کزازی: شعر حافظ رنگ مخاطبانش را به خود می‌گیرد

به گزارش خبرنگار مهر، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران شب گذشته، دوشنبه 25 مهر، مراسم بزرگداشت حافظ را با حضور سلیم نیساری، میر‌جلال‌الدین کزازی و علیقلی بختیاری برگزار کرد.

در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام ادبی رئیس انجمن آثار و مفاخر ادبی در سخنانی با بیان اینکه حکایت امروز ما حکایت انسان‌هایی است که با خورشید زندگی‌ می‌کنند، در حالی که خورشیدی در کنار آنها نیست، گفت: دوران ما دوران حاکمیت الهیات غیبت است. دورانی که خورشید به اختیار خود در کسوف است و دسترسی به آن به آسانی امکان‌پذیر نیست.

ادبی افزود: حافظ در دوران کنونی ما موضوعی است که می‌تواند ما را به خورشیدی که ناخودآگاه از دستان ما به دور افتاده است، بازگرداند.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ادامه داد: ما درصددیم که با چنین بزرگداشت‌هایی راهی ایجاد کنیم که حافظ در درونمان باز پیدا شود؛ چرا که اوست که می‌تواند قرار گرفتن انسان در کسوف معنی را دوباره تغییر دهد.

تصحیح علامه قزوینی از حافظ مشکل دارد

در ادامه این نشست، سلیم نیساری، حافظ‌شناس در سخنانی با ذکر خاطراتی از همنشینی خود با علامه قزوینی با بیان اینکه او در کار خود بدش نمی‌آمده که مخاطبش را نیز با دقت و وسواس مدنظر خود آشنا کند، گفت: تصحیح علامه قزوینی از حافظ بر مبنای نسخه‌ خطی خلخالی انجام گرفته است که خود این نسخه خطی چیزی نزدیک به 35 غلط انشایی دارد و به خاطر این بوده است که خود علامه این متن را پاکنویس نکرده بوده و فرد دیگری برای او این کار را انجام داده است.

وی ادامه داد: چاپی از دیوان حافظ که به تصحیح علامه قزوینی رسیده است را هنگامی که با نسخ خطی تطبیق می‌دهیم، متوجه می‌شویم که او مواردی را به این دیوان اضافه کرده و یا از آن کاسته است که گاه با مشکلاتی از حیث زبانی روبرو‌است.

به گفت نیساری، بهاالدین خرمشاهی در حافظ‌نامه خود تصحیح قزوینی از حافظ را به مثابه دستنویس خود حافظ فرض کرده است، اما یادآوری می‌کند او با بی‌پروایی کامل گاه و برای مدح، یک کلمه را چند بار در غزل تکرار کرده است که به گفته خرمشاهی کاش آن غزل‌ها در دیوان حافظ نبود.

شعر حافظ آبگونه است

در ادامه این نشست، میرجلال‌الدین کزازی با اشاره به اینکه ماه مهر به دلیل برگزاری جشن بزرگ مهرگان، زادروز پیر هنر بلخ، مولانا جلال‌الدین رومی و روز بزرگداشت خواجه شیراز، ایامی خجسته است، گفت: موضوعی که امروز در رابطه با حافظ می‌خواهم بگویم این است که چرا غزل‌های حافظ به‌گونه‌ای است که همگان آن را خوش می‌پندارند، از استادان دانشگاه تا ادب دانان و سخن‌سنجان و حتی دانش نیاموختگان.

وی در ادامه با طرح این سئوال که افسون افسونگر شعر حافظ چیست، گفت: ایران همواره سرزمین سروران سخن بوده است. ما بزرگ‌ترین و شگفتی‌ترین سخنوران را به جهان عرضه داشته‌ایم؛ پس در ایران حافظ شدن کاری است بسیار دشوار.

وی در ادامه در تشریح ویژگی‌های غزل حافظ که او را متمایز از سایر سخنان پارسی کرده است، گفت: غزل حافظ آب‌گونه است. شعر او به آب می‌ماند، فشرده و کالبدینه نیست، نغز است و روان و نرمش پذیر. آب را اگر در لیوان بریزید به شکل آن در می‌آید و در هر چیز دیگر نیز. آب پیکرینه نیست و لذا رنگ و ریخت پیکری می‌شود که در آن می‌ریزندش. غزل حافظ نیز اینگونه‌ است که رنگ و ریخت و ذهن خواننده را به خود می‌گیرد و هرکس می‌تواند آنچه را می‌خواهد در آن بیابد.

کزازی افزود: رنگ و ریخت غزل‌های حافظ به جانی می‌ماند که هر آن کالبدی دیگر می‌طلبد و لذا از اینجاست که هر کس حافظ را به شکلی می‌شناسد و حرف‌ها درباره او مثل هیچ‌ کس گونه‌گون نیست.

کزازی با بیان اینکه هر کس از سروده‌های حافظ سودایی را در ذهن خود دارد، افزود: این دیگر خنیای سروده‌های حافظ است که در جان او نشسته است تا جایی که هر غزل او را باید خنیای تازه‌ای از جان وی بر‌شمرد.

شعر حافظ واژگانی تکراری ندارد

علی‌قلی بختیاری نیز آخرین سخنران این مراسم بود که در سخنانش با اشاره به اینکه انسان‌های بزرگ را باید انسان‌هایی دانست که انتقادپذیر هستند، گفت: حافظ از جمله انسان‌هایی است که می‌توان به او انتقاد کرد و این نقطه قوت اوست که می‌توان به شعرش گاه چرایی افزود.

بختیاری ادامه داد: شعر حافظ همچون آینه است که انسان‌ها خود را در آن می‌بینند و این رمز سخن بردن از حافظ در هر زمانی است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه برخی از وجوه حافظ که گوته آن را شناخته از سوی محققان ایرانی هنوز مورد توجه قرار نگرفته است، گفت: حافظ در غز‌ل‌هایش یک واژه را دوبار تکرار نمی‌کند؛ جز آنکه معنای آنها گوناگون باشد و این ویژگی بسیار مهمی است.

نویسنده کتاب «چرا حافظ» ادامه داد: حافظ آئینه تمام نمای روح و جان تمام مردمان است و این موضوع باعث عنایت تمام مردم جهان است که با او آشنایند. از سوی دیگر او خلاف عادت را مطرح می‌کند که این مساله مایه امتیاز و برتری حافظ بر دیگران است.