نظر آیت‌الله جوادی آملی درباره نفس و بدن

به گزارش خبرنگار مهر در قم، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی شامگاه پنجشنبه در همایش بین المللی آموزه‌های دینی و مسئله نفس و بدن که در سالن همایشهای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، نفس را واحد دانست و اظهار داشت: نفس هم هست و هم واحد است؛ زیرا همه ما در هر عصری که باشیم خود را با تحولات فراوانی که در حوزه بدن رخ می‌دهد، می‌یابیم. بعد از چند سال تمام ذرات بدن عوض می‌شود و از سویی دیگر اگر کسی در اثر تصادف‌های پی در پی، اعضاء و جوارح خود را از دست بدهد و اعضا و جوارح مرگ مغزی‌ها را به او پیوند بزنند که کل بدن او عوض بشود؛ این شخص خود را از دوران خردسالی تا دوران کهنسالی موجود می‌یابد، نه می‌فهمد و واحد می‌یابد، نه واحد می‌فهمد.

وی با بیان اینکه این دو علم حضوری را نمی‌شود از کسی گرفت، تصریح کرد: پس اولاَ هستی همه ما مشهود ماست و ثانیاَ با تحولات طبیعی و صناعی حوزه بدن، تمام ذرات بدن عوض شود و ما همانیم که بودیم و ما واحدیم.

استاد برجست حوزه گفت: طرح نفس و بدن در عین حال که سودمند است اگر منهای مسئله انسان شناسی باشد یک نقطه کوری همواره او را همراهی می‌کند.

نفس و بدن جزو انسان هستند

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه نفس و بدن جزو انسان هستند و انسان موجود واحد است، اظهار داشت: آن که معتقد است نفس مجرد است باید تبیین فلسفی داشته باشد که چگونه صدر یک موجودی مجرد و ذیلش مادی است؟

این مرجع تقلید تاکید کرد: چون مسئله تشکیک آن طوری که در حکمت متعالیه مطرح است، نه در گفتار افلاطونی‌ها و ارسطویی‌ها طرح شده بود و نه در سخنان متکلمان قابل طرح بود؛ اینها گفتند که نفس به بدن همان جوری تعلق می‌گیرد که ناخدا به کشتی تعلق می‌گیرد.

وی ادامه داد: آنها در حوزه اعتبار و تدبیر و فعل، بین نفس و بدن گره زدند و گفتند که تعلق نفس به بدن همانند تعلق سلطان به مدینه یا ربان به سفینه است.

آیت‌الله جوادی آملی گفت: حکیم سبزواری تقریبا 40 قول اشاره کردند که تمام این اقوال چهل گانه برای این است که آنها به مسئله تشکیک دسترسی نداشتند که ممکن صدر یک حقیقت، مجرد؛ میانه‌اش تجرد برزخی و مثالی؛ دامنه‌اش مادی باشد، برای همین ره دیگری را طی کردند، ولی حکمت متعالیه توانست این مطلب را عالمانه طرح کند که هم بشر به خدا راه دارد و هم انسان یک حقیقت است، نه چند حقیقت؛ و هم صدر این حقیقت واحده مشخص است و هم ذیلش مادی؛ این یک وحدت شخصی تشکیکی است.

وی تاکید کرد: اگر اینچنین شد که نیازی به تحلیل مسئله تشکیک دارد، ما نفس و بدن را جدای از حوزه انسان ارزیابی نمی‌کنیم. مثل اینکه فردی متخصص قلب بود و دیگری متخصص قلب؛ هر دوی اینها درباره بدن انسان می‌اندیشند.

استاد برجسته حوزه علمیه گفت: همه کسانی که نفس شناس یا بدن شناس هستند، و یا افرادی که گره کور نفس و بدن را شناسایی می‌کنند در کنار مائده انسان نشسته‌اند.

بدن همواره مهمان نفس است

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه بدن همواره مهمان نفس است، اظهار داشت: این نفس است که بدن را می‌سازد و اگر بدن بهتری ساخت، این بدن کلنگی را رها می‌کند و می‌رود.

