شهید آوینی متفکری تکرارنشدنی است

وی ادامه داد: او تحت تاثیر انقلاب اسلامی و جنگ و آموزه‌هایی که حضرت امام خمینی (ره) مطرح می‌کرد بود، سابقه حضور در جنگ را داشت و نگاهی که به دنیای اطراف و مسائل مختلف اجتماعی مانند جنگ، محرومیت، مشکلات اقتصادی طبقه فرودست و ... داشت متاثر از فضای ویژه آن سال‌ها بود، به همین دلیل حتی اگر مستندسازانی در سال‌های بعد بخواهند سبک آوینی را دنبال کنند، نمی‌توانند به خلوص و اصالت کارهای او نزدیک شوند.

 

این مستندساز افزود: سبک و شیوه کار شهید آوینی مبتنی بر کشف و شهود و تنفس در فضایی بود که شاید دیگران تجربه نکرده‌اند، اگر شما بتوانید با آن فضا همراه شوید درک این مستندها برایتان ساده‌تر است، اما گروهی از مخاطبان امروز شاید نتوانند مستندهای جنگی شهید آوینی را درک کنند، چون فضای آن سال‌ها را درک نکرده‌اند.

 

ابوطالب درباره مقلدان شیوه کاری آوینی گفت: بعضی از آنهایی که تلاش کردند بعد از شهید آوینی راه او را ادامه بدهند، توانستند به موفقیت برسند، تکنیک آوینی ویژگی بارزی ندارد و حتی نکته تازه‌ای را نمی‌توان در تکنیک کارهای او دید، بسیاری از مستندسازان در جهان از ما و آوینی پیشتر بوده‌اند و این نکته را نباید از یاد برد که در رقابت با آنها شاید تکنیک آوینی حرفی برای گفتن ندارد اما نکته مهم این است که تفکر و سلوک آوینی است که آثارش را ویژه می‌کند، حتی مقلدان موفق او هم به این جهان‌بینی دست پیدا نکردند.

 

این کارشناس سینما ادامه داد: کارهایی که آوینی در حوزه سینمای دفاع مقدس انجام داد با نگاه گزارشی یا توریستی ساخته نشده است، او متعلق به جغرافیا و فضای فرهنگی خاصی بود، متعلق به نسلی که در بستر انقلاب و جنگ رشد کرد، آنهایی که با حسابگری و عقل بخواهند مختصات آن فضا را بسنجند و تحلیل کنند موفق نمی‌شوند، دوربین او در آن فضا بیگانه نیست، حقیقت جنگ را به تصویر می‌کشد چون آوینی حقیقت جنگ، شهادت و مرگ را درک می‌کرد.

 

وی درباره ماندگاری مستندهای شهید آوینی گفت: باید این فرصت را بدهیم تا یک دهه دیگر بازنگری جدی دیگری درباره آثار شهید آوینی داشته باشیم، به نظرم این آثار بازهم می‌توانند برای نسل‌های تازه جذاب باشند، این روزها بسیاری از جوان‌های ما در کاروان‌های مختلف به مناطق جنگی سفر می‌کنند و با آن فضا همراه می‌شوند، هر مخاطبی به آن فضا و حقیقت جاری در آن آشنا باشد مستندهای آوینی را هم دوست خواهد داشت.

 

ابوطالب درباره جایگاه شهید آوینی به عنوان یک منتقد و نظریه‌پرداز گفت: جایگاه شهید آوینی را نباید به یک مستندساز تنزل داد، او یک روشنفکر دینی بود، تحولات اجتماعی و هنری را رصد می‌کرد و همان طور که بر فیلم‌ها نقد می‌نوشت از مسائل و تحولات روز به سادگی نمی‌گذشت، او قدرت بیان داشت و می‌توانست دانش و تجربه‌هایش را منتقل کند.  بر بسیاری از سینماگران مانند ابراهیم حاتمی‌کیا تاثیر گذاشت. هیچکاک و بسیاری از سینماگران بزرگ دنیا را دوست داشت اما نگاهش به سینما و فیلمسازی ویژه بود.

 

این مستندساز ادامه داد: او سینمای داستانی را واجد حقیقت نمی‌دانست، آن را دروغ بزرگ می‌نامید و با این نگاه فیلم‌های سینمایی را نقد می‌کرد، از دریچه اعتقاد و باور الهی و آسمانی خود سینما را نقد و تحلیل می‌کرد و این نقدهایش را از نقدهای دیگر منتقدان متمایز می‌کند.

 

وی با اشاره به جایگاه تاریخی شهید آوینی به عنوان مستندساز گفت: به عنوان یک روشنفکر دینی موقعیت و جایگاه شهید آوینی تکرارشدنی نیست، ممکن است در نسل‌های بعد منتقدان و متفکرانی مسلمان و معتقد داشته باشیم اما مانند او نخواهیم داشت، او در فضایی  تنفس کرد که تکرارشدنی نیست، طبیعی است که دیگر جنگ و فضای آن دوران را تجربه نمی‌کنیم و سلوکی که او و همنسلانش در این بستر داشتند نخواهیم دید، این است که جایگاه آوینی را بی‌بدیل می‌کند، مقلدان او همیشه زیر سایه درخشش او خواهند ماند.

 

- - - - - -

 

سید مرتضی آوینی بیستم فروردین ماه سال 72 زمان ساخت بخش‌هایی از مستند "روایت فتح" به شهادت رسید.