چالشهاي فرا روي دولت جديد افغانستان بعد از انتخابات رياست جمهوري

سرانجام انتخابات رياست جمهور افغانستان در نهم اكتبر سال 2004 با تمام فرازها و نشيبهايش برگزار شد و طي آن حامد كرزاي با كسب 4/55 درصد كل آراء (000/460 /4) به عنوان رئيس جمهور افغانستان انتخاب شد .

كانديداهاي ديگر اين انتخابات از جمله رقيب اصلي كرزاي يعني يونس قانوني با 3/16درصد، محمد محقق از كانديداي گروه هزاره با 6/11 درصد وعبدالرشيد دوستم با 10درصد آراء بعد از كرزاي قرار گرفتند .

مهر مي افزايد: يكماه بعد از اعلام رسمي نتايج انتخابات رياست جمهوري افغانستان ، حامد كرزاي سه شنبه گذشته (هفده آذر) مراسم تحليف را طي مراسمي دركاخ رياست جمهوري كابل به جاي آورد . در اين مراسم مقامات كشورهاي ديگر از جمله ديك چني معاون رياست جمهوري و دونالد رامسفلد وزير دفاع آمريكا شركت داشتند .

با توجه به اوضاع افغانستان كرزاي با چالشهايي روبروست كه براي قائق آمدن بر آنها به حمايت ديگر گروههاي افغاني نياز دارد .
قرار بود كرزاي روز مراسم تحليف ، اسامي اعضاي كابينه خود را كه پانزده نفره مي باشد، اعلام كند اما زمزمه هايي به گوش مي رسد كه اين دولت نوزده نفره خواهد بود اعلام شد به دليل مشكلاتي كه بر سر راه انتخاب اين اعضاء وجوددارد اعلام اسامي آنان به تعويق افتاد .

آگاهان مسائل افغانستان معتقدند كرزاي بايد در اين انتخاب ، انتظارات اقوام پشتون ، گروههاي مجاهد ائتلاف شمال كه پيش از انتخابات حمايت آنان را با وعده اعطاي پستهاي كليدي جلب كرده بود ، عوامل خارجي مانند آمريكا و وعده هاي تيليغاتي خود مبني بر انتصاب افراد متخصص در كابينه جديد خود برآورده كند .

خبرهايي به گوش مي رسد كه كرزاي در نظر دارد سيد جواد طيب را كه هم كنون سفير افغانستان در آمريكاست به عنوان وزير امورخارجه كابينه خود انتخاب كند كه قبلارئيس دفتروي نيزبود. طيب شيعه وازقوم قزلباش مي باشد و بزرگ شده و تحصيلكرده آمريكا ست واز تفكرات آمريكايي برخوردار است . به نظر مي رسد كه كرزاي با انتصاب وي هم نظر آمريكايي ها را تامين مي كند و هم اينكه جاي شكايتي براي شيعيان باقي نخواهد گذاشت .

در خبرهاي ارسالي مهر آمده است كه در انتخابات رياست جمهوري افغانستان حدود 1/8 ميليون نفر از 8/10 ميليون نفر واجد شرايط راي دادن شركت كردند. در اين انتخابات كرزاي با هفده كانديداي ديگر رقابت كرد .لازم به ذكر است كه كرزاي در بيست و يك ولايت ، قانوني در هفده ولايت و دوستم در چهار ولايت و محقق در دو ولايت اكثريت آرا را كسب كردند .

در ايران نيز 4/44درصد از آوارگان به كرزاي ، 44درصد به محقق و 6/5 درصد به قانوني و 7/3 درصد به دوستم راي دادند .

قانوني در ايالت پنج شير حدود 95 درصد آرا را كسب كرد و در ايالت پروران نيز موفق به كسب 58 درصد آراء گرديد. به جز اين كانديدادها سه تن از نامزد هاي ديگر يعني عبداللطيف پدرام ، مسعوده جلال و سيد اسحاق گيلاني به ترتيب 4/1 در صد ، 2/1 درصد و1 درصد آراء را بدست آوردند و يازده نامزد ديگر جمعا 1/3 آراء را كسب نمودند .

