به گزارش خبرنگار مهر در اصفهان، میدان نقش جهان اصفهان که متعلق به دوران صفوی است آنچنان از جذابیتهای خاص و در خور توجهی برخوردار است که دل هر بازدید کننده‌ای را به سمت و سوی خود جلب می‌کند چنانچه "لافوا" جهانگرد فرانسوی که در سال 1298 هجری قمری از این میدان دیدن کرد و در خصوص این میدان می‌نویسد: "من احتیاجی ندارم که مانند فیثاغورث یونانی در حل مسئله مهمی تلاش کنم، بلکه کاملاً برای من مکشوف است و می‌توانم با نهایت اطمینان بگویم که در دنیای متمدن امروز هیچگونه بنائی وجود ندارد که بتواند از حیث وسعت و زیبائی و تقارن عمارات، شایسته مقایسه با این میدان باشد و این عقیده شخص من نیست، سایر اروپائیان هم که در فن معماری و مهندسی تخصص دارند با عقیده من همراهند".
همچنین پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیائی نیز معتقد است: "دور تا دور این میدان را ساختمانهای مساوی و موزون و زیبا فرا گرفته که سلسله آنها در هیچ نقطه قطع نشده و درها همه بزرگ و دکانها همسطح خیابان هستند و بالای آنها ایوانها و پنجره‌ها و هزاران تزئینات مختلف، منظره زیبائی بوجود آورده است و این حفظ تناسب در معماری و ظرافت کار باعث تجلی بیشتر زیبائی میدان می‌شود و با وجودی که عمارتهای میدان ناوو نادر رم بلندتر و غنی تر هستند، اگر جرات این را داشته باشم باید بگویم میدان نقش جهان را بدلایلی ترجیح می دهم".
اما مسئولین شهرداری و دستگاه‌های متولی در این عرصه آنگونه که باید و شاید به مبلمان شهری ایجاد شده در میدان توجه خاصی ندارد که این عدم توجه در نهایت بخشی از زیباییهای این میدان را از میان برده و باید در این خصوص دقت و تامل بیشتری را داشت.
چنانچه نصب تابلوهای متنوع در میدان تاریخی نقش جهان که هر یک با سبک و نمای خاص نصب شده از جذابیتهای تاریخی این میدان تاریخی می‌کاهد و اصالت تاریخی میدان را نوعی زیر سوال برده است.
علاوه بر این از دیگر موارد آزار دهنده‌ای که باید به آن توجه داشت نوع سایه بانهایی است که در این میدان بر سر در هر مغازه‌ای نصب شده که ارتباطی با هویت تاریخی میدان ندارد.
تابلوهای مغازه ها هر کدام با نوع، نما، ظرافت و کیفیتهای بسیار متفاوت و ناهمگون به گونه ای کنار یکدیگر قرار گرفته تا ناهمگونی را بیشتر در این مکان تاریخی به تصویر بکشد.
طراحی مبلمان شهری، در شهرهای تاریخی بسیار حائز اهمیت است
یک کارشناس ارشد ارتباط تصویری در این خصوص اظهار داشت: مبلمان شهری یکی از شاخه‌های مهم رشته معماری و شهرسازی بوده که در رابطه مستقیم با زندگی مردم جامعه قرار دارد و لزوم توجه به طراحی مبلمان در شهری مانند اصفهان که عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام را نیز به دوش کشیده، اهمیت ویژه‌ای دارد.
امیر رجایی باغسرخی ادامه داد: این مسئله نه تنها در مورد میدان نقش جهان بلکه در مورد اکثر مناطق، محله‌ها و خیابانهای شهر نیز صادق است و لزوم توجه به شهرسازی و طراحی مبلمان شهری در شهرهای تاریخی بسیار حائز اهمیت است و رعایت هماهنگی و یکدستی در طراحی شهری، ساختمان‌سازی، مبلمان شهری، تبلیغات شهری و... باید در رأس برنامه‌ریزیهای شهرداریها باشد.
وی با اشاره به اینکه اجرای چنین طرح‌هایی باید با همکاری افراد متخصص و هماهنگی با سایر سازمانها چون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باشد و ایجاد این هماهنگی در طراحی شهری در بسیاری از شهرهای ایران چون اصفهان، یزد و نایین که به لحاظ تاریخی و بافت شهری دارای ویژگیهای منحصر به فرد و تاریخی مختص به خود هستند دارای اهمیت بسیار زیادی است.
این مدرس دانشگاه هنر اصفهان در ادامه اظهار داشت: در مورد شهرهایی مانند نایین و یزد توجه به هماهنگی در تمام مناطق شهر امری مهم و ضروری به نظر می‌رسد و حتی ساخت بناهایی با طراحی جدید نیز باید با احتیاط کامل و همسو و در هماهنگی کامل با معیارهای فرهنگی و تاریخی همان شهر صورت پذیرد.
