پشت این دیوارهای گلی طنین جان سوز ربنا استجابت می شود

به گزارش خبرنگار مهر، هرم تنور را می شود از دور دستها احساس کرد بوی نان فضا را پر کرده است کربلایی زهرا قرار است، برای افطار فطیرهای خوشمزه درست کند.

چه شور و حالی دارد این لحظه های رمضان،چه صفایی دارد صدای خوش ملا باجی وقتی آیه ها را با باطن زلالش تلاوت می کند. و زنان روستا کلام وحی را تکرار می کنند.

این روزها تصویر اخلاص را درهمه روستاها و شهرهای خراسان رضوی می توان مشاهده کرد.

آمیخته با دین

وجود آیینها و آداب متنوع در یک جامعه علاوه بر تاکید بر حضور خرده فرهنگها، بیانگر پویایی یک جامعه در طول تاریخ است.

شالوده هویتی یک اجتماع انسانی از یک طرف ریشه در تاریخ دارد و از طرف دیگر، بازخورد آگاهانه و غیر آگاهانه میراث فرهنگی در تعامل با جلوه ها و علایق مدرن جامعه است.

خراسان رضوی با در آغوش داشتن مضجع شریف حضرت رضا (ع)در طول تاریخ آداب و رسوم اجتماعی خود را با آموزه های دینی آمیخته است.

مردم استان رسم دارند که سه روز آخر ماه شعبان را برای استقبال از ماه میهمانی پروردگار روزه بگیرند، ساکنان شهر و روستا در این ماه مبارک، قرآن را یک دور کامل می‌خوانند. سفره افطار را برای دوستان و آشنایان پهن می‌کنند. نذری هم می‌دهند و اطعام به نیازمندان را فراموش نمی‌کنند.

 در خراسان رضوی رسم پسندیده افطاری دادن بسیار مورد توجه است و اغلب خانواده ها چند روز از ماه رمضان را افطاری می دهند. البته سعی می کنند افطاری دادن مصادف با شبهای احیا نشود تا به دعا و شب زنده داری آنها لطمه ای وارد نشود.

 از ساعتی به غروب مانده مهمانان به خانه میزبان می آیند و در اتاقی که معین شده است می نشینند. با صدای ربنا جلوی هر کدام از مهمانان یک سینی پیش افطاری که عبارت است از یک استکان آب جوش، چای شیرین، نان روغنی یا نان " قاق" و پنیر و مربا می گذارند.

مهمانان پس از خواندن دعای افطار و سوره قدر، با خوردن آب جوش و یکی دو لقمه، نان و پنیر روزه را می گشایند و سپس به نماز مغرب و عشا می ایستند. صاحبخانه در اتاق دیگر سفره پهن می کند و غذاهای افطار را در سفره می چیند. غذاها اغلب عبارت است از کته با خورش بادمجان با قیمه، هویج پلو، آلبالو پلو، آبگوشت، حلوای آرد گندم، شله زرد، یخ در بهشت، شیربرنج و فرنی. اگر تابستان باشد بعد از افطار با میوه و فالوده نشاسته یا فالوده انار یا فالوده سیب از مهمانان پذیرایی می کنند. وجود شیرینی و زولبیا هم سر سفره افطار از واجبات است.

رمضان عصر ما

اما حال و هوای رمضان در این عصر جدید، تغییراتی هم پیدا کرده است. دیگر در شهرهای پر از هیاهو، صدای طبل سحر پیر محله به گوش نمی‌آید و این صدای زنگ ساعت و یا تلفن همراه است که تو را برای سحر آماده می‌کند.

غذاهای آماده و رستوران‌ها نیز اندکی کار مردم را راحت کرده است که دستپخت خانه را به فراموشی می‌سپرد، از سوپ گرفته تا انواع و اقسام غذاها را به راحتی می‌توان از رستوران‌ها تهیه کرد.

مراسم حاجات و نذورات

علیرضا رضوانی مولف می گوید: در ایام ماه مبارک رمضان بسیاری از مردم بسته به توان مالی و برای ادای نذر خویش یا انجام کار خیر به اطعام فقرا و همسایگان می پردازند.

این پژوهشگر می افزاید: در ضلع شرقی خیابان طبرسی مشهد که مقبره یکی از نقبای سادات موسوی مشهد به نام سلطان غیاث الدین محمد وجود دارد که آن را "گنبد خشتی "می گویند، زنان فقیر و بی بضاعت به خصوص، زوار و کسانی که در محله نوغان و جنوب شهر سکنی دارند، برای برآوردن حاجات خود به زیارت آن می روند و ایستاده نیت می کنند که:"یک من نون سی سیر ماس(ماست)، نذر حضرت عباس" و سپس یک سنجاق قفلی از گوشه چارقد خود باز کرده و به پوشش روی قبرمی زنند و به خانه خود بر می گردند، در صورت برآورده شدن حاجت، نان و ماست می خرند و در کنار قبر بین فقرا تقسیم می کنند.

به استفبال ماه ضیافت

آمادگی برای ماه مبارک رمضان با نظافت خانه، مساجد، حسینیه ها و تکایا آغاز می شود.

یک هفته قبل از این ماه پر فضیلت، دختران و زنان به نظافت کامل مساجد می پردازند بعضی از خانواده ها نیز به مساجد قرآن اهدا می کنند.

از دیگر اعمال حسنه ای است که مردم دیندار خراسان رضوی در ماه میهمانی خدا انجام می دهند ،حمایت از افراد بی بضاعت است.

پیشواز

بسیاری از مردم مدتها قبل از ماه رمضان روزه گرفته و به پیشواز این ماه مبارک می روند این روزه ها در ایام خاصی در ماههای رجب و شعبان گرفته می شود.

