جامعه‌شناسی مطالعه جهان از منظر جامعه مدنی است

استاد دانشگاه برکلی آمریکا افزود: خاورمیانه یکی از ناآرام ترین و پیش بینی ناپذیر ترین مناطق جهان است و جامعه شناسی به طور خاص با چالشهای ژرفی در این منطقه مواجه است، چالشهایی در فهم فرآیندهای اجتماهی درون ملتها و به همان اندازه چالشهایی در شناخت فرآیندهایی که از ملتها در می گذرند.

 

رئیس انجمن بین المللی جامعه شناسی تأکید کرد: خاورمیانه با شمار متنوعی از رژیمهای سیاسی و فرهنگهای تاریخی اش، امکان پذیری نوعی جامعه شناسی جهانی را محک می زند. چنین جامعه شناسی جهانی، یک جامعه شناسی خاص را به یک جامعه شناسی جهانی بدل نمی سازد بلکه از بطن گفتگوی میان جامعه شناسهای گوناگون بر می آید؛ جامعه شناسی هایی که در فرهنگها و مناطق متفاوت ریشه دارند.

 

وی گفت: جامعه شناسی کلاسیک به طور سنتی در چارچوب دولت - ملت محدود شده بود. اما امروز ما باید جهانی فکر کنیم و  در ضمن نباید اهمیت محدوده های ملی را نادیده بگیریم. در گام نخست، این به معنای مقایسه کشورهای مختلف با یکدیگر است، اما گام مهمتر این است که تلاش کنیم جهان را بعنوان یک واحد برای خود ببینیم که در آن سازمانها، شبکه ها و جنبشهایی وجود دارند که از مرزهای ملی فراتر می رود.

دکتر بورووی بر پرهیز از جهان شمول شدن شکل معینی از جامعه شناسی تأکید کرد و افزود: جامعه شناسی آمریکایی ممکن است خواسته یا ناخواسته روند تحقق نوعی امپریالیست جهانی باشد که بخواهد خود را به محلات و اجتماعات تحمیل کند و این هشدار من نسبت به پرهیز از جهان شمول شدن یک نوع جامعه شناسی بر اساس تجربه مکتب شیکاگو است؛ وقتی مکتب شیکاگو به دستاوردهایی رسید سعی کرد این دستاوردها را به تمام شهرها تعمیم دهد. با این کار جوامع از ویژگیهای خاص و یگانه خود تهی شده و در ذیل دستاوردهای نظریات این مکتب قابل تعبیر می شوند.

وی بر جامعه شناسی از منظر جامعه مدنی تأکید کرد و افزود: درست همانگونه که اقتصاددانان از منظر بازار و دانشمندان علوم سیاسی از منظر دولت به جامعه می نگرند جامعه شناسی نیز به جامعه مدنی توجه دارد.

دکتر بووروی تصریح کرد: جامعه مدنی نخستین بار در پایان قرن 19 در اروپا و در واکنش به گسترش ویرانگر بازارهای ملی، به ویژه بازارهای کار به وجود آمد. امروزه اقتصاد سرمایه داری یک خصیصه جهانی فرض می شود، اما خصیصه ای جهانی با نیرویی که خارج از کنترل دولتهای ملی است. ویرانگری این موج کنونی در بازاری کردن، از مرزهای ملی فراتر می رود، همانگونه که آن را در پدیده هایی مانند بحرانهای مالی، گرم شدن زمین و قاچاق انسان می بینیم. در مبارزه با این ویرانگری، جامعه مدنی نیز باید از مرزهای ملی فراتر رود همانگونه که به صورت بالقوه در جنبشهای اجتماعی، سازمانهای مردم نهاد و دین چنین می کند.

 

رئیس انجمن بین المللی جامعه شناسی افزود: یک چنین جامعه مدنی پذیرفته شده ای خواهان جامعه شناسی است که تنها متکی بر جامعه مدنی محلی یا ملی نباشد بلکه ابعاد جهانی به خود گیرد. این جامعه شناسی جهانی بسیار متفاوت از پروژه هژمونیک جامعه شناسی های ملی است که به اشتباه خودشان را جهانی جلوه می دهند.

وی بر لزوم تعامل میان علوم اجتماعی گوناگون برای تحقق جامعه مدنی جهانی تأکید کرد و افزود: جامعه مدنی جهانی مثل دیگر پدیده های جهانی پیچیده و حتی حامل پدیده های متناقض هم می تواند باشد. امروزه جامعه مدنی جهانی در شرایط نزج و جنینی است.

استاد دانشگاه آمریکا تأکید کرد: یک چنین جامعه شناسی جهانی متضمن تأملی خودآگاهانه بر موقعیتمان در جهان و پذیرش محدودیتها و همچنین بنیانهای ملی و اجتماعی دانش مان است. ما باید در توسعه جوامع مدنی که همه جهان را فرا می گیرند هم بسیار کوشا باشیم، و هم باید در آفرینش همان جهانی که مطالعه می کنیم شرکت جوییم؛ یعنی باید پروژه جامعه شناسی مردم مدار را با جدیت دنبال کنیم نه صرفا به خاطر اینکه از جامعه دفاع کرده باشیم بلکه برای آنکه یک جامعه شناسی جهانی را توسعه دهیم و آن را نیرومند سازیم. ما در عین محلی و منطقه ای بودن باید به روابط جهانی بیندیشیم.

مایکل بورووی در پایان با بیان اینکه جامعه شناسی جهانی با عقب گرد به سمت خاص گرایی تفاوت دارد، تأکید کرد: یک جامعه شناسی جهانی مستلزم این است که جامعه شناسی های ملی را از پایین به هم متصل کنیم. این جامعه شناسی نیازمند اجتماعی از جامعه شناسان است که از مرزهای ملی فراتر می روند، ولی از طریق گفتگوی میان جامعه شناسی های ملی ایجاد می شود.

 

به گزارش خبرگزاری مهر، در ابتدای این نشست علاوه بر خوشامدگویی دکتر سیدمحمدامین قانعی راد رئیس انجمن جامعه شناسی ایران به میهمانان داخلی و خارجی شرکت کننده در "همایش منطقه ای تفکر اجتماعی و جامعه شناسی در خاورمیانه معاصر"، دکتر سیدحسین سراج زاده دبیر علمی این همایش به ارائه گزارشی از مقدمات برگزاری این همایش در ایران پرداخت و گفت: از 127 چکیده مقاله و 33 مقاله کامل ارسالی به دبیرخانه، 55 مقاله طی 12 نشست در دو روز برگزاری همایش ارائه خواهد شد و مجموعه مقالات در کتابی به چاپ خواهد رسید.