به گزارش خبرنگار مهر، در سومین میزگرد روز اول همایش ملی" پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران" که عصر یکشنبه 5 دیماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، دکتر علی بلوک باشی، دکتر نیلوفر حائری، دکتر ناصر فکوهی و دکتر امیلیا نرسیسیانس به سخنرانی در مورد "مطالعات انسان شناسی فرهنگی" پرداختند.
پژوهشهای انسان شناسی میدانی چاپ شده بیشتر توصیفی و کمتر واجد تحلیلهای علمی هستند
در ابتدا دکتر علی بلوک باشی به ارائه گزارشی در مورد" رویکرد انسان شناختی در دایرة المعارف نویسی ایران" پرداخت و گفت: امروز که حدود 80 سال از آغاز پژوهش در زمینه فرهنگ عامه و مردم نگاری در ایران می گذرد، هنوز انسان شناسی و تحقیقات مردم شناسی و فولکلور در این سرزمین دوره نوجوانی خود را می گذراند و به دوره بلوغ و کمال گام ننهاده و صورتی منسجم نیافته است. آثاری هم که در زمینه پژوهشهای انسان شناسی میدانی چاپ و نشر یافته، بیشتر جنبه مردم نگاری و توصیفی دارد و کمتر واجد تحلیلهای علمی و نظریع پردازی است .
عضو دایرةالمعارف بزرگ اسلامی افزود: انسان شناسی در جامعه ایران در قیاس با دانشهای دیگر علوم اجتماعی مانند جامعه شناسی، زبان شناسی، روان شناسی اجتماعی و... تا کنون نتوانسته است آنچنان که باید و شاید قابلیتها و توانمندی های خود را در عرصه فعالیتهای علمی و پژوهشی و برنامه ریزی های اجتماعی و توسعه فرهنگی و آموزشی و تربیتی نشان دهد.
وی بر نقش دایرةالمعارفها در دستیابی مناسب به اطلاعات تأکید کرد و افزود: تا دو دهه پیش، پژوهش های انسان شناسی در جامعه دانشگاهی و در برخی سازمان ها و نهادهای علمی- پؤوهشی دولتی، از سویی، و در میان جمعی از افراد برآمده از رشته های غیر از مردم شناسی، ولیکن علاقمند به فرهنگ عامه و مردم نگاری ایران، از سوی دیگر جاری بود. نخستین بار در سال 1365ش با تأسیس دپارتمان مردم شناسی در مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، نگرش انسان شناسی در عرصه دایرة المعارف نویسی ایران نیز راه یافت و تألیف مقاله هایی با رویکرد انسان شناختی در موضوعات مربوط به جامعه و فرهنگ ایران و جوامع اسلامی آغاز شد.
دکتر بلوک باشی به تنوع مدخلهای مردم شناسی در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، اشاره کرد و گفت: در 18 جلد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی که تا کنون به چاپ رسیده است، حدود 161 مقاله در زمینه موضوعات گوناگون مردم شناسی درج شده که به یقین هر یک کم و بیش می تواند چشم اندازی تازه به پژوهشهای انسان شناسی بگشاید و مرجعی معتبر و سودمند برای مردم شناسان و پژوهشگران باشد.
حائری: زمینه همکاری با مراکز خارجی در حوزه انسان شناسی را ایجاد کنیم
دکتر نیلوفر حائری از دانشگاه جان هاپکینز نیز در این میزگرد به ارائه سخنرانی خود در مورد" چشم اندازهای همکاری میان ایرانیان داخل و خارج از کشور در پژوهشهای انسان شناختی" پرداخت.
وی تأکید کرد: انسان شناسی به عنوان یک رشته دانشگاهی امروز یکی از موقعیتهای نسبتا مناسب خود را به دلایل متعدد تاریخی-فرهنگی در کشور آمریکا شاهد است. شاهد این امر، وجود بیش از 300 گروه دانشگاهی و عضویت بیش از 11 هزار انسان شناس حرفه ای در انجمن انسان شناسی آمریکا است که یکی از مهمترین نهادهای حرفه ای بین المللی در این رشته به حساب می آید.
دکتر حائری افزود: انسان شناسان ایرانی مقیم آمریکا طیف نسبتا گسترده ای را در شاخه های تخصصی در دانشگاه های این کشور تشکیل می دهند. افزون بر این ما در این کشور با تعدادی از نهادهای پژوهشی انسان شناسی خاص ایران و گروهی از دانشجویان ایرانی در حال تحصیل در این رشته روبرو هستیم.
