نقی سلیمانی که نزدیک به 8 سال است مشغول تدوین رمان هشت جلدی "پیامبر" است در گفتگویی تفصیلی با خبرنگار مهر درباره وضعیت جلدهای مختلف آن، جایگاه این مجموعه در بین دیگر آثاری که در همین زمینه منتشر شده، منابع و ماخذی که از آنها در نگارش مجموعه بهره برده است، موانع و مشکلات پیش روی نگارش داستان‌های مذهبی سخن گفت.
وی در ابتدا اینگونه گفت: از این مجموعه تاکنون جلدهای اول تا چهارم با نام‌های "پیش از تولد"، "کودکی"، نوجوانی" و "جوانی" منتشر شده، جلد پنجم با عنوان "جوانی 2 یا بزرگسالی" در دست چاپ است و جلد ششم را با نام "میانسالی" که به وقایع قبل و بعد از نخستین وحی به پیامبر اسلام می‌پردازد، تحویل ناشر داده ام که کارهای فنی چاپ را پشت سر می‌گذارد.
نویسنده "دریا اسب من شده است" با تاکید بر اینکه در نگارش این مجموعه اولین استنادش به آیات قرآن بوده است، بیان کرد: محوریت نگارش رمان "پیامبر" آیاتی از قرآن است که در آنها وقایعی از زندگی پیامبر نقل می‌شود. به دلیل مشکلاتی که تاریخ‌نویسان در عصر اموی و عباسی داشته و شیشه‌ای کدر پیش روی حقیقت گذاشته‌‌اند و همچنین از سوی دیگر برخی از افراد که از روی حب بسیار اضافات، غلوها و خرافه‌هایی را با حقیقت درآمیخته‌اند، در نتیجه استناد به قرآن بهترین کاری است که در نخستین می‌توان کرد.
سلیمانی افزود: البته این رمان به شیوه استناد و تخیل پیش می‌رود که این شیوه‌ای است که ضمن حفظ موارد استنادی در واقعیت جایی که لازم است عنصر تخیل داستان را پیش ببرد وارد عمل می‌شود ولی این اصلا بدین معنا نیست که تخیل قرار است حقیقت را تغییر دهد و یا چیزی بدان بیفزاید.
وی با تاکید بر اینکه درباره هر آنچه مستقیم به شخص حضرت محمد (ص) مربوط می‌شود استنادی عمل کرده است، عنوان کرد: برای آوردن کوچکترین دیالوگی که از پیامبر نقل می‌شود کار پژوهشی کردم. هیچ اتفاقی و هیچ شخصیتی از تاریخ حذف و یا اضافه نشده است.
نویسنده "امیرکبیر: هوشمندترین سیاستمدار ایران" اضافه کرد: شیوه استناد و تخیل را دکتروف در رمان "رگتایم" و سیمین دانشور در "جزیره سرگردانی" به کار برده است و من هم در مجموعه "پیامبر" از این شیوه استفاده کرده‌ام ولی با دقت و وسواس بیشتر.
این پژوهشگر در پاسخ به این پرسش که رمان "پیامبر" چه ویژگی‌هایی دارد که آن را از دیگر آثار مشابه متمایز کند؟ توضیح داد: متاسفانه درباره پیامبر کتاب‌هایی که نوشته شده، کتاب‌هایی هستند که در آنها پیامبر به صورت یک شخصیت تنها در طول زندگیش تصویر شده است در حالی که پیامبر خانواده داشته، با یارانش به ویژه حضرت علی (ع) حشر و نشر داشته است که در بیان زندگی ایشان باید به همه این وجوه توجه شود.
سلیمانی ادامه داد: زندگی حضرت محمد(ص) همانند درختی است که رابطه‌اش با اطرافیانش شاخه‌های این درخت را شکل می‌دهد که اگر نویسنده‌ای به این مسائل توجه نکند در اصل این شاخ و برگ را زده است. از آنجا که این اتفاق در بسیاری از کتابهای مرتبط با زندگی پیامبر افتاده است، بسیاری از وجوه زندگی و شخصیتشان پنهان مانده است.