رجایی باغسرخی اظهار داشت: در خصوص شهر اصفهان به لحاظ اینکه قسمتی از شهر به معماری نو و جدید اختصاص داده شده می‌توان طراحی‌های نو و جدید را اتخاذ کرد اما در طراحی همان بناها نیز باید هویت کلی شهر و میراث اصلی آن یعنی بناهای تاریخی در نظر گرفته شود که این مسئله در مورد محله‌های قدیمی یا مناطقی از شهر که دارای بناهای تاریخی هستند دارای اهمیت دو چندان و از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است.
وی ادامه داد: میدان نقش جهان یکی از این مناطق است که نه تنها متعلق به مردم ایران بلکه به عنوان میراث یونسکو به تمام مردم جهان تعلق دارد لذا مدیران شهری و مردم اصفهان نماینده مردم جهان در تلاش برای حفظ این میراث معنوی هستند.
رجایی باغسرخی ادامه داد: حتی در نگاهی غیر تخصصی به مبلمان شهری میدان نقش جهان بیننده متوجه نابسامانیهای بسیار زیاد موجود در آن خواهد شد از جمله این موارد می‌توان به تابلوهای متنوع سر در مغازه‌ها اشاره کرد.
مغازه‌های واقع در میدان نقش جهان نیازی به نصب تابلو یا نئون ندارند
این کارشناس ارشد ارتباط تصویری یاد آور شد: این مغازه‌ها نیازی به فریاد زدن توسط تابلوهای نئون و بنرهای متنوع و رنگارنگ خود جهت تبلیغ ندارند وتوریستی که به شهر اصفهان آمده و از میدان نقش جهان بازدید می‌کند در آنجا انتظار دیدن مغازه قصابی و مکانیکی ندارد بلکه آمده تا مقداری هدیه، سوغات، شیرینی یا تحفه اصفهان را خریداری کند بنابراین نیازی نیست که مدام به او عناوین مغازه‌ها را با انواع رنگهای ناهمانگ با کاشیکاریها و هویت گرافیکی میدان گوشزد کنیم.
این مدرس دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: با استفاده از تابلوهای خیلی کوچک و متناسب با فضای معماری میدان می‌توان طراحی‌هایی از همان جنس و رنگ داشت که علاوه بر اینکه لطمه‌ای به نمای کلی و گرافیک محیطی میدان وارد نمی‌کند در بیننده کنجکاوی جذابی را نیز جهت جستجوی کالای مورد نیاز خود ایجاد می‌کند.
رجایی باغسرخی افزود: در حقیقت این ترفند زیرکانه‌ای است در راستای عدم احساس خستگی جسمی گردشگر در فضای آرامبخش میدان، کنجاوی جذاب در جستجوی حجره‌های مورد نیاز مشتریها و گردشگران به نوعی حافظه تاریخی در ذهن گردشگر بدل خواهد شد و باید به آن اطمینان داشته باشید که آرامش ناشی از آن تا مدتها و شاید برای همیشه در ذهن و خاطره او باقی خواهد ماند.
توریستها برای رهایی از آلودگیهای صوتی و تصویری لحظه شماری می‌کنند
این مدرس دانشگاه هنر اصفهان تصریح کرد: گردشگران و به خصوص توریستهای خارجی برای رهایی از فضاهای مملو از شلوغی و آلودگیهای صوتی، تصویری و نوری در سطح شهرها، برای رسیدن به همچین فضای مطلوب و آرامبخشی لحظه شماری می‌کنند و اساسا همین ویژگی زیبای میدان می‌تواند جذابیت آن برای گردشگر را دو چندان کند و به عنوان هویت میدان نقش جهان اصفهان در اذهان بین‌المللی تعریف شود.
رجایی باغسرخی در ادامه یاد آور شد: همانگونه که قایقهای خیابانهای آبی و نیز دارای هویت منحصر به فرد خود هستند، همانطور که بازارهای قدیمی مصر یا خیابانهای قدیمی پاریس یا شلوغی شانگهای و توکیو و میدان تایمز دارای ویژگیهای منحصر به فرد خود هستند با همان مختصات در ذهن مردم جهان ثبت شده‌اند.
وی ادامه داد: لذا یک گردشگر که از کیلومترها دورتر از ایران برای دیدن این فضای معماری یا فضاهای مشابه دیگر همچون باغ چهلستون، باغ هشت‌بهشت، باغ فین کاشان یا باغ شازده کرمان به ایران آمده دوستدار آن است که با آرامش ناب باغها، مساجد و کاخهای ایران آشنا شود و ذهن و چشم او به اندازه کافی مملو از تصاویر شلوغ و پر زرق و برق بیلبوردها، تابلوهای تبلیغاتی، مانیتورهای شهری، مجسمه‌ها و حجمهای خلاق شهری و انواع دیگر تبلیغات شهری است.
