به گزارش خبرنگار مهر در زنجان، عمارت ذوالفقاری واقع در بافت تاریخی و قدیمی شهر زنجان از جمله بناهای ارزشمند تاریخی است که از تیررس تخریب در استان زنجان به دور نماند. عمارتی که روزگاری در اوج شکوه و قابلیت معماری ایرانی و اسلامی قرار داشت، امروز تنها در حصاری محصور شده و از آن باغ بزرگ و باشکوه خبری نیست.
عمارت ذوالفقاری در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان موسوم به محله "دالان آلتی" در ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع قرار دارد. این بنا ساختمان مسکونی و اداری حکمران زنجان بوده و از مجموعه بناهای اندرونی و بیرونی و بخشهای مختلفی تشکیل شده که در حال حاضر از این مجموعه فقط عمارت بیرونی باقی مانده که به نام "عمارت محمودخان ذوالفقاری" معروف است.
بنا به روایتی، این خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمودخان) در اواخر حکومت قاجار بنا شده و پس از وی محمودخان در آن اقامت داشته است. در گذشته این بخش از شهر زنجان محله اعیان نشین بوده و مجموعه بناهایی در سبک و الگویی همسان همچون خانه وزیری، خانه خدیوی، عمارت دارایی و... در این محل ساخته شده بود.
خیابانی که توسط شهرداری زنجان از وسط بنای عمارت دارایی کشیده شد
این بنای ارزشمند با سبکی متاثر از الگوهای معماری غربی و با حفظ سنتهای معماری ایران قدیم به مساحت 1176 مترمربع، در دو طبقه ساخته شده و در گذشته شامل حصار، سر در ورودی، حیاط و بخش مسکونی و اداری بوده است. طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح بکار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است.
عمارت ذوالفقاری در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان موسوم به محله "دالان آلتی" در ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع قرار دارد. این بنا ساختمان مسکونی و اداری حکمران زنجان بوده و از مجموعه بناهای اندرونی و بیرونی و بخشهای مختلفی تشکیل شده که در حال حاضر از این مجموعه فقط عمارت بیرونی باقی مانده که به نام "عمارت محمودخان ذوالفقاری" معروف است.
بنا به روایتی، این خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمودخان) در اواخر حکومت قاجار بنا شده و پس از وی محمودخان در آن اقامت داشته است. در گذشته این بخش از شهر زنجان محله اعیان نشین بوده و مجموعه بناهایی در سبک و الگویی همسان همچون خانه وزیری، خانه خدیوی، عمارت دارایی و... در این محل ساخته شده بود.
خیابانی که توسط شهرداری زنجان از وسط بنای عمارت دارایی کشیده شد
این بنای ارزشمند با سبکی متاثر از الگوهای معماری غربی و با حفظ سنتهای معماری ایران قدیم به مساحت 1176 مترمربع، در دو طبقه ساخته شده و در گذشته شامل حصار، سر در ورودی، حیاط و بخش مسکونی و اداری بوده است. طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح بکار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است.
خیابانی که توسط شهرداری زنجان از وسط بنای عمارت دارایی کشیده شد
این نوع پوشش در دوران پهلوی در خانه های زنجان بسیار رایج بوده و پوشش سقف عمارت ذوالفقاری یکی از اولین نمونه های پوشش شیروانی در زنجان است.
نورگیر زیبایی تحت عنوان کلاه فرنگی تعبیه شده است. تزئینات بنا بسیار متنوع و چشمگیر بوده و شامل تزئینات فلزی، سنگی، آجری، گچی، چوبی و کاشی است. در پایین دیوارهای طبقه همکف کاشیکاری برجسته با رنگهای قهوه ای، زرد و قرمز اجرا شده و تزئینات سنگی و گچی را بیشتر در ستونهای ورودی همکف و ایوانهای ستوندار طبقه اول می توان مشاهده کرد. سرستونهای گچی ایوانهای طبقه اول از زیباترین تزئینات گچی باقی مانده است. سقف بیشتر اتاقها آراسته به لمبه کاری چوبی و نقشهای متنوع است اما بیشترین تزئین در نمای جنوبی بنا دیده می شود.
بعد از انقلاب اسلامی و در جریان توسعه و تعریض خیابان طالقانی دیوار و سردر ورودی بنا به طور کامل تخریب شد. در سالهای اخیر نیز با اجرای طرحهای عمران شهری، آسیب زیادی به بنا وارد آمده است. از جمله با احداث خیابان زینبیه و عبور آن از داخل حیاط عمارت قسمتی از عرصه بنا از بین رفت و بخش عمده دیگر به پارک تبدیل شد.
در سال 1379 میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و در این راستا بنای مذکور در چندین مرحله مرمت و بازسازی شد.
با انتقال مجموعه آثار به دست آمده از معدن نمک چهرآباد در سال 1386، موزه موقت مومیاییها در این مکان به وجود آمد و در سال 1388 اولین موزه باستان شناسی استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح شد.
