به گزارش خبرنگار مهر، محمد مطیع که در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر فیلم سینمایی "قبرستان غیرانتفاعی" به کارگردانی محسن دامادی را آماده نمایش دارد در این گفتگو درباره جایگاه طنز در سینمای ایران و آفت‌های این نوع سینما و ویژگیهای فیلم سینمایی "قبرستان غیرانتفاعی" صحبت کرد.
*خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: شما از بازیگران باسابقه سینما و تلویزیون هستید، مخاطب شما را با نقش وزیر اعظم در مجموعه "افسانه سلطان و شبان" به یاد می‌آورد، حضور شما در مجموعه "هزاردستان" که نقش رفیق شعبان بی‌مخ را بازی می‌کردید از یاد نمی‌رود. مخاطب پس از سال‌ها دوری از عرصه تصویر، هنوز محمد مطیع را به خاطر دارد. رمز ماندگاری آثار تلویزیونی و سینمایی دهه 60 چه بود؟
محمد مطیع : دهه 60 دهه یادها و خاطره‌ها است و از آن دوران آثار خوب و ماندگاری در زمینه‌های مختلف بازیگری، کارگردانی، فیلمبرداری، فیلمنامه‌نویسی و ... به جا مانده است. آثاری که شاید نمونه آنها را در حال حاضر به خصوص در یک دهه اخیر کمتر دیده باشیم و من معتقدم که یکی از دلایل رمز ماندگاری آثار در دهه 60 این بود که ورود به این عرصه طبق ضوابط و با حساب و کتاب خاصی انجام می‌شد و اینگونه نبود که افراد براساس رابطه به این عرصه وارد شوند از نظرمن در حال حاضر ضابطه‌ای برای ورود و خروج افراد نیست و هر فردی که احساس می‌کند خرده سواد و یا استعداد بازی دارد با رابطه وارد عرصه بازی می‌شود، در واقع هنر بازیگری از در به دروازه تبدیل شده است و این مسئله باعث تولید آثاری می‌شود که در شان سینمای ایران و شایسته هنر بازیگری نیست. متاسفانه این معضل در سینمای طنز بیش از هر عنوانی نمود پیدا می‌کند و اغلب آثاری را مشاهده می‌کنیم که کپی از آثار گذشته و یا ابداع ذهن یک فیلمنامه‌نویس ناآشنا به سینمای طنز است که به مخاطب قالب می‌شود.
* حاصل تلاش گروه فیلمسازی از طریق هنر بازیگر عرضه می‌شود اما اغلب دیده شده که برخی از بازیگران مطرح به بازی در کمدی‌های نازل هم به لحاظ محتوا و هم از جهت ساختار تن می‌دهند.
- متاسفانه چنین است و به کرات دیده‌ام که علاوه بر بازیگران مطرح سینمای ایران که البته تعداد آنها اندک است، کسانی با نام بازیگر ارزش و اعتبار خود را به راحتی خرج بازی در آثار به اصطلاح طنز می‌کنند که به نظر من کار درستی نیست. البته انتظاری هم نمی‌توان داشت تا زمانی که نظارتی بر نحوه ورود و خروج بازیگران در این عرصه نباشد وضع به همین منوال است.
*جدا از ساختار، فیلمنامه خوب در حوزه سینمای طنز نوشته نمی‌شود.
- منظور من ماهیت کلی در تولید پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی است، در دوران کوتاهی که به ایران آمدم فیلمنامه‌های بسیاری برای بازی به دستم رسیده که با ورق زدن تنها پنج صفحه از خواندن کل فیلمنامه منصرف شدم و در نهایت جواب منفی برای بازی داده‌ام و مدام این سئوال در ذهنم شکل می‌گیرد که چرا فیلمنامه‌هایی از این دست تصویب می‌شود و در ادامه چرا سرمایه‌های گزاف برای ساخت این آثار هزینه می‌شود.
هزینه‌هایی که می‌تواند با چند فیلم سینمایی خوب یا سریال ارزشمند هنر فاخر را نشان دهد و یا در جهت فرهنگسازی هم مفید به فایده باشد. به همین دلیل معتقدم در این آشفته بازار عده‌ای فقط به دنبال کسب درآمد از طریق هنر و هنرمند هستند و هیچ‌یک از دست‌اندرکاران سینما برای این هنر دل نمی سوزانند. ناگفته نماند که آثاری با رنگ مایه‌های هنری هم تولید می‌شود و دور از انصاف است که تلاش همه عوامل سینما و تلویزیون را نادیده بگیرم.
