تکیه‌گاه اخلاق را در آموزه‎های دینی جستجو کنیم

دکتر سید یحیی یثربی درمورد فلسفه اخلاق و نقش آن درسامان‎مند کردن زندگی روزمره به خبرنگار مهر گفت: فلسفه اخلاق فهم انسانی و بشری اخلاق است. این از واژه‎هایی است که روشنفکران غربی مطرح کردند بدین صورت که پس از نقد دین و سکولاریزه کردن جامعه سؤالی مطرح شد که پس اخلاق چه تکیه‌گاهی می‎تواند داشته باشد. بنابراین آنها تلاش کردند برای اخلاق یک تکیه گاهی مشخص کنند و همین مباحث به فلسفه اخلاق منجرشد. خوب، بد، زشت و زیبا چیست باید نبایدها به کجا تکیه دارند و ارزشهای اخلاقی را چگونه می‎شود توجیه کرد با این سؤالها مواجه شدند. البته برای پاسخگویی به آنها هم چندان موفق نبودند. ولی برای مثال سودگرایان و آرمان گرایان هریک با دیدگاه خودشان اخلاق را معرفی کردند. 

این استاد بازنشسته فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی درادامه تصریح کرد: اما درجامعه دینی بویژه درجهان اسلام تکیه گاه استواری برای اخلاق داریم. ایمان به خدا و دین اسلام بهترین تکیه گاهی برای انجام عمل صالح و رفتارهای اخلاقی است. اما از دیرباز وقتی که آثار یونانیان ترجمه شد ماهم به تقلید از آنها به تفسیر اخلاق  البته نه به اندازه روشنفکران غرب پرداختیم. برای مثال خواستیم بدانیم اخلاق روی چه پایه‎ای استوار است و عناصر اصلی آن کدامها هستند. دراینباره یک مبنای ارسطویی داریم که از هستی شناسی و طبیعیات ارسطویی گرفته شده و آن تعادل است. اینکه پیدایش موجودات بر اساس تعادل و ترکیباتشان است. همین حد وسط و تعادل را ارسطو مبنای اخلاق قرارداد و پیروان او هم به شرح و بسط آن پرداختند. درجهان اسلام هم از فارابی و ابن سینا گرفته تا متفکران امروزی ما همین مبنای حد وسط یونانی را مبنا قرار دادند.

این محقق و پژوهشگر حوزه علوم قرآنی و فلسفه اسلامی یادآورشد: اینها دیگر با نگاه امروزی قابل مطرح شدن نیستند. حدوسط را نمی‏شود براحتی در ارزشها و حتی در طبیعیات تعیین کرد. ما خودمان پشتوانه و تکیه گاه اخلاقی داریم و باید از آموزه‌های یونانی دست برداریم واگر به دنبال پشتوانه عقلی درمورد اخلاق هستیم باید به سراغ قرآن و رهنمودهای معصومین(ع) برویم تا عناصر و تکیه گاههای اخلاق را در این آموزه‎ها جستجو کنیم. متأسفانه ما در این زمینه کار نکرده‏ایم. درفلسفه اخلاق، فلسفه سیاست و دیگر فلسفه‎های مضاف همه جا اقرار نکرده غرب زده هستیم . یعنی می‎خواهیم غرب زده نباشیم و اقرار هم می‎کنیم که غرب زده نیستیم ولی عملاً غرب زده هستیم. بنابراین ما یک بازگشت به قرآن و اهل بیت برای تکیه گاه اخلاق می‏خواهیم وبا الگوهای غربی به جایی نمی‏رسیم. 

یثربی درمورد فرااخلاق و ارتباط آن با زندگی عادی مردم همچنین اظهارداشت: ازمردم بپرسید که فرااخلاق چیست جزآنهایی که این واژه را مصطلح کردند کسی نمی‎داند فراخلاق به چه درد زندگی می‎خورد. ما یکجور خودمان را درگیر مسائلی کرده‏ایم که مسئله جامعه ما نیست. بارها گفته‏ام یک فلسفه زنده آن فلسفه‏ای که به پرسشهای جامعه جواب بدهد اینها پرسشهای جامعه ما هستند. فلسفه اخلاق پاسخ پرسش جامعه سکولار است همانطوری که فلسفه اخلاق ارسطو یک فلسفه اخلاق سکولار است. ارسطو به یکتاپرستی و نبوت عقیده نداشت.

این استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی درمورد رشد تفکر منسجم و فلسفی اخلاق در دیار ما هم گفت: ما در ابتدایی‏ترین مسئله رشد و تحرک و تحول نداریم و این هم مشکل علوم انسانی جامعه ماست. از همه اینها جلوتر منطق که الفبای تفکر است هنوز منطق و معرفت‌شناسی ما مال یونان است.