وی گفت: حکمت متعالیه در پیروی قرآن دو حرف تازه دارد؛ یکی اینکه انسان در مصاف و هماورد با مرگ، مرگ را می‌میراند نه اینکه بمیرد، دوم اینکه چرا این نفس در جنگاوری با مرگ، مرگ را می‌میراند و این بدن دست ساز را رها می‌کند و می‌رود؟ چرا این بدن محبوب خود را خانه کلنگی کرده و به سراغ خانه دیگری می‌رود؟

وی در تشریح نکته اول گفت: اولین چیزی که در رحم مادر جوانه می‌زند، قلب است و بعد هم بقیه اعضای بدن نوزاد به وسیله نفس مادر به صورت جنین در می‌آید. این کودک دست ساز مادر از مادر خداحافظی می‌کند و خدای سبحان چیزی به این جنین عطا می‌کند که مدبر و سرپرست همین جنین باشد که از این به بعد این جنین را اداره کند. این سرپرست، جنین را قدم به قدم بار می‌آورد تا اینکه بدن کامل شود.

آیت‌الله جوادی آملی با طرح این سئوال که چه کسی این نفس را هدایت می‌کند؟ اظهار داشت: نفس آفرین این نفس را هدایت می‌کند و اگر این نفس آفرین عنایت‌های خاص خود را نسبت به این نفس اعمال بکند و نفس، بدن را در جایی که برای هر کسی اجل معین است بسازد، این نفس بسیار زرنگ و باهوش است و می‌داند که برتر از آن است که در عالم طبیعت بماند؛ زیرا این سقف و سطح این عالم ماندنی نیست و برچیده می‌شود.

وی ادامه داد: اگر دو نبش این عالم فرو می‌ریزد، این نفس خردمدار می‌گوید جای من اینجا نیست و باید به جای دیگری بروم که برای من مناسبت‌تر است و به این فکر است که خانه دیگری بسازد.

این مرجع تقلید اضافه کرد: در دوران کهنسالی که بدن فرسوده می‌شود و به منزله خانه گلنگی است، نه برای آن است که بدن نمی‌تواند بار روح را بکشد، انسان می‌میرد؛ بلکه برای آن است که سرپرست این خانه، یک خانه نو ساخت و از این خانه ضعیف و کلنگی صرفنظر کرد، و چون صاحبخانه به این خانه نمی‌پردازد، این خانه فرو می‌ریزد.

وی ادامه داد: اگر کسی مصلحت بود که این خانه را حفظ کند، ولو 10 میلیون سال می‌تواند بماند. اگر وجود مبارک ولی عصر‌(عج) 10 میلیون سال می‌تواند بماند، این مسئله پیش فلسفه متعالیه قابل انکار نیست.

نفس، بدن را می‌سازد

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه نفس، بدن را می‌سازد اظهار داشت: بر اساس حکمت متعالیه، بدن از اول تا آخر تحت تدبیر نفس است. وقتی نفس جای بهتری انتخاب کرد، با مرگ گلاویز می‌شود و در این مصاف و هماورد، مرگ را می‌میراند و به خانه جدید می‌رود.

وی ادامه داد: قرآن کریم می‌فرماید که انسان در میدان مرگ و زندگی، با مرگ دست به گریبان است و مرگ را می‌میراند و این انسان است که ذائق موت است و شربت مرگ را می‌چشد و هضم می‌کند.

استاد برجسته حوزه علمیه گفت: نفس آنقدر قدرتمند است که مرگ را می‌میراند و خانه نو می‌سازد.

آیت‌الله جوادی آملی به تشریح جریان معراج پرداخت و افزود: وجود مبارک پیامبر اسلام(ص) در جریان معراج سئوال کرده بودند که چرا فرشته‌ها که خشت را روی خشت می‌گذارند و قصر می‌سازند خسته نمی‌شوند؟ در این جریان به حضرت گزارش دادند که درست است که فرشته‌ها خشت را روی خشت می‌گذارند و قصر می‌سازند ولی اربابشان باید مصالح این قصر را تامین کنند. فرمود: مصالح ساختمانی بهشت چیست؟ به ایشان فرمودند: «سبحان الله والحمدلله و لا اله الی الله».

وی ادامه داد: این اعمال صالح و اذکار و عقاید است که سازنده قصر بهشت می‌باشد و این نفس، خانه زرین بهشت را می‌سازد و بعد این خانه کلنگی را رها می‌کند.

این مرجع تقلید تاکید کرد: ما اگر خواستیم نفس و بدن را بر اساس آنچه حکمت متعالیه تدبیر می‌کند تشریح کنیم، نه سخن از ناخدا و کشتی است و نه سخن از سلطان و مدینه است.