به گزارش خبرنگار مهر، در نشست دومین روز از همایش "روز جهانی فلسفه" که دوشنبه اول آذر در کتابخانه ملی ایران برگزار شد، دکتر کریم مجتهدی، آندره اسمیرونف از روسیه، ویلفرد هاجز از انگلستان و فرهاد الدریسی از تونس به ارائه مقاله پرداختند.
دکتر مجتهدی در ابتدای این نشست به مسئله نظر و عمل اشاره کرد و گفت: به ظاهر نظر مقدم بر عمل است و عمل بی‌فکر یک فعالیت زیستی است، چه در روانشناسی کودک و چه در علوم انسان‌شناسی اولویت با عمل است. روانشناسانی چون ژان پیاژه به ما نشان می‌دهند که کودک در ابتدا فعالیت حسی و حرکتی دارد و نزدیک 14 ماهگی اولین تصورات که تنها تصویر است را دارد و کم کم حالت انتزاعی پیدا می‌کند.
این استاد فلسفه افزود: در انسان‌شناسی نیز به ما گفته می‌شود که انسان اولیه فقط فعالیت یدی و هوش عملی داشته و هوش انتزاعی را طی قرن‌ها به مرور کسب و همین فعالیت یدی او کم کم به ذهن او منتقل شده است. تمام اینها به ما نشان می‌دهد که در سیر تحول انسان به مرور ذهنیت آن رشد کرده و به همین دلیل در دوران باستان در یونان حتی قبل از ارسطو انسان را حیوان ناطق نامیدند.
وی با بیان اینکه این مسئله نشان می‌دهد نظر در واقع تمرکز ذهن است، افزود: در واقع تئوریات تمرکز ذهن است و این نشان می‌دهد عمل، عمل خاصی است. عمل اگر مطابق با نظر نباشد عمل نیست و یونانی‌ها معرفت سطحی را از معرفت عقلی جدا می‌کردند و فعالیت ظاهری را عمل نمی‌دانستند بلکه عملی را اصل می‌دانستند که مطابق یک تدبیر ذهنی باشد.
این استاد فلسفه تأکید کرد: در ایران نیز این چنین است. ما می‌گوییم نظر بدون عمل فایده ندارد، اما آیا هیچ فکر کرده‌ایم عمل بدون نظر چه معنا و چه خطراتی می‌تواند باشد. همه چیز را بر اساس عقل چشم نبینیم چرا که تفکر اصل است.
دکتر مجتهدی به لحاظ تاریخی دو مفهوم نظر و عمل را مورد بررسی قرار داد و با اشاره به دوره ترکلس که سقراط در آن می‌زیست از آن به عنوان دوره دموکراسی یونانی یاد کرد و گفت: در این دوران تنها یک هشتم از چهارصد هزار جمعیت شهر آتن می‌توانستند شهروند باشند و در امور سیاسی، اجرایی و قضایی مملکت دخالت کنند. در واقع نوعی مردمسالاری اشرافی حاکم بود.
وی افزود: در این عصر جوان‌ها تمایل به شهوت و حفظ قدرت داشتند و این مسئله در یونان باستان چیز عجیبی است. این میل به قدرت و سخنوری باعث رویارویی سوفسطایان و سقراط شد و در این دوران کاربرد سخنوری بدون توجه به حقیقت صورت می‌گرفت که در واقع کسب قدرت بود.
دکتر مجتهدی تأکید کرد: آنچه در میان مردمسالاری آتن جلوه می‌کند، حقیقت نیست بلکه قدرت است، اما سقراط در این مبارزه نمی‌خواهد عمل را دست کم بگیرد بلکه می‌خواهد عمل را در جایگاه اصلی خود قرار داده و کاربرد را تعریف عقلی کند.
وی با بیان اینکه تفکر و ترویج آن ما را به سرانجام می‌رساند تأکید کرد: عمل جاهلانه ما را به جایی نمی‌رساند و فلسفه هنوز چه در علوم و چه در صنعت و چه در آموزش حرف اصلی را می‌زند.
این استاد فلسفه با اشاره به تغییر مفهوم نظر وعمل در زمان فرانسس بیکن گفت: از آنجا که مفهوم نظر و عمل در این دوره عوض می‌شود، مفهوم عمل نیز تغییر می‌کند و در این دوره عنوان می‌شود که حقایق ذاتی را نمی‌توانیم بشناسیم و باید در طبیعت به نفع خود دخل و تصرف کنیم. در این زمان کوشش برای ارزیابی درست شناخت تبدیل به دخل و تصرف در طبیعت به نفع انسان‌ها می‌شود، علوم اجتماعی با این شعار شکل گرفته و اولویت عمل به طور رسمی اعلام شد.
دکتر مجتهدی افزود: در این زمینه اهداف دکارت با بیکن یکی است، اما در روش با هم متفاوت هستند، ولی در نتیجه همان تسلط بر طبیعت و جهان مد نظر است.
وی با اشاره به نکته ناشناخته اندیشه کانت در ایران گفت: دکارت در یک مقاله بعنوان جنگ میان دانشکده‌ها این بحث را عنوان می‌کند که آیا بشر در حال ترقی است یا در حال انحطاط، پاسخ می‌دهد که ما نه در انحطاط و نه در پیشرفت هستیم، بلکه انسان همان انسان است و در واقع در موقعیت‌ها قرار می‌گیرد و با اراده خود موفق یا ناموفق می‌شویم.
این استاد فلسفه با طرح این سئوال که با این شرایط وظیفه فیلسوف چیست، گفت: در نظر دکارت جنگ میان دانشکده‌ها در واقع اختلاف میان متخصصان علم حقوق و فلسفه است. حقوقدان در این جریان انسانی می‌تواند چه به لحاظ نظری و چه به لحاظ عملی قانون را جلوی انسان بگذارد، اما حق طبیعی فیلسوف چیست، تنها وظیفه فیلسوف در طول تاریخ "خواهش و دعوت" است و نمی تواند دستور بدهد.
دکتر مجتهدی در پایان تأکید کرد: حق حیات همان اندازه ارزش دارد که حق دانستن و آموزش. ما نباید خوشحال باشیم که فرزندانمان مرفه هستند یا می‌شوند، بلکه باید موقعی خوشحال شویم که فرزندانمان دانا شوند و این فلسفه است.
نظر شما