طاهری: دنبال هویت تصویری در نقاشی‌ هستم

به گزارش خبرنگار مهر، در سومین جشنواره هنرهای تجسمی فجر امسال هفت نمایشگاه انفرادی به عنوان بخش جنبی با عنوان "هفت هنر، هفت هنرمند" برگزار شد که در رشته نقاشی آثاری از غلامعلی طاهری نمایش داده شد. وی متولد 1335 در تهران و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران است.

طاهری علاوه ‌بر تدریس در دانشگاه، سرپرست موزه هنرهای معاصر در سال 64 و 65 بوده است و اجرای 290 برنامه آموزش نقاشی در سیمای جمهوری اسلامی ایران، برپایی پنج نمایشگاه انفرادی، شرکت در بیش از 60 نمایشگاه گروهی در داخل و خارج کشور، دریافت تندیس ملی ایثار و لوح ارج نامه ریاست جمهوری در سال 87 را در کارنامه خود دارد. گفتگوی زیر در مورد نمایشگاه وی و کیفیت برگزاری سومین دوره جشنواره است.

*خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: شما 15 تابلو را در این نمایشگاه به نمایش گذاشته‌اید که برخی از آنها واقعی و برخی انتزاعی‌تر هستند. این ترکیب چگونه انتخاب شد؟

- قرار بود آثار نمایشگاهم بیشتر از این تعداد باشد ولی چون آثار باید از موزه‌های مختلفی مثل شهدا، هنرهای معاصر تهران و..گردآوری می‌شد، کار برگزارکنندگان نمایشگاه را سخت می‌کرد. برای همین مسئولان تصمیم گرفتند منتخبی از نقاشی‌هایم را به عنوان مروری بر سه دهه اخیر فعالیت‌هایم انتخاب کنند تا نحوه تکنیک و اجرای کارها مشخص شود.

* بخشی از آثار، پرتره‌هایی هستند که بیشتر به اوایل دوران کاری شما مربوط می‌شوند. هنوز هم پرتره کار می‌کنید؟

ـ هنوز هم در زمینه پرتره فعالیت می‌کنم اما با رنگ و روغن و گواش. در یک دوره‌ روی پرتره به صورت خاص کار می‌‌کردم و توانستم در تکنیک گواش برای اولین‌‌بار آثار ماندگاری بوجود بیاورم که الان در موزه شهدا نگهداری می‌شوند و بالغ بر 45 تابلو هستند. علاقه من به پرتره از آنجا بود که فکر می‌کنم در تاریخ هنر شخصیت‌های تاثیرگذار مهم هستند و همواره هنرمندان به تصویرسازی آنها مبادرت کرده‌اند. من هم سعی کردم آثاری از شخصیت‌های تاثیرگذار اجتماعی و سیاسی ثبت کنم.

* به نظر می‌رسد هرچه به زمان حال نزدیک‌تر شده‌ایم آثار شما از حالت واقع گرایانه به سمت انتزاعی‌ رفته است. چرا؟

ـ عمده کارهای من از سال 59 شروع شد. در سال‌های اول کاملا آثار واقع‌گرایانه خلق می‌کردم شاید به این خاطر که به رویدادهای اجتماعی و سیاسی بسیار اهمیت می‌دادم و تصورم این بود که نباید دخل و تصرفی در این وقایع داشته باشم جز  اینکه سعی کنم صحنه‌‌هایی را مانند آنچه اتفاق افتاده است، خلق کنم اما در سال‌های اخیر توجه به مسائل عمیق‌ترذهن من را مشغول کرده است. ما به عنوان یک جامعه مذهبی به مسائل ماورائی توجه داریم و به همین دلیل در دوره‌ای رابطه بین فیزیک و متافیزیک برایم جالب  شد.

در آثارم ملائک و فرشته‌ها حضور پیدا کردند منتهی این فرشته‌ها را روی زمین و در حالت‌های مختلف مانند مشایعت با یک شهید به تصویر می‌کشیدم. ما باید به یک هویت تصویری در نقاشی دست پیدا کنیم. به همین خاطر به مرور به دنبال یافتن عناصر ناب در فرهنگ و هنرمان بودم که این عناصر در کارهایم نیز متجلی شدند. این دوره از آثارم با نمادها و سمبل‌ها همراه شد چون فکر می‌کردم همه چیز را نباید واقع‌گرایانه به مخاطب نشان داد و از طریق درگیر کردن ذهن بیننده لذت و جذابیت بیشتری را برایش بوجود ٱورد.

* برای رسیدن به این هویت تصویری در نقاشی چه کردید؟

ـ در این زمینه دو برداشت وجود دارد. دسته‌ای اعتقاد دارند آثار ما باید ملهم از المان‌ها و نمادهای تصویری خودمان باشد و مخاطب با دیدن تابلو احساس کند، اثر ایرانی است. این عده معتقد هستند می‌توان آثاری، امروزی تولید کرد که درعین حال ایرانی هم باشد. البته این مسئله به تجربیات و دستاوردهای افراد بستگی دارد اما دسته دیگر براین باور هستند که ما باید به دنبال خلق اثری فاخر و امروزی با توجه به شیوه‌های بیان مدرن، فرامرزی و جهانی باشیم که محتوی آن مسائل روز ایران و دنیا باشد.

بنابراین همانطور که گفتم من در دوره سوم کارهایم به دنبال نمادها و نشانه‌های فرهنگ بصری ایرانی رفتم که البته کارهایم انتزاعی‌تر شدند. دوست داشتم روح ایرانی و فرهنگ عمومی سنتی در کارهایم باشد. می‌خواستم احساسی که بازددیکننده از دیدن آثارم بدست می‌آورد، معنای باطنی و درونی توام با نوعی حس مذهبی و دینی باشد. فکر می‌کنم برای رسیدن به یک هویت ایرانی و امورزی تلاش کرده‌ام تا از تحولات هنری معاصر جهان غافل نمانم و در جوهر عناصر بصری، آنها را بازگو کنم. 

