مرگ يك الگوي سينمايي در سكوت

فيلم حكايتي فراواقعي را در قالبي باور پذير عرضه كرده است  . امير به جنگ  مي رود و به مادر قول مي دهد حتما بازگردد.  ولي پس از گذشت سال ها  مشتي خاك و يك پلاك پيام آور مفقودشدن او است  . مادر با دريافت اين پيام به گلزار شهدا مي رود و در خلوت خود در جمع ديگر شهيدان در واگويه اي ذهني پسر را بد قول مي خواند . پسر نيز  در مقابل براي رفع دلشكستگي مادرش طوبي وعده ديدار خود و ديگر شهدا با خانواده هايشان را به ضمير مادر منتقل مي كند . طوبي ماموريت مي يابد با ارسال نامه هايي  كه با انشاء شهيدان به همراه نشاني خانواده آن ها در دفتري محفوظ است ، خانواده هاي مورد نظر را به دشت عباس يعني  محل ديدار دعوت كند. دعوت نامه هايي كه با پست به نقاط دور و نزديك كشور ارسال مي شود واكنش هاي مثبت و منفي بسياري را در پي  دارد . به هرتقدير دعوت صورت مي گيرد و در ميان ناباوري همگان ديدار انجام مي شود  . 
شايد به تصوير كشيدن چنين موضوعي در سينماي كشورمان غير ممكن به نظر برسد ولي  فيلم " دفتري از آسمان " اين غير ممكن را ممكن ساخته است .
شخصيت پردازي دقيق كه در اغلب آثار ايراني ناديده گرفته مي شود و به شدت به تمام عناصر فيلم لطمه مي زند در اين فيلم نقطه قوت و محوري تاثير گذار است . 
فيلم از همان ابتدا تماشاگر را به بطن ماجرا مي كشد و از حاشيه پردازي دوري مي كند . آدم هاي اصلي قصه در سكانس افتتاحيه با ظرافت معرفي مي شوند و مخاطب را با خود به دنياي دروني داستان مي برند . ارتباط امير با مادرش طوبي كه بر مبناي گويش بدون كلام و عرفاني شكل مي گيرد اولين ستون چهارچوب تخيلي پذيرفتني را استوار مي كند . ارتباط طوبي و فرزندش امير با ساز دف ديگر عنصر ياري دهنده طرح ارتباط ماوراء طبيعه اين دو است .
 دايي امير شخصيتي عقل گرا دارد و از روابط پيچيده مادر ، امير و حتي پدرامير كه گويي در درگيري هاي دوران انقلاب شهيد شده  سر در نمي آورد  . حميد برادر امير نيز شخصيتي مشابه دايي دارد و به اتفاق خواهرش واكنش هاي پيش برنده داستان را ايجاد مي كند . در مقابل سيما دختر دايي و نامزد امير سعي دارد دنياي مادر و امير را درك كند و تا اندازه اي موفق مي شود .
دايي ، حميد و خواهر موانع دست يابي آسان به هدف هستند كه در كنار برخي از خانواده هاي دعوت شده واكنش هاي طبيعي اجتماعي آسيب ديده از جنگ  در مقابل ارزش هاي منتقل نشده روزگار پيشين را از خود بروز مي دهند. همين واكنش ها كه از سوي فيلمساز به دقت در ميان اقشار مختلف و اقوام متفاوت كشورمان بررسي مي شود به تماشاگر كمك مي كند تا دنياي " دفتري از آسمان " را دور از واقعيت نداند .
در اين فيلم هيچ كس مقصر جلوه نمي كند و همه افراد در موقعيت خود واكنشي منطقي را بروز مي دهند. حرف طوبي باور كردني نيست اما واقعيت دارد همانطور كه خود به فرزندانش مي گويد : "حق داريد باور نكنيد اتفاق ساده اي نيست . "
انتخاب طوبي به عنوان زني تحصيل كرده و دنيا ديده كه انقلاب و جنگ را با از دست دادن دو عزيز تجربه كرده خود نشان از دقت و اشراف فيلمساز بر ابزار تحت اختيارش دارد .
طوبي شخصيتي به دور از خرافات و ساده انگاري دارد ولي به ارتباطي فرا تر از روابط طبيعي انسان ها مسلط است و از اين طريق پنجره اي به دنيايي دور از ذهن باز مي كند .   
پرويز شيخ طادي و گروه سازنده فيلم مي دانستند چه مي كنند و چه مي خواهند به همين خاطر از زياده گويي  پرهيز كرده و كم فروشي  نمي كنند . همچنين با دقت و وسواس فراوان عناصر مختلف را كنار هم جمع مي آورند . حضور بازيگران حرفه اي در كوتاه ترين نقش ها نشان ديگري از اين دقت دارد . 
شيخ طادي  كه با مشاوره ابراهيم حاتمي كيا فيلمنامه را نيز نوشته با ظرافت بافت هاي مختلف اجتماعي را موشكافي مي كند .
