به گزارش خبرنگار مهر، دکتر مهرداد نورایی در نشست "فرهنگ و هویت" که صبح امروز شنبه 21 اسفند در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، به تعریف کلی فرهنگ از نظر برخی محققان اشاره کرد و گفت: فرهنگ مجموعه ای است از شناخت، نحوه تفکر و کردارهایی که به انسان امکان می دهد تا رفتار مناسبی اتخاذ کند و به تنظیم روابطش با دیگران و طبیعت بپردازد.
این جامعه شناس تأکید کرد: پیروی از هنجارهای اجتماعی بر حسب نوع القای آن و نیز به حسب میزان انسجام ارزشها با درجات مختلفی روبرو است. میزان پذیرش و جذب ارزشهای فرهنگی به نسبت دوری و نزدیکی از منشأ آن، سنجیده می شود.
دکتر نورایی با بیان اینکه فرهنگ، محیطی تصنعی است که نقش آن ایجاد رابطه میان فرد و دنیای خارج است، یادآور شد: هر نوع گسستگی که میان فرهنگ و طبیعت ایجاد شود تبعاتی از نقطه نظر هویتی در پی خواهد داشت.
وی افزود: یکی از جدیدترین طرق پیش گیری از بروز اختلال در پدیده هویت، اجتناب از چالش شدید و مخاطره آمیز میان ویژگی های قدیم جامعه و ارزشهایی است که به تازگی به آن راه یافته اند، زیرا هرگاه نوگرایی از دل جامعه بر نخواسته باشد به علت ناهماهنگی با نیازهای ملموس مورد پذیرش همگان قرار نمی گیرد و چون تغییر رفتار ناشی از آن بر نظام ارزشی جامعه تأثیری نابجا می گذارد ، نهادینه و هنجاری شدن آن با مشکل روبرو می شود.
این جامعه شناس به بحران نوگرایی اشاره کرد و گفت: بحرانی که در پی نوگرایی تحمیلی و سریع در برخی از جوامع مشاهده می شود به طور وسیع ناشی از واکنش منفی برخی از اقشار در قبال پاره ای از ارزشهای نامأنوس است. اصلا تغییراتی که از خارج بر جامع وارد و تحمیل می شوند- و به اصطلاح به آن برون زا می گویند- در فرایند حذف و جزم با نظام جامعه و نهادینه شدن با مشکل روبرو است.
دکتر نورایی با بیان اینکه هر عامل فرهنگی معنی و مفهوم خود را از مجموعه ای که از آن برخاسته دریافت می کند، افزود: تشدید روابط مبتنی بر سنت و بازیابی متعصبانه ارزشهای قدیمی و حتی کهن طبیعی ترین واکنش بر انواع نوآوری های فرهنگی و پدیده های جدیدی است که نسبت به فرهنگ جامعه خاستگاه بومی نداشته باشد.
وی با اشاره به تغییرات برون زا در جوامع سنتی تأکید کرد: در جوامع سنتی در روند پی ریزی شخصیت اجتماعی همواره مشاهده می شود که واسطه جنبه اعتقادی، تأثیرگذاری پدیده دینی از دیگر پدیده ها عمیق تر است. به طوری که در مراحل شکل گیری هویت اجتماعی ارزشهای دینی و اخلاقی به ویژه در قالب آداب، تصاویر، نمادها بر دیگر پدیده های اجتماعی تأثیر می گذارد.
این جامعه شناس با اشاره به چگونگی تأثیر نوآوری در جامعه گفت: نوآوری که در فرهنگ جامعه ریشه نداشته و یا نیافته باشد، به واسطه عدم هماهنگی با انتظارات و نیازهای اقشار مختلف مورد پذیرش همگان واقع نمی شود و تا جایی که تأثیر آن بر نظام ارزشها نمایان نشده است، موجب تغییر رفتاری نمی گردد. در عین حال پافشاری پاره از اقشار اجتماعی در حفظ حالات، رفتار و کردار خود بدون هیچ تغییر، نمی تواند مانع از پویایی فرهنگی شود.
وی با اشاره به رابطه مستقیم فرهنگ با زمان و امکان رشد آن تأکید کرد: کلیه اعتقادات و زمینه های رفتاری از هر منشأیی تحت تأثیر پویایی فرهنگی با تغییراتی روبرو می شود. به این مفهوم که ظرفیت تطبیق پذیری در هر فرهنگ همواره آن را با شرایط محیطی و احتیاجات نوظهور همساز می کند و وارد شدن هر عامل جدیدی با در نظر گرفتن حد و حدود این ظرفیت فرهنگی که باشد ضایعات ناشی از برخورد جدید و قدیم را به حداقل می رساند.
وی در پایان در مورد وضعیت جوامعی که با پدیده های جدید فرهنگی روبرو می شوند نیز گفت: عوامل برون زا وقتی وارد می شوند، فرهنگ سعی می کند آنها را در خود بپذیرد و اگر نپذیرفت و یا آن ارزشها جایگاه خود را در آن فرهنگ پیدا نکرد، فرهنگ در صورت ظاهر خودش را با آن هماهنگ می کند اما در باطن ارزشهای خود را حفظ می کند؛ یعنی آنچه وارد فرهنگ شد و نهادینه نشد، صورت ظاهر به خود می گیرد و در باطن به ارزشهای نهادینه خود پایبند است.
نظر شما