانهایی که قرار بود در آنجا حمل و نقل کنند، کنترل می‌کرد. همزمان کمال تبریزی هم بخشهایی از فیلمش را در عربستان درحال ساخت داشت که او هم برای تصویربرداری هماهنگی کرده بود.

زنده روح کرمانی در ادامه درباره مشکلات عکاسی از مراسم حج عنوان کرد: هرکسی که عکسی می‌گیرد یا فیلم‌برداری می‌کند با هزار  مشکل و دررفتن از دست ماموران امنیتی این کار را انجام داده است. تنها مراسمی که به راحتی تصویربرداری از آن هماهنگ می‌شود، مراسم دعای کمیل در مسجدالنبی است.

این عکاس اضافه کرد: به نظرم تمام عکسهایی که عکاسان ما از مراسم حج می‌گیرند فوق العاده هستند چون با محدودیت، گرفته شده‌اند و حتی برخی از عکاسانی که درحین گرفتن عکس، دستگیر شده‌اند، کتک خورده‌اند. 

وی همچنین در مورد زائران ایرانی گفت: هرچند که محدودیتهای زیادی برای عکاسی و فیلم‌برداری از مراسم حج وجود دارد اما باید به این نکته توجه کرد که زائران کشورهای دیگر در مقایسه با ایرانیها بیشترین عکسها را می‌گیرند درحالیکه خیلی از زائران صرفا برای پاک شدن روحشان به حج آمده‌اند و حتی وقتی می‌بینند کسانی درحال عکاسی از آنها هستند، ناراحت می‌شوند.

زنده روح کرمانی در مورد تجربه خود برای عکاسی از مراسم حج ابراز کرد: نه تنها من بلکه بیشتر عکاسان دیگری که توانسته‌اند از مراسم حج عکاسی کنند از روابط و زبان خود برای ارتباط با ماموران استفاده کرده‌اند مثلا یک‌بار در مقابل ماموران امر به معروف و نهی از منکر قرار گرفتم و آنقدر با آنها صحبت کردم که راضی شدند دوربینم را درآورم و عکاسی کنم.

وی ادامه داد: در مورد جمشید بایرامی هم می‌دانم که با یک گروه خارجی ارتباط برقرار کرد و توانست با آنها همراه شود و به بالای یکی از برجهایی که مشرف به خانه خدا بود، برود و عکاسی کند. در واقع در عربستان زبانت باید کار کند و ارتباط برقرار کنی تا از این روابط برای عکاسی‌ استفاده کنی.

زنده روح کرمانی درباره دیگر تجربیات خود اظهار کرد:بغیر از موقعیتهایی که موفق به عکاسی در مقابل ماموران امنیتی شدم، در بقیه شرایط با ترس و اضطراب و بدور از چشم آنها دوربینم را درآوردم مثلا دوربین را در پشت کمرم و در یکی از جیبها، لنزم را پنهان می‌کردم.

این عکاس در مورد کیفیت آثاری که عکاسان ایرانی خلق می‌کنند، گفت: با توجه به اینکه در شهرهای مکه و مدینه فقط مسلمانان حق عبور و مرور دارند، تعداد عکاسان قائدتا محدود می‌شود و شرایط عکاسی نیز راحت نیست. به همین دلیل باید بگویم آثاری که عکاسان ایرانی خلق می‌کنند با توجه به تمام این محدودیتها خیلی خوب است و اتفاقا در سالهای اخیر اتفاق خوبی در این زمینه می‌افتد.

وی اضافه کرد: یکی از عکسهایی که من گرفتم و فکر می‌کنم عکاسان دیگر مانند آن را ندارند در  مراسم جمرات (مراسم سنگزنی به شیطان) است که وقتی دوربینم را بالا بردم تا عکس بگیرم، خیلی از سنگها به دوربینم خوردم اما توانستم عکسهای خیلی خوبی از این اتفاق بگیرم.

زنده روح کرمانی نتیجه گرفت: در مراسمی مانند حج تمتع نزدیک به سه و نیم میلیون نفر شرکت می‌کنند که از فرهنگها و کشورهای مختلفی در این مراسم شرکت می‌کنند و به همین خاطر بیشترین عکسهایی که از چنین مراسمی گرفته می‌شود، اجتماعی هستند.