* روند تولید یک اثر سینمایی چه تاثیری بر کم و کیف تولید می‌گذارد و نظر شما درباره تولید آثار با توجه به حضور اندکی که پس از بازگشت به ایران در پروژه‌های سینمایی داشتید چیست؟
- روند تولید و برنامه‌ریزی صحیح در عرصه تولید قطعا بی‌تاثیر نیست و متاسفانه یکی از مشکلاتی که در عرصه تولید با آن دست به گریبان هستیم برنامه‌ریزی نادرست است. در گذشته برنامه‌ریزی تولید آنقدر دقیق بود که بازیگر گریم می‌شد و به محض پایان گریم آماده بود که جلوی دوربین برود و این اتفاق هم می‌افتاد. اما در حال حاضر چنین نیست من دراین مدت با چشم خود دیده‌ام که بازیگری که قرار است جلوی دوربین برود با خیال آسوده مشغول گپ زدن است و بدون اینکه به نقش خود فکر کند و تمرکز لازم برای ورود به صحنه را داشته باشد جلوی دوربین می‌رود، دیالوگ‌های خود را طوطی‌وار می‌گوید و کنار می‌آید.
در واقع دقت و وسواسی که در گذشته وجود داشت در بین بازیگران از بین رفته است. من بعد از 50 سال کار در عرصه تصویر هنوز وقتی می‌خواهم مقابل دوربین بروم دل نگرانم و تا آخرین لحظات انجام کار در عمق کاراکتری که قرار است بازی کنم فرو می‌روم و سکانس به سکانس کار را از نزدیک مشاهده می‌کنم تا نوبت به بازی خودم برسد. اما این دل نگرانی در بازیگران نسل جدید کمتر دیده می‌شود و اغلب در دنیای دیگری غیر از هنر بازی سیر می‌کنند.
این کم توجهی‌ها در روند کلی کار تاثیر می‌گذارد و به همین نسبت کارگردان و تهیه‌کننده دچار سهل‌انگاری‌هایی از این دست هستند.
*کند بودن روند تولید از عواملی است که نوعی خستگی را در عوامل به خصوص بازیگر ایجاد می‌کند، اینطور نیست؟
- وقت کشی‌هایی که سر صحنه اتفاق می‌افتد از عوامل موثر در کاهلی و خستگی است که به آن اشاره کردید، به عنوان مثال من به عنوان بازیگر از صبح آفیش می‌شوم و بعد از گریم تا مدت‌ها منتظر می‌مانم تا مقابل دوربین بروم، گاهی این انتظار تا شب هم ادامه پیدا می‌کند و بعد دستیار تولید می‌آید و در گوشی می‌گوید "ببخشید امشب نوبت شما نمی‌شود" و این مسئله همان وقت‌کشی است که به آن اشاره کردم و دلیل هم واضح است مجریان تولید یک پروژه سینمایی مدیریتی بر زمان ندارند.
آقای مطیع با چند فیلم در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر حاضر هستید؟
- فقط فیلم سینمایی "قبرستان غیرانتفاعی" را در این دوره از جشنواره دارم.
کمی درباره نقش خود توضیح بدهید.
- دراین فیلم نقش دو برادر را بازی می‌کنم که یکی از این برادرها مسن‌تر از دیگری است و با مرگ برادر بزرگ، فقط یک نقش را بازی می‌کنم و داستان هم حول محور برادر کوچکتر می‌گذرد. این برادر آدم فرصت‌طلبی است که سعی می‌کند از هر راه ممکن کسب درآمد کند.
به عنوان مثال در مراسم ختم برادرش به فکر ساخت یک قبرستان غیرانتفاعی می‌افتد، در یک نگاه کلی آدمی است که آسمان و ریسمان را به هم می‌دوزد برای فرصت طلبی.
با دو گریم متفاوت در "قبرستان غیرانتفاعی" ظاهر شده‌اید. گویا نقش‌ها کاملا با هم متفاوت هستند؟
- برادر بزرگ یک کاراکتر جدی است و سعی می‌کند در راه درست حرکت کند، اما مسیر اصلی داستان بر تلاش‌های مذبوحانه و غیرانسانی برادر کوچکتر برای کسب موقعیت متمرکز است، طنز در لابلای همین تلاش نهفته است.
* ارزیابی شما به عنوان بازیگر از مجموعه فیلم چیست؟ آیا تماشاگر از آن استقبال می‌کند؟
- وقتی قصه را خواندم به نظرم رسید با سایر فیلمنامه‌های طنز متفاوت است و کاراکتری که قرار بود بازی کنم را دوست داشتم، ولی اینکه ماحصل کار چه می‌شود را من نمی‌توانم قضاوت کنم. مخاطب باید نظر نهایی را بدهد و تا جایی که من حضور داشتم از کل پروژه راضی بودم و به نظرم فیلم موفقی از آب درخواهد آمد.
* با این اوصاف به نظر می‌رسد طنز فیلم بر پایه موقعیت بنا شده است.
- دقیقا همین‌طور است، فیلم "قبرستان غیرانتفاعی" کمدی محض نیست. بلکه اثری با رنگ مایه طنز است که این طنز هم در بیان دیده شده و هم در نوع رفتار فرد نهفته است.
* حرف آخر...
فقط توصیه می‌کنم به دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیران امور سینمایی که با نگاه بهتر به آثار نگاه کنند و کیفیت آثار را بیش از هرعنوانی مدنظر داشته باشند و اجازه دهند که حق به حق‌دار برسد.
نظر شما