مراسم آشتی کنان

یکی از مراسم این ماه مبارک، مراسم آشتی و ایجاد دوستی بین افرادی است که به علتی از یکدیگر دل آزرده شده اند، خراسانیها معتقدند با کدورت در دل ،روزه درست نیست که این مهم برعهده ریش سفیدان فامیل است.

عیادت از بیماران

یکی دیگر از رسوم نیک و پسندیده در این ماه، عیادت از بیماران است. اگر کسی از همسایه ها و یا خویشاوندان خدای ناکرده مریض باشند، اهالی به عیادتش می روند و برای سلامتی او دعا می کنند.

اعزام روحانیون به مساجد و آموزش قرآن کریم و اصول عقاید

برای باز گو کردن اصول عقاید و آموزش قرآن در ماه مبارک رمضان روحانیون به مساجد مناطق مختلف اعزام می شوند هر روحانی به مدت یک ماه در مسجدی می ماند در روز اول مردم به دیدن او می روند و به او خوش آمد می گویند.

برای افطار و سحری، هر روز یکی از اهالی او را به خانه اش دعوت کرده و از او پذیرایی به عمل می آورد. هزینه زندگی و رفت و آمد این روحانی در ماه مبارک رمضان از موقوفات مساجد و یا به وسیله چند تن از نیکو کاران تأمین می شود در طول روز، در مساجد جلسات آموزش قرائت و تجوید قرآن دایر است و این جلسات رونق خاصی دارد.

آمادگی برای روزه گرفتن

رؤیت هلال نشانه شروع ماه مبارک رمضان و ادای تکالیف مربوط به آن است. در رؤیت هلال مردم بالای جاهای بلند از قبیل پشت بامها و تپه ها رفته و سعی در دیدن هلال می کنند، مراسم ماه رمضان با رؤیت هلال توسط دو فرد بالغ و عادل آغاز می شود. هر فردی که ماه را می بیند آیهٔ ۱۸۹، سورهٔ بقره را قرائت می کند: "یسئلونک عن الاهله قل هی مواقیت للناس والحج و لیس البربان تاتو البیوت من ظهورها و ... "

بعد از رؤیت هلال، بلافاصله در مسجد با صدای جار اعلام می نمودند که امشب باید برای سحر برخیزید و معمولا نیز سحری می خوردند. در زمان دعای دورتر در کوچه و پس کوچه ها با تکه چوبی بر حلبی می کوبیدند و رؤیت هلال را جار می زدند.

افراد مسن با رؤیت هلال به روی افراد دیگر نگاه نکرده، دستهای خود را بالا برده و بعد آیه ای از قرآن کریم خوانده و دستهای خود را به محاسن خود کشیده و بعد به صورت دیگران نگاه می کنند، افراد مسن به سمت ماه و خورشید، آب کثیف، زباله و خاکستر نمی ریزند و این اعمال را ناپسند می شمارند.

افطار کردن و افطاری دادن

روزه داران معمولا روزه خود را با خواندن دعاهای مخصوص افطار و با خرما یا کشمش آغاز می کنند در سفره افطار خرما یا کشمش، و پنیر وکره، مربا یا عسل گذاشته می شود. غذای افطار را نیز معمولاً شیر برنج ، کتلت، آش رشته، حلوا، شله زرد و حلیم تشکیل می دهند.

روشهای بیدار شدن در سحر

در گذشته تشخیص وقت سحر از روی حرکت ماه و ستارگان صورت می گرفت، از روی تجربه تشخیص می دادند که وقتی ماه به محل یعنی در آسمان برسد، سحر نزدیک است و در صورت ابری بودن هوا با بانگ خروس بیدار می شدند.

برخی از مردم برای ثواب شب زنده داری می کردند و سحرهای ماه رمضان با جارکشیدن و با کوبیدن چوب بر حلب، مردم را بیدار می کردند. روش دیگر در روستاهای فاقد روشنایی، روشن کردن فانوس و کوبیدن درب همسایگان بود. در زمان حاضر از ساعت شماطه دار و یا تلفن و ... جهت بیدار شدن در سحر استفاده می شود.

نمازهای مراسم مخصوص شبهای ماه مبارک رمضان

در ماه مبارک رمضان، خیلی ها فریضه نماز مغرب و عشارا در مساجد ادا می کنند. قرآن می خوانند یا نمازهای صد رکعتی ادا می شود. فضای مسجد مملو از شور و حالی روحانی است و صفایی دیگر دارد.

مجالس ختم قرآن

جلسات ختم قرآن در برخی از مساجد و بعد از نماز عشاء برگزار می شود. جلسات ختم قرآن به صورت جماعت برگزار می شود. برخی از خانواده ها، برای شادی روح اموات ختم قرآن می گیرند. ختم قرآن بانوان هم در منازل و مساجد برگزار می شود.

زیارت قبور درگذشتگان

خیلی از خانواده ها، بعد از اقامه نماز عید فطر به زیارت قبور درگذشتگان خود می روند. در کنار آنها قرآن تلاوت کرده و برای شادی روح اموات بین زائرین خرما یا شیرینی پخش می کنند.

روز عید فطرهم برای تبریک به دید و بازدید می روند و برای دخترانی که نامزد کرده اند هدایایی از قبیل پارچه، طلا و شیرینی می برند به عیادت بیماران و سالمندان رفته والبته خانواده شهدا را نیز در اولویت قرار می دهند. خیلی از خواستگاریها و ازدواجها نیز در این روز اتفاق می افتد.

.......................................

گزارش: عزت خیابانی