این بنا در تاریخ 25/12/75 به شماره 1852 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
در مرکز بافت قدیمی، مجموعه تاریخی ذوالفقاری واقع شده است. این مجموعه شامل ساختمانهای اندرونی و بیرونی و قسمتهای اداری است که قبل از احداث خیابان ذوالفقاری (طالقانی کنونی) با یک شبکه ارتباطی در طبقه همکف و زیرزمین به یکدیگر مرتبط بوده است. هم اکنون این مجموعه تقسیم شده و قسمتهایی از آن از میان رفته است. از جالبترین بناهای باقیمانده این مجموعه بنای تاریخی مرکز مجموعه بیرونی است. این بنا در دو طبقه و یک سردابه ساخته شده، پلان بنا ایرانی است و سبک ساختمانی از بناهای گوتیک اروپا تقلید شده است.
ورودی بنا در طبقه همکف با یک سقف سرپوشیده و دو ستون تعبیه شده به هشتی منتهی می شود. در این طبقه قسمت امور اداری و دفتری و حسابداری قرار گرفته و سمت شرقی بنا، احتمالاً عملکردی غیراداری و احتمالاً گلخانه بوده است. در طبقه دوم که دارای دو راه پله است تالارهای پذیرایی، اطاقهای خواب، اطاقهای نشیمن و سرویسهای بهداشتی قرار گرفته است.
هسته مرکزی این بنا به سبک چهارطاقی با سقف گنبدی اجرا شده و جرز و دیوارهای باربر، سنگینی سقف را تحمل می کند. محدثات جانبی این چهارطاقی با تیرهای چوبی پوشیده شده است. کل مجموعه با پوشش خارجی شیروانی است که تا زمان احداث در این شهر سابقه نداشته است. در بالای هسته مرکزی بنا، نورگیر زیبایی تعبیه شده که به کلاه فرنگی معروف است.
این نورگیر با پلان هشت ضلعی با روش گره سازی به فرم گنبد تبدیل شده. سقف اطاقها در طبقات به طرز زیبایی لمه کوبی شده و شامل طرحهای هندسی و گره سازی است و در مجموع از موتیفهای ایرانی استفاده شده است. از تزئینات داخل بنا در طبقه همکف از کاشیکاری به سبک قاجار می توان یاد نمود که طرح معروف لوتوس (نیلوفر آبی) دیده می شود.
پنجره های بنا عموماً دو لنگه و اطراف آن مشبک است که با بکارگیری شیشه های رنگین کنتراست جالبی را در داخل اطاقها ایجاد کرده است. نعل درگاهی پنجره ها در طبقه همکف مسطح و در طبقه منتهی الیه جنوب غربی حیاط مشرف به خیابان تعبیه شده و طاقنماهای تزئینی در اطراف ورودی دیده می شوند و این قسمت نیز که از خیابان بلاواسطه داخل مجموعه می شود از معماری اروپا الهام گرفته است.
این بنا در مجموع از بناهای تاریخی و با ارزش شهری است که به سبک بناهای اواخر دوران قاجار ساخته شده است.
عمارت ذوالفقاری امروز در حالی میزبان مردان نمکی است که شاید به جرات بتوان گفت اصالتش از بین رفته است و آنچه باقی مانده عمارتی نیست که از ابتدا ساخته شده و در اثر گذر زمان، بی توجهی به حفاظت و مراقبت و در سایه تغییرات ایجاد شده،متفاوت از بنای اولیه است.
این نورگیر با پلان هشت ضلعی با روش گره سازی به فرم گنبد تبدیل شده. سقف اطاقها در طبقات به طرز زیبایی لمه کوبی شده و شامل طرحهای هندسی و گره سازی است و در مجموع از موتیفهای ایرانی استفاده شده است. از تزئینات داخل بنا در طبقه همکف از کاشیکاری به سبک قاجار می توان یاد نمود که طرح معروف لوتوس (نیلوفر آبی) دیده می شود.
پنجره های بنا عموماً دو لنگه و اطراف آن مشبک است که با بکارگیری شیشه های رنگین کنتراست جالبی را در داخل اطاقها ایجاد کرده است. نعل درگاهی پنجره ها در طبقه همکف مسطح و در طبقه منتهی الیه جنوب غربی حیاط مشرف به خیابان تعبیه شده و طاقنماهای تزئینی در اطراف ورودی دیده می شوند و این قسمت نیز که از خیابان بلاواسطه داخل مجموعه می شود از معماری اروپا الهام گرفته است.
این بنا در مجموع از بناهای تاریخی و با ارزش شهری است که به سبک بناهای اواخر دوران قاجار ساخته شده است.
عمارت ذوالفقاری امروز در حالی میزبان مردان نمکی است که شاید به جرات بتوان گفت اصالتش از بین رفته است و آنچه باقی مانده عمارتی نیست که از ابتدا ساخته شده و در اثر گذر زمان، بی توجهی به حفاظت و مراقبت و در سایه تغییرات ایجاد شده،متفاوت از بنای اولیه است.
نظر شما