حدود دويست ميليون دلار براي برگزاري اين انتخابات هزينه گرديد و حدود ششصد ناظر بين المللي و پنج هزار ناظر داخلي بر جريان انتخابات نظارت داشتند . از جمله مهمترين نهاد هاي بين المللي ناظر بر انتخابات مي توان از شبكه آسيايي براي انتخابات آزاد موسوم به (ANFREL) ، ساز مان كنفرانس اسلامي ، ناظراني از دولت كانادا و هيئت مشترك سوئدي به عنوان نماينده ويژه اتحاديه اروپا نام برد .

انتخابات افغانستان نيز نظير انتخابات بسياري از كشورها به دوراز تقلب و جنجال نبود . در طي برگزاري انتخابات كانديدادها به خاطر استفاده ازجوهرهاي تقلبي درچند حوزه انتخاباتي ، اين انتخابات راتحريم كردند وخواستار رسيدگي به اين موضوع شدند . دراين ميان يكصد و شصت و سه صندوق مشكوك اعلام شدند و در قرنطينه قرار گرفتند . 

يونس قانوني اعلام كرد كه تقلب در انتخابات افغانستان يك توطئه سازمان يافته براي يك نامزد خاص است .وي افزود كه اگر درجريان انتخابات تقلب صورت نگرفته بود براساس آماروارقامي كه ازسي وچهارايالت بدست آورديم من بيش از 58درصد آراء  را كسب مي كردم . با اعلام رسمي پيروزي كرزاي وي از موضع قبلي خود عقب نشيني كرد و نتيجه انتخابات را پذيرفت .

با توجه به روند خبري مهر در حوزه افغانستان بنظر مي رسد كه حامد كرزاي با چالشهايي روبروست كه كار اداره اين كشور را برايش دشوار خواهد كرد .

از جمله مسائلي كه مي توان به آن اشاره نمود آشفتگي ساختار سياسي افغانستان است .

افغانستان بيست و پنج سال شاهد جنگهاي داخلي و خارجي خانمانسور بود كه جز ويراني چيزي به بار نداشت . سيستم اداره استانهاي افغانستان نيازمند تحول عميق است و دولت قصد دارد كه با كاستن از قدرت فرماندهان محلي براقتدار دولت مركزي بيافزايد . دولت آينده افغانستان براي اعمال سلطه خود بر ولايات با مشكلات زيادي روبروست .

نتيجه انتخابات نشان مي دهد كه كرزاي در مناطق پشتون نشين از پشتيباني اكثريت بالايي برخوردار است و در ساير ولايات نيز به غيراز چند ولايت خاص كه در منطقه تحت نفوذ ائتلاف شمال قرار مي گيرد يا به اكثريت نسبي دست يافته است و يا اينكه آراي وي فاصله زيادي از رقيبان منطقه اي نداشته است . به همين دليل انتظار مي رود وي در اين مناطق با مشكل خاصي مواجه نباشد ولي رقباي وي يعني قانوني ، محقق و دوستم نيز در چندين ولايت به اكثريت قابل توجهي دست يافته اند و همين امر سبب مي شود كه حامد كرزاي مجبور به دادن امتيازي شود تا همكاري آنان را جلب كند .

ساختار ضعيف نهادهاي دولتي روساي آن از تخصص كافي برخوردار نيستند و بيشتر به فكر منافع خود هستند تا منافع كشور يكي ديگر از دلايل آشفتگي ساختار اداري افغانستان است . يك سري موسسات غير دولتي هستند كه با اعتباراتي كه از خارجيها دريافت مي كنند بيشتر به فكر خود هستند . بازسازي به هيچ شكل انجام نشده است . حتي حقوق كار مندان دولت و معلمان نيز به موقع پرداخت نمي شود .  

هم اكنون در افغانستان بيش از هفتاد حزب سياسي اعلام موجوديت كرده اند كه از آن ميان حدود پنجاه حزب به طور رسمي به ثبت رسيده اند.

آگاهان مسائل افغانستان معتقدند كه درافغانستان حزب سياسي به معني واقعي وجود ندارد آنچه دراين كشورمشاهده مي شود بيشتر منافع قومي و منطقه اي است تا ايدئولوژي حزبي واضح و آشكار، كارشناسان ديگرمعتقدند كه درنهايت به طورطبيعي ، دو حزب ميانه روي سياسي در اين كشور شكل خواهد گرفت يكي سكولار، اقتصاد محورو متمايل به كرزاي و گروه او خواهد بود و ديگري يك حزب ميانه رو اسلامي كه احتمالا پشت سر قانوني و يا همفكران وي خواهد بود . 