وی تصریح کرد: به طور قطع این گردشگر به دنبال آرامش رویایی تصاویر نگارگری ایرانی در شهرها و بناهای ایران است و می‌خواهد آنچه را که تا به امروز در آثار هنری ایران از جمله ادبیات، شعر و نگارگریهای باشکوه آن توصیفش را شنیده به طور شخصی تجربه کند.
رجایی باغسرخی ادامه داد: با توجه به این مسائل، اهمیت وجود یک مبلمان شهری متناسب با هویت ویژه و فرهنگی تاریخی این اثر عظیم معماری ایران نه تنها لازم که امری ضروری است بلکه با این اوصاف مشخص است که باید تابلوها وسایبانهای نامطلوب میدان حذف و دیگر جایی برای قرار گرفتن تابلوهای تبلیغاتی و یا حتی کیوسکهای رنگارنگ ارگانهای مختلف نیز نباشد.
طراحی‌های غیر اصولی گرافیکی ضرر جبران ناپذیری به هویت تاریخی اصفهان می‌زند
رجایی باغسرخی ادامه داد: وجود حرکات عمودی میله‌های تابلوهای تبلیغاتی به همراه طراحی‌های نامتناسب و غیراصولی گرافیکی آنها ضرر جبران ناپذیری به هویت شهری این مجموعه وارد خواهد کرد و آهنگی ناهمگون در میان این همه زیبایی و آرامش ایجاد می‌کند.
این کارشناس ارشد ارتباط تصویری در ادامه گفت: رعایت حریم تاریخی آثار موجود در این مجموعه مهمترین مسئله موجود در مبلمان آن است و حتی وجود سطلهای زباله نیز در بسیاری از نقاط ضرورتی ندارد، همانگونه که امروزه در توکیو نیز به سختی می‌توان سطلهای زباله را در سطح شهر پیدا کرد زیرا مردم به آن اندازه فرهنگ‌سازی شده‌اند که زباله خود را با خود حمل می‌کنند تا به مکان مخصوصی برسند و در صدد خلاصی هر چه زودتر آن نباشند.
نورهای میدان نقش جهان باعث آلودگی نوری در شب می‌شود
این کارشناس ارشد ارتباط تصویری در ادامه گفت: نورهای مورد استفاده در سرتاسر این فضا که موجب آلودگی نوری در شب شده و در روز نیز به عنوان حجمی ناخوشایند مزاحم عبور و مرور می‌شود و یا نماهای بصری ناخوشایندی ایجاد می‌کنند که اگر در هنگام غروب برای لحظاتی چراغها و پروژکتورهای پر نور مغازه‌ها خاموش باشد، هر بیننده‌ای متوجه زیبایی نور آسمان در این فضای دلنشین خواهد شد، جایی که کِلوین نور به اندازه‌ای پایین می‌آید که رنگ طاق آسمان با کاشیکاریهای مسجد جامع عباسی یکی شده و گویی این مجموعه بنا در پیوندی آسمانی به بالا می‌رود و روح انسان را نوازش می‌کند.
تغییرات نوری نقش جهان می‌تواند گردشگران بسیاری را به اصفهان دعوت کند
رجایی باغسرخی ادامه داد: با تبلیغ این مسئله می‌توان به شهرت این مکان تاریخی بیش از پیش افزود و بازدیدکنندگان بسیاری را از سراسر نقاط دنیا برای تجربه این لحظه باشکوه به میدان نقش جهان کشاند همانگونه که بسیاری از آثار تاریخی دنیا در لحظه‌ای خاص از شبانه‌روز به دلیل اینکه به علت تغییراتی نور آسمان زیبایشان دوچندان می‌شود شاهد تعداد بسیار بیشتری بازدید کننده هستند مانند برخی معابد آسیای شرقی، بنای معروف تاج محل، برج ایفل پاریس، اهرام ثلاثه مصر و غیره.
حالت سنتی بودن نقش جهان از بین رفته است
یکی از گردشگران داخلی که از جنوب کشور به اصفهان سفر کرده بود در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: نصب چنین تابلوهایی بسیار زشت است و حالت سنتی و تاریخی بودن میدان را از بین می‌برد و ترکیبی از نو و کهنه است که این نماها در واقع هویت تاریخی میدان نقش جهان را زیر سوال برده است.
وی ادامه داد: چون این تابلوها ظاهری فریبنده‌ای دارد، نقوش و ظرافتهای میدان را پنهان کرده و این امکان را از بینندگان و گردشگران می‌گیرد که با دقت و تامل بیشتری به این میدان تاریخی نگاه کنند.
