به گزارش خبرنگار مهر، دومین جشنواره تئاتر استانی ماه آذربایجان شرقی از شامگاه سه شنبه 22 شهریور آغاز شده و با اجرای 10 اثر از هنرمندان تئاتر استان در سالن اقبال آذر و استاد مقبلی در مجتمع فرهنگی هنری تبریز و سالن استاد صادقی و سالن اصلی خانه تئاتر تبریز به مدت سه روز به کار خود ادامه می دهد.
آثار راه یافته به مرحله نهایی در مجموع با اجرای 10 اثر، هفت نمایش از تبریز و سه اثر از شهرهای بناب، اهر و مرند برگزار خواهد شد.
این آثار عبارتند از: نمایش "کنار شیر آتش نشانی " کاری از بهرام حسن بابایی به نوشته ناظر زاده کرمانی از بناب، نمایش "زنده تا ابد" به کارگردانی یوسف سلیمانی از شهر اهر، نمایش آرمان به نویسندگی و کارگردانی جواد قامتی از مرند و نمایشهای "شبیه شیدا" به کارگردانی علی پوریان، "تبار خون" به کارگردانی زیبا فرج الهی، "رؤیای نگهبان آب های گمشده" به کارگردانی مهدی مددی، "لیلا در آینه" به کارگردانی شهرام احمدی، "می خواستم اسب باشم" به کارگردانی سیامک افسایی، "در یک خانواده ایرانی به کارگردانی مرضیه محمد زاده، "شیر و خط" به کارگردانی مهدی نورزاد، از تبریز.
صحنه ای از نمایش "کنار شیر آتش نشانی" کاری از بهرام حسن بابایی
در کنار اجرای آثار برای افزایش بار علمی جشنواره و آشنایی هنرمندان استان با هنر نقالی به شکل آکادمیک و علمی، کارگاه آموزشی "نقالی، هنجارها و شاخصه های آن" توسط اردشیر صالح پور، دکترای تخصصی پژوهش هنر، پژوهشگر تئاتر و مدرس دانشگاه و مجری کارشناس رادیو و تلویزیون و با حضور اهالی و بزرگان تئاتر آذربایجان شرقی برگزار شد.
صالح پور در این کارگاه با تاکید بر اینکه نقالی مقوله بسیار پیچیده ای است، به طوری که می توان به اندازه یک ترم تحصیلی دانشگاهی به این مبحث پرداخت، گفت: در سرزمینی که شعر وجود دارد، نقالی به عنوان یکی از ارزنده ترین معانی هنر ادبی کمبود درام را در ادبیات ایران را جبران می کند.
وی اضافه کرد: معرفت شناسی ایران در شعر است و ماده تاریخ را با شعر مشخص می کنند، حتی در معماری نیز شعر مطرح است.
اردشیر صالح پور با اشاره به اینکه پشتوانه ادبی ایرانی میراث و گنجینه کتبی ماست که نقالها بخشی از این میراث کتبی را به میراث شفاهی تبدیل می کنند، تشریح کرد: یک نقال است و دو دست پاک، یک سینه پر تجربه و ذهنی پر حماسه که با ذوق و قریحه زیبای خود فرهنگ ملی را بیان می کند.
مدیر اجرایی جشنواره های تئاتر گفت: نخستین مجموعه ادبیات کهن مجموعه دینی و ملی هستند که در خراسان کهن روایت شده و با پیشینه ادبیات مکتوب و شفاهی ایران باستان، عمدتا در خراسان بزرگ مواجهیم.
دکتر اردشیر صالح پور، مدرس تئاتر
وی ادامه داد: از داستانهای کهن می توان به خدای زران (زمان) اشاره کرد که اهورا مزادا (خدای روشنایی)، مهر و خورشید، مضمون و روایتهی ایران پیش از اسلام (ایارن باستان) را شامل می شوند.
عضو کانون ملی منتقدان تئاتر وی در تعریف نقالی بیان کرد: نقالی عبارت از نقل یک واقعه به نثر و نظم و گاه مرصع با حرکات و حالات و بیان مناسب در مقابل جمع است.
وی افزود: نقالی بیان استدلالی نیست، نقال سعی نمی کند با فلسفه و استدلال و ... مساله ای را بیان و به مردم بقبولاند، بلکه با برانگیختن احساسات و شور جمعی واقعه را بیان می کند و با احساسات مخاطب سر و کار دارد.
این پژوهشگر تئاتر وی با تاکید بر اینکه نقالی به عصر کهن بازمی گردد، اضافه کرد: نقالی نسبت مستقیمی با قهره خانه دارد که در اصل نیز از 400 سال قبل با پیدایش قهره خانه ها در دوره صفوی در اصفهان نسبت مستقیمی با این فضا پیدا کرد.
