به گزارش خبرنگار مهر، قنات به عنوان اختراع مقنیان ایرانی هزاران سال سابقه داشته و قدمت بسیاری از قنات های ایران از پنج یا شش هزار سال بیشتر است و عمری برابر با تاریخ کهن ایران دارد.
این اختراع که امروزه شهرت جهانی پیدا کرده بعدها از ایران به بسیاری از کشورهای جهان از جمله چین انتقال یافته و مورد استفاده مردم در دیگر نقاط دنیا قرار گرفته است.
بر اساس آمار در حال حاضر حدود 40 هزار رشته قنات در سراسر ایران وجود دارد و با وجودی که چندین هزار سال از کشف قنات می گذرد، هنوز این روش استفاده از آب، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری معمول و متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشت و زرع را تشکیل می دهد.
به گفته کارشناسان بهترین روش برای بهره برداری کم هزینه، دائمی، آسان و ارزان از آبهای زیرزمینی، استفاده از قنات است.
بسیاری از قناتهای همدان بر اثر بی توجهی مردم و مسئولان از بین رفتهاند
در همین خصوص کارشناسان استان همدان بر این باورند که همزمان با سابقه سه هزار ساله همدان قناتهای این استان نیز قدمت دارند و با وجود این دیرینه تمدنی و وجود شش و نیم درصد قناتهای کشور در این استان بسیاری از قناتهایی که دشتهای همدان بودند بر اثر بی توجهی مردم و مسئولان از بین رفته اند.
رئیس اداره مهندسی زراعی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در این زمینه از انجام کار مطالعاتی در استان همدان برای شناسنامه دار کردن قناتهای این استان از سال 88 تاکنون خبر داد و گفت: تاکنون دو هزار 227 رشته قنات در استان شناسایی و شناسنامه دار شده است.
فریدون کرمی افزود: شناسایی قناتها در پنج شهرستان رزن، تویسرکان، اسدآباد، ملایر و نهاوند انجام شده و در شهرستانهای کبودرآهنگ، همدان، بهار و فامنین نیز وضعیت در حال بررسی است.
وی اضافه کرد: امسال برای تکمیل روند شناسایی قنات ها در استان همدان 737 میلیون ریال اعتبار در نظر گرفته شده که تاکنون 50 درصد آن اختصاص یافته است.
وی با بیان اینکه براساس ارزیابیهای انجام شده، ملایر با 622 رشته قنات دارای بیشترین قناتهای استان است، افزود: نهاوند و اسدآباد به ترتیب به 115 و 117 رشته قنات دارای کمترین شمار قناتهای استان هستند.
سه قنات طولانی و پرآب در همدان شناسایی شده است
وی با اشاره به اینکه قناتهای شهرستانهای ملایر، رزن و تویسرکان مهمترین قناتها به لحاظ طول و مقدار آبدهی در استان هستند افزود: قنات دهنو آورزمان در ملایر، نوار در رزن و بلاشجرد در تویسرکان طولانی ترین و پرآب ترین قناتهای استان هستند.
وی افزود: قنات نوار رزن با طول سه کیلومتر شامل 50 حلقه چاه است و قنات بلاشجرد تویسرکان نیز بیشترین دبی را با ظرفیت آب 40 لیتر در ثانیه دارد.
کرمی ادامه داد: کوچکترین قناتهای استان همدان 100 تا 200 متر و بزرگترین قناتهای استان نیز سه کیلومتر طول دارند.
وی همچنین قنات را مهمترین سرمایههای ملی دانست و گفت: در 50 سال اخیر هیچ قناتی در استان همدان حفر نشده و تنها سالانه تعداد زیادی از آنها به دلیل حفر بی رویه چاههای غیر مجاز از بین میروند.
رئیس اداره مهندسی زراعی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان از تصویب چهار هزار و 907 میلیون ریال اعتبار برای احیا و لایه رویی 45 رشته قنات استان همدان خبر داد و گفت: تاکنون 50 درصد این میزان اعتبار تخصیص یافته و مابقی نیز تا پایان سال جاری اختصاص می یابد.
کرمی در خصوص مرحله لایه روبری قناتها گفت: لجن قناتها را با لایه رویی تمیز کرده و بعد پوشش بتنی با کول پیش ساخته (حلقه بتنی بیضی شکل) را برای جلوگیری از ریزش سنگ و خاک داخل قناتها نصب می کنند.
30 میلیارد ریال برای احیا قنات های همدان درخواست شده است
وی همچنین از درخواست تامین اعتبار 30 میلیارد ریالی در قالب طرح ملی احیا و مرمت قنوات براساس ماده 10 شورای عالی آب کشور برای مرمت و لایه روبی 160 رشته قنات استان که حدود سه هزار هکتار اراضی کشاورزی را آبیاری می کند خبر داد.
وی گفت: تاکنون پنج میلیارد ریال در این زمینه اختصاص یافته که در صورت تخصیص مابقی این مبلغ تحول بزرگی در لایه روبی قنوات استا همدان انجام می شود.
کرمی با اعلام اینکه میزان آبدهی این قناتها 151 مترمکعب در ثانیه است، افزود: لایه روبی قنوات 15 درصد میزان آبدهی آنان را افزایش داده که با این اقدام میزان آبدهی آنان از 151 مترمکعب بر ثانیه به 210 مترمکعب در ثانیه می رسد.
وی همچنین مزیتهای لایه روبی و احیا قنوات را افزایش آبدهی، تولید، ثروت برای کشاورزان، اشتغالزایی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و افزایش میزان تولیدات کشاورزی عنوان کرد.
کرمی در ادامه استخراج آب در درمان غیرتبار را از مهمترین معایب قنوات دانست و گفت: اتخاذ راهکارهایی نظیر جنس آب در قنوات و ایجاد استخر بزرگ یا سد خاکی در پایین دست قنوات در جلوگیری از هدر رفتن آب در فصول غیر زراعی نقش مهمی دارد.
وی یکی دیگر از مسائل قنوات را مشکلات اجتماعی عنوان کرد و گفت: بیشترین قنوات در اراضی بالا دست روستاها واقع شده برای لایه روبی با مقنی برای حفر چاه در اراضی آنها مشکل پیدا می کنند.
کرمی اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلات لایه روبی قناتهای استان همدان نیز خرد بودن اعتبارات آنهاست.
مرمت یک قنات یک میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد
وی گفت: برای مرمت یک قنات حدود یک میلیارد ریال اعتبار نیاز است بنابراین به دلیل کمبود اعتبار تنها بخشی از قنات احیا شده و مابقی آن رها میشود.
کرمی عنوان کرد: با توجه به اهمیت و جایگاه قناتها در آبیاری اراضی کشاورزی و کاهش هزینه های تولید، افزایش اعتبارات لایه روبی و احیا قنوات در استان همدان ضروری است.
وی با اشاره وسایل و تجهیزات قدیمی احیا و لایه روبی قنوات گفت: بهره گیری از امکانات روز در این زمینه موجب کاهش هزینه ها و افزایش میزان امنیت جانبی کارگران مقنی می شود.
پرواضح است که توجه به احیا قنات های استان همدان نه تنها دشت های این استان را از بحران پیش آمده برای آنها نجات می دهد بلکه مسیری برای تامین آب کشاورزی زمینهای این منطقه خواهد بود.
نظر شما