یکی از شهروندان اصفهانی نیز در این خصوص با انتقاد از وضعیت میدان نقش جهان گفت: وضعیت تابلوهای میدان نقش جهان مسئله‌ای است که باید در خصوص آن تامل بیشتری صورت پذیرد و شهرداری اصفهان باید با همکاری با سایر دستگاه‌های متولی در خصوص سامان دادن این مسئله تصمیم جدی اتخاذ کنند.
وی با اشاره به اینکه هرگاه چنین مسائلی مطرح می‌شود برخی پاسخ می‌دهند که برنامه ساماندهی این موضوع در دستور کار است و به زودی شاهد عملیاتی شدن آن خواهیم بود، گفت: متاسفانه اجرای این طرح‌ها تنها در حد حرف است و باید از مرحله حرف، سخن را فراتر برد و اجرای آن را عملیاتی کرد.
این شهروند اصفهانی ادامه داد: ساماندهی تابلوهای واقع در میدان امام هزینه زیادی را نخواهد داشت و باید به این نکته توجه کرد که عدم ساماندهی این تابلوها با توجه به وضع موجود موجب رنجش خاطر گردشگران خارجی و داخلی می‌شود که این امر در نهایت هزینه‌ای بیشتر را به دنبال خواهد داشت چراکه ذهن گردشگران را نسبت به مردم ایران برای حراست از آثار تاریخی دچار خدشه می‌کند.
یکی دیگر از گردشگران داخلی که از شیراز به اصفهان سفر کرده بود در این خصوص پا را فراتر گذاشت و علاوه انتقاد از وضعیت تابلوهایی که از جذابیتهای میدان نقش جهان می‌کاهد و فروشندگانی که در پیاده‌روهای میدان بساط مغازه‌های خود را پهن کرده‌اند به نکات حساستری نیز اشاره کرد.
وی که دانشجوی رشته معماری بود در ادامه اظهار داشت: متاسفانه در طراحی‌های جدیدی که در این میدان تاریخی شده است آنگونه که باید و شاید هویت تاریخی این میدان لحاظ نشده، چنانچه با نگاه به سطلهای زباله‌ای که در اطراف میدان نصب شده مشاهده می‌شود که دقت خاصی برای طراحی این سطلها نبوده تا در نهایت با این بافت یک همسانی داشته باشد.
این دانشجوی رشته معماری با اشاره به جنگلهای شمال ادامه داد: حتی در این جنگل‌ها به گونه‌ای سطلهای زباله طراحی شده که مطابق با جذابیتهای گردشگری طبیعی باشد و متاسفانه این موضوع در یک میدان زیبا و تاریخی که دارای ثبت جهانی است لحاظ نشده است.
وی همچنین از وضعیت وجود کیوسکهای مختلف در میدان نیز انتقاد کرد و با اشاره به سمت ایستگاه دو چرخه سواری که در بخشی از میدان نقش جهان واقع شده گفت: ترویج فرهنگ دوچرخه سواری امری مهم و در خور توجه به شمار می رود اما از لحاظ جانمایی نباید این ایستگاه در وسط این میدان تاریخی باشد چراکه هویت این میدان را زیر سوال می برد.
یک استاد دانشگاه نیز در این خصوص با اشاره به اینکه میدان نقش جهان نمادی از وحدت را به نمایش می‌گذارد که باید همواره در حفظ و نگهداری آن نهایت دقت را داشت، گفت: متاسفانه اکنون سیمای این میدان تاریخی شایسته آن نیست.
مریم قاسمی سیچانی ادامه داد: میدان نقش جهان متعلق به بشریت است که ما امانت دار آن هستیم و باید یک وحدت داشته باشند چرا که حرف اصلی میدان نقش جهان وحدت است و عدم ساماندهی مبلمان شهری به سبب انواع تابلوها، سایه بانها و سطلهای زباله شایسته این میدان تاریخی نیست و باید در این عرصه دقت داشت.
در هر صورت با توجه به اینکه میدان نقش جهان بخشی از هویت ما به شمار می‌رود که نمادی از تاریخ و فرهنگ گذشتگان ایرانیان را متجلی می‌سازد باید دقت لازم را داشت تا در نهایت هویت گذشتگان خود را زیر سوال نبریم چراکه این میدان یکی از آثار شاخص گردشگری در اصفهان و ایران به شمار می‌رود که بی دقتی در نگهداری و عدم توجه به هویت تاریخی آن تاثیری منفی در ذهن بازدید کنندگان داخلی و خارجی خواهد گذاشت.
با این تفاسیر انتظار می‌رود تا متولیان امر با دقتی بیشتر در حراست از این اثر تاریخی به یاری سازمان میراث فرهنگی شتافته و به طور قطع همکاری مغازه داران واقع در میدان نقش جهان در این عرصه بر تسریع کار می‌افزاید.
...................................
گزارش: محمد قاسمی
عکس: احسان خسروی
نظر شما