صالح پور افزود: در همین زمان انسانهای با ذوقی نیز بودند که در کنار این نقالی ها نقاشی هایی تهیه کردند که به نقالی قهره خانه ای مرسوم است.
وی با تاکید بر اینکه در گذشته قهره خانه به عنوان یک نهاد اجتماعی مطرح بود، گفت: بعدها قهره خانه به پاتوق تبدیل شد که واژه ای مغولی است و به معنای مویی استفاده می شده که بالای نیزه قرار داده و نیزه را به زمین اعلم می کنند و افراد قبیله به دور آن جمع می شدند.
صحنه ای از نمایش "تبار خون" کاری از زیبا فرج اللهی
مدیر تئاتر استانهای کشور تاکید کرد: در میان آثار ادبی ایران هیچ کتابی به اندازه شاهنامه وجهه مردمی پیدا نکرده و تنها دلیل این امر نیز خدمتی است که نقالان به فردوسی کرده اند و این اثر توسط نقالان تبلیغ و ترویج شده است.
وی افزود: ادامه این هنر موجب بروز ژانری به نام طومار نویسی شد، طومار که در لغت به معنی به هم پیچیده است، به دو صورت طومار منثور و طومار منفقوش مطرح است.
اردشیر صالح پور با بیان اینکه طومار خوانی قرائت فردی نقالانی است که چاشنی داستان را نیز به موضوع اضافه می کنند، اظهار داشت: طومارها نوشته های درهم و بد خطی است آمیخته با تخیل افسانه و دروغ های شاخدار و ... بیان می شود.
وی تاکید کرد: شاعر وجهه ادبی داستان را روایت می کند، اما نقالان با طومار وجهه عامیانه ادبیات کهن را بیان می کنند.
این استاد دانشگاه در ادامه به حماسه "امیر ارسلان" به عنوان یکی از آثار برجسته ایرانی اشاره کرد و گفت: "امیر ارسلان" زاده ذهن خلاق نقالی به نام نقیب الممالک است که این داستان را به صورت فی البداهه برای ناصرالدین شاه روایت می کرد، اما محرر واقعی این حماسه "فخرالدوله" دختر ناصرالدین شاه است که به صورتی پنهانی به این روایت گوش داده و آنرا ثبت می کرد و در 33 سالگی نیز به دلیل بیماری سل درگذشت.
نقالی "سهراب کشی" با حضور مرشد ولی الله ترابی
مجری کارشناس رادیو و تلویزیون، روضه خوانی، پرده خوانی، فضایل خوانی، مصائب خوانی و منقبت خوانی را نیز در راستای نقالی عنوان کرده و گفت: مانیفست تعزیه و روضه خوانی در کشور "روضة الشهدا" نوشته ملا حسین واضع کاشفی است.
اردشیر صالح پور با اشاره به اینکه نقال از چوبی به نام منتشاء یا مطراق در حرکات و برای کمک به بیان استفاه می کند، اظهار داشت: نقال باید در روایت بسیار چست و چالاک به حرکت درآید، نقال مبتدی باید مقابل استاد می خواند تا روایت را خوب یاد بگیرد و نقال منتهی (پیشسکوت و حرفه ای) باید یک بار پیش از اجرا برای خود بگوید تا تمرینی شده و در زمان اجرا فراموش نکند.
در کنار این ورکشاپ اجرای برنامه نقالی توسط مرشد ولی الله ترابی، تنها بازمانده نقالان کشور و میراث معنوی هنر سنتی ایران نیز برگزار شد.
اجرای نقالی "سهراب کشی" برای اولین بار در استان با حضور اهالی تئاتر آذربایجان شرقی برگزار شد.
در روزگار ما که قهوه خانه همچون سالن های تئاتر و سینما خالی از هنرنمایی است، پیر و بازمانده گزیده ای از تاریخ شفاهی نمایش در ایران، با کوله باری سترگ و مویی سپید در 75 سالگی رستمی است که سهراب می کشد و سهرابی است که قربانی می شود.
وی خود گفته است: "پدرم تعزیه خوان بزرگی بود، من از همان دوران تاتی تاتی کردن نقش طفلان مسلم را در نمایش های پدرم بازی می کردم، هرچه بزرگتر می شدم نقش های بلندتری بازی می کردم، پس از دو طفلان به ترتیب نقش های حضرت قاسم، علی اکبر و حضرت یوسف (ع) تا بیست سالگی خواندم."
گفتنی است موضوعات این جشنواره در عرصه های دینی، اجتماعی، بیداری اسلامی، دفاع مقدس است و مراسم اختتامیه این جشنواره روز جمعه 25 شهریور 90 برگزار و برترینهای جشنواره در شاخه های مختلف معرفی خواهند شد.
نظر شما