به  در گيري لفظي مسئول دولتي با همسرش توجه كنيد جنس مستقل بيان شخصيت هاي اين فضا با ديگر شخصيت هاي فيلم تفاوت دارد . تفاوتي كه به مراتب در ميان تمام آدم هاي فيلم ديده مي شود . اين  تنوع به خواستگاه ها و آمال آدم ها نيز گسترش مي يابد و زمينه هاي جذب مخاطبين بيشتر را در درك پيام فيلم فراهم مي سازد .
 واكنش مرد ماهيگير كه پسر خود را در دريا از دست داده شايد ديگر لايه مثال زدني در شخصيت پردازي باشد . پسر اين مرد دريا ، در ميان شهدا به ديدارش مي آيد و او براي رسيدن به اين ديدار تنها از طوبي مي پرسد :" اشتباهي نشده " و با اشاره به همسرش تاكيد مي كند : "بيارمش ؟ اگه تو بگي ميارمش " او نيز مانند طوبي و پسرش به دليل شرايط زندگي و ارتباط با دريا  درمورد چگونگي و واقعي بودن اين اتفاق سئوالي نمي پرسد و از پيش وقوع اين اتفاق را پذيرفته است . اين پذيرش در ميان افراد كهن سال جمع همه گير است . گويي آن ها از حسي برتر برخوردارند .  پيرمرد و پيرزن ارمني  و پير مرد آذري در اين گروه قرار مي گيرند .
حضورمرد تركمن ، ايلياتي ها  و...  كه با تحمل رنج سفر توسط گروه توليد به خوبي تصوير شده اند  ضريب باور پذيري فيلم را افزايش مي دهد .در حالي كه تعدد شخصيت ها و فرهنگ ها اگر با سهل انگاري و سطحي نگري موجود در آثار مشابه همراه مي شد مي توانست نابود كننده فيلم باشد  .
فيلمبرداري موثر نيز ديگر ويژگي فيلم " دفتري از آسمان" است . كافيست به سكانس افتتاحيه رجوع كنيد . تك گويي هاي معترضانه دايي و سكوت طوبي و امير با تحرك بي نقص دوربين كامل مي شود و انرژي مناسبي را براي پيگيري فيلم به مخاطب منتقل مي كند . حضور دوربين در مراحل مختلف فيلم كاربردي مشابه دارد . اين كاربرد درپرده آخر جايي كه همه مدعويين در دشت عباس جمع شده اند نيزهمنچنان با قوت ديده مي شود .
از عنصر صدا نيز با نهايت كاربري استفاده شده است . به بخش ديالوگ ذهني طوبي و فرزندش امير در سكانس افتتاحيه دقت كنيد . صداي طوفان پاييزي پشت پنجره گويي خبر از اتفاقي نا ميمون مي دهد . همين عناصر ظريف راه داستان پردازي و زياده گويي فيلم را كوتاه مي كند . 
اما  كساني  با ندانم كاري و عدم آگاهي فيلمي چنين موثر را سال ها از ديده پنهان كردند و در اقدامي باور نكردني آن را نابود ساختند .
تهيه كنندگان غير خصوصي فيلم اين همه دقت و توانايي در به تصوير كشيدن موضوعي دور از ذهن را ناديده گرفته اند. 
وقتي افرادي چون ابراهيم حاتمي كيا ، پرويز شيخ طادي ، ابراهيم اصغر زاده در كنار مجموعه اي از عوامل حرفه اي و خوش سابقه سينما دست به كار ساخت فيلمي با رويكرد ارزشي مي شوند لازم است حداقل به اندازه نتيجه اين اثر براي حاصل اين همكاري اعتبار قائل شويم .
گويي تنها كساني كه پيام فيلم و حرف طوبي  را باور نكردند تهيه كنندگان فيلم بودند .آنها  اين اثر را پس از 7 سال تاخير راهي پرده سينما كردند .  دفتري از آسمان در سكوت مرگ آوري بدون تبليغات ، پوستر ، سردر مناسب سينماها و در بدترين شرايط ممكن به روي پرده رفت .
فيلم " دفتري از آسمان " با درجه الف و جوايز متعدد از جشنواره هاي رسمي اي چون فيلم فجر و دفاع مقدس نابود شد و هيچ كس دم بر نياورد . حتي مدعيان اين عرصه در مقابل اين بي مهري سكوت كردند . انجمن سينماي دفاع مقدس ، هيات هنرمندان مسلمان و ... پيگير سرنوشت فيلم نشدند . 
فيلمي سينمايي كه مي توانست الگوي مناسب فيلم دفاع مقدس را ارائه دهد بنا به دلايلي نا معلوم اصلا امكان ديده شدن نيافت . 
كساني كه " دفتري از آسمان "را برپرده سينما ديدند  متاثر از داستان ، فضا و پيام فيلم  راضي از سينما خارج شدند . گرچه كمتر تماشاگري با اطلاع از موضوع داستان و شناخت از كارگردان اين فيلم را براي تماشاانتخاب كرد ولي جملگي با رضا يت از سينما خارج شدند . 
با اين همه در مجموع تعداد اندكي از مخاطبين روزه دار از فيلم ديدن كردند . به همين واسطه سانس هاي پايان روز سالن هاي سينما اصلا برگزار نشد . اين يعني مرگ فيلمي كه مي توانست الگوي سينماي دفاع مقدس  باشد.