كرزاي خود عضو هيچ حزب خاصي نيست و اصولا علاقه اي نيز به تاسيس حزب ندارد . كرزاي براي تشكيل يك حرب تحت فشار قراردارد و در نهايت به اين كار مبادرت خواهد كرد . در مقابل يونس قانوني رقيب نزديك كرزاي كه به هنگام ثبت نام براي انتخابات ، خود را نامزد حزب نهضت ملي افغانستان كه توسط برادران احمدشاه مسعود رهبري مي شود، معرفي كرده بود عملا از پشتيباني اين حزب برخوردارنشد وهم اكنون نيزبراي ايجاد يك حزب جديد تلاش مي كند. علت اين امر را مي تواند انتصاب ضياء شاه مسعود برادر احمد شاه مسعود به عنوان معاون انتخاباتي كرزاي نام برد .

علاوه براين مسائل نبايد مسئله طالبان را در افغانستان ناديده گرفت . كرزاي از قوم پشتون مي باشد و از حمايت اين قوم كه از بزرگترين اقوام افغانستان محسوب مي شود برخوردار است اين قوم كم و بيش از از حاميان طالبان است و اكثر اعضاي طالبان نيز از اين قوم مي باشند . بنابراين بايد شاهد ظهوريك طالبان ميانه رو در افغانستان بود . بنابراين برخي از اعضاي سابق طالبان در صدد هستند كه يك حزب جديد سياسي تشكيل دهند و اين احتمال وجوددارد كه اغلب نيروهاي ميانه رو طالبان و حزب اسلامي حكمتيار به اين حزب بپيوندند .

به اذعان مهريكي از چالشهايي كه كرزاي با آن روبرو خواهد بود ساختار دولت افغانستان است كرزاي در سخنرانيهاي انتخاباتي خود تاكيد كرد كه كه دولتش ائتلافي نخواهد بود و درنظر دارد كه نيروهاي تكنو كرات از اقوام و مليتهاي مختلف افغانستان جذب كند تا به شعار هاي انتخاباتي خود كه ايجاد دولت مشاركت ملي است جامعه عمل بپوشاند . وي كاستي هاي دولت انتقالي افغانستان را كه خود به مدت سه سال رياست آن را برعهده داشت ناشي از ائتلافي بودن دولت مي دانست . با وجود اكراهي كه كرزاي از تشكيل دولت ائتلافي دارد  . چاره اي جز جلب مشاركت گروهها و جناحهاي ديگر افغاني ندارد .

برگزاري انتخابات پارلماني افغانستان كه بهارسال آينده برگزار خواهد شد و بنا بود بنابر تصميم لويي جرگه همزمان با انتخابات رياست جمهوري افغانستان برگزار شود نيز يكي ديگر از مشكلات پيش روي دولت آينده افغانستان است . اين انتخابات به دلايلي از جمله تمايل دولت به نظارت و اعمال نفوذ درروند انتخابات درراستاي گزينش مهره هاي مورد نظربه صورت جداگانه برگزار خواهد شد و با برگزاري انتخابات رياست جمهوري مشخص است كه برگزاري اين انتخابات دشوار خواهد بود .

از جمله مشكلاتي كه در برگزاري انتخابات پارلماني وجود خواهدداشت تعدد نامزد هاي شركت كننده است . با توجه به تعدد احزاب و گروههايي كه قبلا به آنها اشاره شد تاييد يا رد آنها كار ساده اي نخواهد بود كه نياز مند يك نهاد منسجم و قوي است .

يكي ديگر از مشكلات برگزاري انتخابات مسئله تامين امنيت براي كانديداهاست . به همين دليل ناتو درخواست افزايش نيرو در افغانستان را مطرح كرده است كه مشخص نيست با آن موافقت شود .

مسئله رسيدگي به شكايات انتخاباتي نيز يكي ديگراز چالش هاست . ممكن است انتخابات پارلماني افغانستان به دلايل آشكار و پنهان به تعويق بيافتد كه در اين صورت تشكيل يك شوراي موقت ضروري است تاكرزاي در مقابل آن پاسخگو باشد .