* در برخی از آثارتان انگار به عمد ضربه قلم‌هایی روی کار وجود دارد. هدف خاصی داشتید؟

ـ درجاهایی می‌طلبید جسارتی که باید در اجرای کار باشد، دیده شود و نشانه کار و تجربه زیادی بود که روی آن کارها داشتم.

* اشکال هندسی که در بیشتر کارهایتان وجود دارند، نماد چه هستند؟

ـ اشکال هندسی در دوره دوم فعالیت‌هایم شروع شدند چون می‌خواستم معماری ایرانی را در تلفیق با خطوط عمودی و افقی با یکدیگر ترکیب کنم و فیگور موضوع را در فضای بسته زمینی قرار دهم. در برخی از کارهای جدیدتر اشکال را دوبعدی و مسطح‌تر کردم مثلا در تابلوی "فرزند مهر" یک سرباز هخامنشی را در مقابل یک نماد شیطانی قرار دادم. این نماد شیطانی فرم هندسی زاویه‌داری بود که سرباز به وسیله نور از آن محافظت می‌شود. پشت سر او هم بال‌هایی قرار داده بودم که آبستره بودند و فرم هندسی داشتند.  این اشکال، یادآور معماری و فرهنگ ایرانی هستند.

* بعد از اتمام نمایشگاه چه برنامه‌ای برای آینده دارید؟

ـ معمولا کارهای یک هنرمند به حالات روحی و نیازهایی که در آن لحظه قرار گرفته است، برمی‌گردد. باید دید من در آینده به چه سمتی می‌روم. اگرچه همچنان از مسائل جامعه تاثیر می‌گیریم چون اعتقاد دارم هنرمند باید آینه جامعه و مسائل روز باشد. این راه را تا به امروز ادامه داده‌ام. در یک جمع‌بندی در مورد سه دوره فعالیتم می‌توانم بگویم تابلوهایم امروزه ساده و بزرگ‌تر شده‌اند. انگار یک نوع اکسپرسیونیسم با پشت صحنه سفید و خاکستری در کارهایم آورده‌ام که حالت رئال و عکسگونه نیست و یک اکسپرسیون خیالی محسوب می‌شود. ابتدای امسال نمایشگاهی در فرانسه برگزار کردم و دور سوم آثارم را نشان دادم. بازدیدکنندگان ارتباط بصری با کار برقرار کردند و علی اکبر تجویدی به عنوان یکی از هنرمندان ایرانی گفت: بعد از سال‌ها آثاری دیدم که اگرچه امروزی هستند ولی به بیراهه نرفته‌اند.

* سال گذشته در گفتگویی که در مورد کیفیت جشنواره هنرهای تجسمی با خبرگزاری مهر انجام دادید، گفتید انتظار بیشتری داشتید. امسال جشنواره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ـ به طور طبیعی جشنواره از نظر کیفیت درحال پیشرفت است. دانشجویان زیادی داریم که کارهایشان هرسال نسبت به سال قبل بهتر می‌شود اما همچنان احساس می‌کنم جشنواره هنوز نتوانسته است اعتماد جامعه هنرمندان را بدست آورد. بسیاری از هنرمندان پیشکسوت باید رغبت کنند آثارشان را در جشنواره‌ها شرکت دهند. من به دنبال مقصر نیستم و وزارت ارشاد تقصیری ندارد. شاید خود هنرمندان هم تقصیر داشته باشند و شرایطی برای حضور در جشنواره نمی‌بینند. باید شرایطی فراهم شود که مانند دیگر جشنواره‌های هنری همچون فیلم، تئاتر و موسیقی حضور پررنگ هنرمندان را شاهد باشیم. بهرحال جشنواره هنرهای تجسمی فجر نوپا است و اگر همچنان تداوم پیدا کند، هنرمندان پیشکسوت در دوره‌های آینده بیشتر جذب آن می‌شوند. انتقاد دیگر این است که آثار بسیاری از هنرمندان بزرگ و پیشکسوت ما در چند سال اخیر فرقی نکرده است. بنظرم اگر بتوانیم هرچه بیشتر استادان و بزرگان را در بخش رقابتی جشنواره شرکت دهیم شاهد آثار خلاقانه‌تر و جدیدتری هستیم.

*شما مشاور مرکز هنرهای تجسمی و عضو شورای سیاست‌گذاری جشنواره تجسمی فجر هم هستید. یکی از بخش‌هایی که امسال به جشنواره اضافه شد "هنر جدید" است که تنها شش اثر در آن ارائه شد. ظرفیت هنر جدید در ایران در همین حد بود؟

ـ من یکی از طرفداران هنر جدید هستم چون رویکرد مسئولان و برگزارکنندگان نمایشگاه‌ها در دنیای هنر به سمت هنر جدید است و جاذبه زیادی در میان هنرمندان جوان دارد. هنرهای جدید، مفهومی هستند و باید یک معنای پیچیده را در درون یک اثر پیدا کرد. همین مسئله مخاطب را درگیر می‌کند. ضمن اینکه چیدمان معمولا ارتباط بیشتری با مخاطب برقرار می‌کند. فکر می‌کنم باید از سال آینده یکی از بخش‌های اصلی جشنواره را هنرجدید قرار دهیم و به بخش رقابتی اضافه کنیم. هنرجدید یک کار پرهزینه است و به همین دلیل باید مسئولا از امسال به فکر تامین بودجه برای هنرجدید در جشنواره تجسمی سال 90 باشند.

ـ - - - - - - -

گفتگو: سحر آزاد