سبک آهنگسازی مراغی در دوران صفویه فراموش شده است

به گزارش خبرنگار مهر، محمدرضا درویشی مدیر و سرپرست ارکستر عبدالقادر مراغی و همچنین تنظیم کننده آثار شوق نامه ضمن بیان این مطلب در نشست رسانه ای که عصر روز گذشته با حضور همایون شجریان ، نوازندگان آلبوم شوق نامه ، ساسان فاطمی و هومان اسعدی وبرخی دیگر از اهالی موسیقی و سینما در دو بخش مجزا برگزار شد ، با اشاره به آثار منتشر شده در خصوص کم و کیف آثار و شیوه های آهنگسازان عبدالقادر مراغی گفت : درباره تصنیف های عبدالقادر مراغی ، اساتیدی چون محمد تقی مسعودیه و مرتضی حنانه صحبت های بسیاری کرده اند، به این معنا که در بخشی از مبانی اتنوموزیلوژیک استاد محمد تقی مسعودیه تصنیف های ترکی که دربرگیرنده دو اثر از آثار مراغی است مطرح و به عبارت بهتر کالبد شکافی و جراحی شده است.

وی در ادامه افزود : نکته جالب تر اینکه طرح پشت این جلد کتاب، نت نهاوندی کویر عبدالقادر نقش بسته بود و در طول تمام سالهایی که این رساله منتشر شده بود کسی از خود نپرسید که طرح جلد این کتاب از کجا آمده است از همین رو من با دکتر مسعودیه تماس گرفتم و از او پرسیدم که این نتی که پشت جلد این کتاب نقش بسته از کجا آمده است و ایشان گفت که از ثمین باغچه بان که از موسیقیدان های خوب ما بوده است و در ترکیه زندگی می کرده گرفته است و خلاصه اینکه من با باغچه بان تماس گرفتم و سراغ این نت را گرفتم و او هم پاسخ داد که ار یکی از کنسرواتورهای ترکیه گرفته است و پس از آن به هرکس که گذرش به آنجا می افتاد می خواستم که دنبال اثری از این تن در کتاب یا رساله ای بگردد و خلاصه اینکه نتیجه نگرفتم تا اینکه کتابی از مرداد آداکچی با ترجمه سیروس جمای رسیدم که درباره عبدالقادر و کم و کیف حضورش در ترکیه بود.

این آهنگساز در ادامه افزود : البته لازم می دانم که متذکر شوم غیر از مقاله استاد مسعودیه پایانامه هومان اسعدی هم وجود داشت که رد پایی از موسیقی عبدالقادر دیده می شد این پایان نامه موضعی مبنی بر حیات موسیقی دوره تیموری بود و بعد هم مقاله ای درباره موسیقی عثمانی ترجمه شده بود و پس از آن هم تلاش فرهاد فخرالدینی در بهره گیری از آثار عبدالقادر در "قوام حسینی در رمل" برای ساخت سریال امام علی (ع) بود البته رساله مرتضی خان حنانه با نام گام های گمشده است که در گنجه علی برلیانی مدیر انتشارات چنگ مانده و خاک می خورد و زمانی که ار او می پرسیم که چرا این کتاب ها چاپ نمی کند و دراختیار جامعه موسیقی قرار نمی دهد در پاسخ می گوید که آنچه حنانه نوشته است از سطح دانش موسیقایی ایران زیاد است به همین دلیل چاپ نمی کنم.

درویشی در ادامه به سایر بحث هایی که در این اثر موسیقایی مطرح شده است اشاره کرد و گفت : این آلبوم نه تنها از جهت بحث موسیقایی بلکه از جهات اصول و تکنیک های فنی قابل تقدیر است به این معنا که فواصل موسیقایی دورهای ایقاعی، فرم و سازبندی و ترنم نیز مطرح شده است .