وی با ذکر مثالی تشریح کرد: پیامبر 4 دختر داشته‌اند که کمتر درباره آنها و روابطشان با پیامبر صحبت شده است. همچنین روایت‌های در دست اکثرا تکه تکه هستند و به همین دلیل تصویری کلی به خواننده نمی دهند. از سوی دیگر بیشتر نوشته‌ها در قالب رمان نبوده است بلکه توصیفی بوده‌اند و کار برای گروه سنی نوجوان هم کمتر نوشته شده است. البته زندگی حضرت رسول آنقدر جنبه‌های جالب و خواندنی دارد که هربار روی آن کار می‌کنم با مطالب جدیدی روبه رو می‌شودم که از خودم می‌پرسم چرا درباره این مساله کار نشده است.
نویسنده "دایره‌های کبود" دیگر دلیلی که او را به تدوین مجموعه "پیامبر" ترغیب کرده است اینگونه بیان کرد: در کنار همه این دلایل یک دلیل شخصی هم داشتم و آن این بود که واقعا شخصیت پیامبر اسلام برایم دوست‌داشتنی و جذاب است و طبیعی است که هر نویسنده‌ای در زمینه‌ای که برایش دوست‌داشتنی است دست به قلم شود.
وی درباره شیوه نگارش این اثر توضیح داد: ابتدا از اشاراتی که قرآن داشته است استفاده و سپس همان اشارات را در طول تاریخ دنبال کردم. در این مسیر از کتابهای معتبر و مورد اجماع علما همچون نهج البلاغه استفاده کردم. منابعم هم از کتابهای معاصر و از نویسندگانی چون شهید مطهری، علامه طباطبایی و دکتر شریعتی بوده است و از متون قدیم همه آنهایی که بیشتر مورد اعتماد بوده است استفاده کرده‌ام.
سلیمانی افزود: البته مواردی هم بود که بسیاری از نویسندگان درباره آن راه به اشتباه رفته بودند به طور نمونه در تاریخ از برده‌ای به نام "برکه" نام برده می‌شود که زمان تولد پیامبر در خانواده وی بوده است. منابع مختلف او را پیرزنی دانسته‌اند در حالیکه او دختر 16 ساله‌ای بوده است که به دلیل اینکه از خانواده و سرزمینش دور شده بود افسرده بود ولی با تولد حضرت محمد(ص) شور زندگی در او زنده می‌شود.
این منتقد ادبی توضیح داد: پیامبر 5 نفر را مادر خطاب می‌کردند که یکی از آنها همین دختری است که برای ایشان نقش مادر را ایفا می‌کند. اگر در چنین مواردی مطالعه عرضی دنبال نشود قطعا آنچه عرضه می‌کنیم با خطا و اشتباهاتی همراه است به همین دلیل سعی کردم منابع مختلف را بخوانم و اگر در مسائلی اتفاق نظر وجود نداشت بیشتر در آن مورد پژوهش کنم.
نویسنده "گذرنامه روح من" اشاره کرد: اگر چنین تحقیقاتی قرار باشد در حوزه‌ای چون سینما باشد برای آن بودجه ویژه در نظر گرفته می‌شود ولی در حوزه ادبیات چنین بودجه‌هایی به راحتی فراهم نمی‌شود و نویسندگان بدون حمایت و به طور شخصی این مسیر را دنبال می‌کنند.
سلیمانی در بخش دیگر صحبت‌هایش درباره برخی موانع و مشکلات داستان‌نویسی مذهبی تشریح کرد: برخی بدفهمی‌ها باعث می‌شود کار کردن در زمینه داستان‌نویسی مذهبی با برخی منع‌ها روبه رو باشد که بی‌مورد هستند و همین موارد از ورود خیلی از نویسندگان به این عرصه جلوگیری می‌کند. همچنین گرچه برخی ناشران ابراز علاقه می کنند که چنین آثاری را منتشر کنند ولی در زمان سرمایه‌گذاری آنطور که باید عمل نمی کنند و این دلیل دیگری است که برخی نویسنده‌ها در این زمینه قلم نزنند.
به گفته وی علمایی که به مفاهیم مذهبی و تاریخی اشراف دارند کمتر در این زمینه ایرادهای بی مورد وارد می‌کنند ولی کسانی که علم کمتری دارند معمولا احساس می‌کنند طرح برخی مباحث باعث تحریف می‌شود و به همین دلیل ایرادهای بیشتری مطرح می‌کنند.
نظر شما