از زمانيكه دولت موقت كرزاي در افغانستان برروي كار آمد يكي از دغدغه هاي دولت وي مسئله خلع سلاح غير نظاميان افغاني بوده است . تا زماني كه فرماندهان محلي در افغانستان خلع سلاح نشوند صحبت از دموكراسي وايجاد يك كشور مستقل و آباد تنها يك فرضيه است .تا كنون طبق اظهارات برخي از مقامات پنجاه و هفت درصد از سلاحهاي افراد غير نظامي و فرماندهان محلي جمع آوري شده است . گفته مي شود كه تعداد مردان مسلح غير نظامي در افغانستان تعداد آنان از پنجاه هزار تن تجاوز نمي كند .

با توجه به موقعيت كوهستاني افغانستان كه انجام عمليات چريكي درآن به سهولت انجام مي گيردوجود اين افراد را بسيار خطر ناك مي نمايد به ويژه اين افراد با قاچاق مواد مخدر و يا ازطريق به خدمت در آمدن كارتل هاي مواد مخدرافغانستان تامين مالي مي شوند . بنا برگزارش هاي رسمي ، كشت خشخاش در سال جاري به يكصد هزار هكتار رسيده است كه رشدي بين بيست تا چهل در صد نسبت به سال گذشته داشته است .

همچنين بايد گفت كه دسترسي فرماندهان محلي به تسليحات سبك و سنگين كه هزينه آن با پول مواد مخدر ميسر مي شود آنان را به اعمال قدرت در انتخابات پارلماني وا مي دارد كه مي تواند موجب تشديد جنگ داخلي در افغانستان شود .

در گزارش مهرآمده كه يكي ديگر از مشكلات دولت آينده كند بودن روند بازسازي يا ميسر نشدن روند بازسازي دراين كشور است دهها سال جنگهاي خانمانسوز دراين كشور تمامي زير ساخت هاي اقتصادي اين كشور را به كلي نابود كرد . در اين كشور شرايط چنان دلخراش است كه مردم از دسترسي به آب آشاميدني بهداشتي و امكانات پزشكي محروم هستند . هراز گاهي خشكسالي نيز خطر بروز قحطي را تشديد مي كند .

باز سازي اقتصادي در هر كشوري در صورت وجود ثبات كامل امري دشوار به نظر مي رسد كه در باره افغانستان بايد گفت كه دولت كرزاي براي اين كار با دشواريهاي بسيار و كمرشكن روبرو خواهد بود .

بخش عمده اين مشكل كمبود اعتبارات مالي است . كشور هاي كمك كننده در كنفرانس افغانستان اعتباراتي را براي بازسازي افغانستان در نظر گرفتد كه به بيشتر آن تعهدات عمل نكردند . دراين ميان تنها ايران به تعهدات خود عمل كرد .

مسئله ديگري كه موجب كند شدن اين روند شده است خطر حملات تروريستي است خطري كه بيشتر متوجه امدادگران و افراد خارجي است كه در امر بازسازي در افغانستان فعاليت مي كنند .پس از برگزاري انتخابات رياست جمهوري افغانستان كشورهاي غربي از جمله آمريكا آن را موفقيتي براي خود و جامعه بين المللي به حساب آوردند . چنانچه در رقابت هاي انتخاباتي بوش يكي از مسائلي بود كه به آن مباهات مي كرد . براي اين كشورها تشكيل دولت دائمي و انجام انتخابات پارلماني در افغانستان به منزله خاتمه روند  دولت سازي دراين كشور و پايان قريب الوقوع ماموريت كشورهاي اروپايي و ناتو خواهد بود .

سازمان ملل نيز اميدوار است كه با برگزاري انتخابات در افغانستان اين كشور را از فهرست كشور هاي بحران زده خارج كند و توجه خود را به ساير مناطق بحراني نظير خاور ميانه و عراق معطوف نمايد .

پاكستان و ايران كه از همسايگان قدر تمند افغانستان محسوب مي شوند نيز خواستار برقراري ثبات و تشكيل يك دولت مستقل در اين كشور هستند . پاكستان كه همواره خواستار روي كار آمدن دولتي تاثير پذير از سياست هاي خود در افغانستان است و تشكيل چنين دولتي را در راستاي منافع راهبردي و درازمدت خود در افغانستان ارزيابي كرده است . اما به هر حال باز تاب بسياري از مشكلات امنيتي نظير تروريسم و قاچاق مواد مخدر در اين كشور در مسائل امنيتي پاكستان نيز تاثير گذار خواهد بود . از اين رو تشكيل يك دولت مقتدر در كابل تا حدودي از بار اين مشكلات خواهد كاست . همچنين دنباله رويي دولت افغانستان از سياستهاي آمريكا تضميني براي پاكستان خواهدبود .