تنظیم کننده آثار شوق نامه در ادامه صحبت های خود به افول سبک و سیاق آهنگسازی عبدالقادر مراغی در ایران اشاره کرد و گفت : با ورود صفویه و تحکیم و اثبات شیعه در ایران و مخالفت هایی که با هنر موسیقی شکل می گرد شبک و شیوه عبدالقادر که روزگاری در ایران به بهترین شکل مورد استفاده قرار می گرفته ، رفته رفته رو به افول و نابودی می رود و این درحالی است که سبک و شیوه آهنگسازی مراغی در حکومت عثمانی جاودانه می شود و به نیای بزرگ معروف می گردد در واقع ترک های امروز عبدالقادر را در هاله ای از اسطوره نگاه می کنند، هاله ای که موسیقیدان های خود را اینگونه نمی نگرند.

وی در توضیح این مطلب به چرایی از بین رفتن سبک عبدالقادر در ایران اشاره کرد و گفت : جنگ های متوالی بین ایران و عثمانی یکی از عمده دلایل بوده است و در بسیاری از این جنگ ها موسیقی دان ها به عنوان غنمیت جنگی ربوده می شدند و یا از ترس جان خود و برای فرار از حکومت صفوی به دیگر کشورها مهاجرت می کردند ؛ دومین عامل تقابل بین سنی و شیعه و رویارویی دو حکومت شعیه و سنی صفوی و عثمانی با یکدیگر بود و مجموع این عوامل دست به دست هم داد تا عبدالقادر مراغی به موسیقی عثمانی مسلط شد و عثمانی ها به این ترتیب در موسیقی گام به سوی جلو برداشتند و از سوی دیگر ایران هم به پس رفت.

پس از پایان این بخش از صحبت های درویشی ، این آهنگساز به ترانه هایی که دراین آلبوم خوانده شده است با ارائه نمونه های صوتی برای حاضرین درسالن اشاره کرد و گفت : آنچه خواننده در این آلبوم می خوانند شامل دو بخش است یکی از بخش ها قسمت هایی است که خواننده شعر می خواند و قسمت دیگر بخشی است که خواننده، آواز سر می دهد اما کلام و  شعر در آن وجود ندارد که من این بخش را ترنم نامیده ام که به منظور افزودن حس ناب موسیقی به اثر اضافه شده است که این ترنم ها گاهی در موجه تمایز فرم ها می تواند موثر باشد .

وی در ادامه افزود : ترنم ها برحسب ساختار گفتاری به دو دسته تقسیم می شود یک دسته از آن ترنم های لفظی  و دسته دیگر ترنم های ایقاعی است . ترنم های لفظی دارای معنی هستند و علاوه بر شعر برای پر کردن وزن موسیقی استفاده نمی شود و ترنم های ایقایی فاقد معنا هستند که این ترنم ها به لحاظ نوع صدا به چند دسته تقسیم می شوند و البته ناگفته نماند که خود عبدالقادر در ساله های خود به موضوع ترنم اشاره هایی داشته است.

در لابلای صحبت های درویشی برخی از ترنم ها پخش شد ترنم نخست کاری از استاد رحیم بخش از افغانستان بود، ترنم دیگر با صدای صوفی فاتح علی خان قوال از پاکستان و ترنم آوازی سارا وان خواننده مشهور موسیقی جز دهه 50 در آمریکا پخش شد.

پس از پایان صحبت های درویشی نگاربوبان ، بهزاد میرزایی و سیروس جمالی به تضیحات فنی این آلبوم پرداختند به این ترتیب که بوبان درخصوص فواصل رسلاه های مراغی صحبت کرد، بهزاد میرزایی درباره دورهای ایقاعی سخن گفت و سیروس جمالی گزارش کوتاهی از سفرهایی برای تکمیل این پروژه به همراه درویشی رفته است را ارائه داد.

پس از پایان صحبت های دست اندرکاران تولید این آلبوم بخش هایی از موسیقی شوق نامه برای حاضرین پخش شد و در ادامه مستند شوق نامه پخش شد در این فیلم صحبت ها و نظر استاد آواز ایران محمدرضا شجریان درباره این آلبوم و شیوه های آواز همایون شجریان در شوق نامه مطرح شد که مورد استقبال حاضرین در سالن ارسباران قرار گرفت.