وی با تأکید بر لزوم تحقیقات میدانی در بسیاری از زمینه های علوم اجتماعی اعلام کرد: رشته انسان شناسی بعد از 1980 به شدت به انتقاد از خود پرداخت و تمام تئوری ها و روشهای خود را زیر سؤال برد به طوری که تحقیقات میدانی نیز زیر سؤال رفت. ما به این تحقیقات نیازمندیم و امیدوارم که ارزشهای تحقیقات میدانی به مانند آمریکا زیر سؤال نرود.
دکتر حائری امکان همکاری میان انسان شناسان را سخت دانست و گفت: برخلاف علوم طبیعی، همکاری در علوم اجتماعی در داخل یک کشور سخت است چه رسد به خارج از کشور. با وجود کاهش بودجه های تحقیقات میدانی برای ایران ما امیدواریم این وضع تغییر کند و به جای ناامیدی بهتر است که فعال باشیم و با دادن طرح پیشنهادی و یا نوشتن و چاپ مقاله در نشریه های معتبر خارجی زمینه همکاری با مراکز خارجی در حوزه انسان شناسی را ایجاد کنیم.
نرسیسیانس: ضرورت تغییر نظام آموزشی در پژوهش پایه
در ادامه این میزگرد دکتر امیلیا نرسیسیانس نیز به ارائه طرح چند نکته زیربنایی در آموزش پژوهش پایه در زمینه انسان شناسی پرداخت و گفت: معادل فناوری را برای تکنولوژی مناسب نمی دانم و واژه" فن شناسی" را برای آن در مقاله خود به کار برده ام.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه گفت: هر عصری متأثر از فن شناسی زمانه خود، پارادایم جدید از دیدگاه، تفکر،فرهنگ و آموزش را پایه ریزی کرده است. انسان قرن 21 نیز با استفاده از امتیازات و امکانات فن شناسی ازاطلاعات و ارتباطات و به طور کلی فن شناسی نوین که در اختیار او قرار داده است از این حیث مستثنی نیست.
وی یادآور شد: نیاز به تغییر در نظام آموزشی دانشگاه بر اساس نیازها، دیدگاه ها و اهداف جدید اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از یک جهت و درک ما از موضوع یادگیری و تحصیل، به ویژه تحصیلات تکمیلی از جهتی دیگر، نمی تواند مورد غفلت و انکار واقع شود.
وی در ادامه سخنرانی خود به تشریح مباحثی چون حرکت از سوی آموزش معلم پایه به سوی آموزش دانشجو محور، یادگیری همساخت گرا و تفاوت آن با روشهای یادگیری رایج در نهادهای آموزشی، درک مفاهیمی چون سازمان های یادگیرنده، سیستمهای مدیریت یادگیری، شبکه های یادگیری و... پرداخت.
فکوهی: لزوم همسازی علوم طبیعی و انسانی
در پایان این میزگرد دکتر ناصر فکوهی به ارائه مقاله خود با عنوان" مطالعات بین رشته ای: راهبرد پژوهشی در دوران جدید گسترش و کاربرد دانش اجتماعی" پرداخت.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: پژوهش انسان شناسی جدید، بیش از هر رشته دیگری از علوم اجتماعی و انسانی دارای ظرفیتی ذاتی برای ترکیب با سایر رشته ها و سازمان دادن به برنامه های بین رشته ای دارد.
وی افزود: این ویژگی انسان شناسی امری جدید نیست و از قرن 19 و 20 وجود داشت. با وجود این در تاریخ انسان شناسی، گرایش هایی نیز پدید آمدند که تلاش کردند راهی برای آن بگشایند که این حوزه را به سوی ایجاد اندیشه ها و روش شناسی های کاملا متفاوت و جدایی میان کنشگران آن با یکدیگر از یک سو و جدایی این کنشگران از سایر کنشگران علمی در سایر رشته ها ببرد و تجربه جدید، اما بیش از پیش نشان می دهد که راهبرد قابل دفاع برای آینده علمی باید کاربردی بین رشته ای باشد.
دکتر فکوهی در پایان تأکید کرد: نظام گسترش دانش و کاربرد اجتماعی آن نیز پس از انقلاب اظلاعاتی تحولات بسیار زیادی را شاهد بوده است و برای انطباق با این تحولات باید ما نیز نظامهای آموزشی و پژوهشی خود را دگرگون کنیم و تأکید ما بر استفاده از راهبرد ترکیب و همسو کردن و همسازی علوم اعم از طبیعی و انسانی به طور عام و علوم انسانی و اجتماعی به طور خاص در این زمینه است.
نظر شما