پاكستان كه ازهم پيمانان آمريكاست بر كرزاي فشار مي آورد كه كابينه اي را منصوب كند كه اعضاي آن از مجاهدين ائتلاف شمال نباشند . طبق ادعاي پاكستان مجاهدين با هند ارتباط دارند . كرزاي كه خود از عوامل پاكستان مي باشد در نظر دارد ژنرال رحيم وردك را به عنوان وزير دفاع افغانستان منصوب كند گفته مي شود اين ژنرال افغاني نيز روابط نزديكي با پاكستان دارد . پاكستان همواره خواستار عضويت افرادي تحت نفوذ خود در كابينه جديد افغانستان است . 

طبق هشدار هايي كه قبل از برگزاري انتخابات وجود داشت همه بر اين اعتقاد بودند كه انتخابات رياست جمهوري افغانستان تحت تاثير حمله طالبان و ناآرامي در برخي مناطق قرار خواهد گرفت كه چنين چيزي مشاهده نشد .به نظر تحليلگران در اين ارتباط مسائل پشت پرده وجود داشت . اين تحليلگران معتقدند قرار شد كه اگر پاكستان جلوي حملات طالبان را بگيرد در عوض اين كار افراد مورد نظر پاكستان در كابينه افغانستان جاي گيرند .

تحليلگران در پاسخ به سوالات مهر بر اين باورند نفوذ پاكستان در افغانستان چند جنبه حياتي دارد اول به اين دليل كه مي خواهند جلوي نفوذهند درافغانستان رابگيرد.چون به اعتقاد پاكستان هندعلايقي دربرخي از شهرهاي افغانستان ودرميان جبهه ائتلاف شمال كه ضد پاكستان و بيشتر متمايل به هند هستند دارد و همچنين پاكستان بدنبال عدم اعمال نفوذ هند و ايران در افغانستان است .

دوم اينكه افغانستان يك ادعاي ارضي با پاكستان دارد كه به زمان سلطه انگليسيها برمي گردد . اين ادعاي ارضي در مورد دو ايالت پاكستان است كه افغانستان خواستار ضميمه آنها به خاك كشورش است . پاكستان نگران است كه اگر يك دولت باثبات در افغانستان تشكيل شود موجب مطرح شدن دو باره ادعاهاي ارضي افغانستان گردد  و براي همين هم مي خواهد يك حكومت دست نشانده در افغانستان روي كار بيايد .

ايران نيز پيوندهاي مشترك تاريخي ، فرهنگي ، زباني و ديني با افغانستان دارد برقراري آرامش و ثبات و همچنين روي كار آمدن يك دولت قوي و مقتدر در اين كشور مي تواند تا حد زيادي از مسائل امنيتي موجود بين دو كشور مانند قاچاق مواد مخدر ، مهاجرت غير قانوني وناآرامي هاي مرزي بكاهد وحتي باعث مي شود تا مشكلات قديمي بين دوكشورمانند رود هيرمند بين  دو طرف حل و فصل گردد . از اين به بعد بايد شاهد اعمال نفوذ و سياستهاي آمريكا در روابط ايران و افغانستان بود . 

بهر صورت دولت نوپاي حامد كرزاي با توجه به بافت سياسي، اجتماعي وتاريخي وهمچنين مشكلات بيشمار سالهاي گذشته اين كشور در كنار مسائل مهمي چون فقدان زمينه هاي لازم در جهت رشد وتوسعه وعدم برخورداري ازيك كادر قوي براي هدايت جامعه بسوي توسعه همه جانبه واز طرف ديگر وجود سيستم اداره قبيله اي موجود در افغانستان از گذشته دور وقدرتمند بودن شيوخ وواليان برخي ولايات و وجود گسترده سلاح ومهمات در ميان مردم وبرخي معضلات اجتماعي همچون وابسته بودن كشور به كشت مواد مخدر وكشش موجود در اين زمينه با توجه به فعاليت باندهاي بين المللي مواد مخدروصدها مسئله ديگراين دولت در آغاز يك حركت بسيار سخت وطاقت فرسا براي رسيدن به استانداردهاي يك جامعه پويا ومترقي قرار دارد.