به گزارش خبرنگار هنري مهر در ادامه اين ميزگرد كه درمحل اين خبرگزاري مهر برگذار شد، " مهرداد راياني مخصوص " استاد دانشگاه و كارگردان تئاتر با اشاره به اين كه با تمايز بين تئاتر مذهبي و تئاتر غير مذهبي موافق نيست، گفت: من الان مي بينم كه جاي آقاي پوررضاييان خالي است. به اين دليل كه مسئول دفتر نمايش هاي مذهبي مركز هنرهاي نمايشي حضور دارد. دو نفر از كارگردانان خوبي كه در اين زمينه كار مي كنند و ساليان سال نمايش مذهبي به همين فرم هايي كه تقريبا متداول است به روي صحنه مي برند، نيز حضور دارند. آقاي قادري هم اكثر نمايش هايشان ملهم از احاديث و روايات مختلف است و بيشتر در حوزه نمايشنامه نويس مذهبي مطرح هستند ولي خوب فرم و نگاه دگرگونه اي دارد. به هر حال جاي آقاي پوررضائيان خالي است، چون به برخي از مسائل ، ايشان بايد پاسخ بدهد يا د رباره حوزه هاي اجرايي كاري كه در زمينه نمايش هاي ديني وجود دارد بحث بكند. من اساسا جدا كردن نمايش هاي مذهبي از نمايش هاي ديگر را قبول ندارم. وقتي شما مي گوييد يك تعداد نمايش مذهبي هستند يا يك تعداد هنرمندند كه تئاتر مذهبي كار مي كنند، يعني آن عده ديگر غير مذهبي هستند يا آن نمايش ها يا آن آثار غير مذهبي هستند، شق ديگري نمي توانيم داشته باشيم. اين تقسيم بندي باعث تمامي كدورت ها و برانگيختن حس اپوزيسيوني است. حتي دوستاني هستند كه دوست دارند به اين سمت بيايند اما با اين تقسيم بندي واكنش منفي نشان مي دهند و به اين سمت نمي آيند. متاسفانه اين تقسيم بندي وجود دارد و همه مدام آن را تكرار مي كنند. اميدوارم به جايي برسيم كه تفاهمي وجود داشته باشد تا اين لفظ را به كار نبريم و يا حداقل يك واژه ديگر را جايگزين آن بكنيم .
وي افزود: من مي توانم نمايشنامه اي را نام ببرم به نام جنايت در كليساي تي اس اليوت، كه به اعتقاد من يك نمايش مذهبي است كه به خلقت آدم، به زندگي انسان و به آن معرفت هايي كه در تمامي اديان مشترك است مي پردازد. حالا اگر مطابق ايد ئولوژي شيعي من نيست من نمي توانم بگويم مذهبي نيست. احساس مي كنم اين مرزها را بسيط تر نگاه بكنيم. احساس مي كنم آن نگاه صرفا تبليغي كه نسبت به اين نمايش مذهبي وجود دارد را از بين ببريم وآن را در طول سال جاري و ساري بكنيم. مثلا چگونه است كه نمايش بينوايان چهل سال در لندن مداوم اجرا مي شود و مخاطب هم دارد چون اگر مخاطب نداشته باشد نمايش را از صحنه پايين مي آورند. حالا مثلا نمايشي كه آقاي مسافر كار مي كند به نام زخم مدينه يا حسين پارسايي دارد با سبك خاص خودش كار مي كند، بايد همين تداوم را پيدا كند و نبايد اين قدر مقطعي و فرمايشي به آن نگاه كنند. يا دوستان ديگر نگويند، معذرت مي خواهم اين لفظ را به كار مي برم، شما دكاني راه مي اندازيد و در ايام خاصي پولي مي گيريد و مي رويد. اينها متهم به اين قضيه نمي شوند، آنها هم زاويه ديدشان را درست مي كنند. اين نمايش ها بايد مستمر اجراشوند و هر جا كه مخاطب ندارد، آن را بردارند و يك نمايش ديگر به جايش بگذارند.
راياني تاكيد كرد: من روي نمايش ها و تئاترهاي شاخصي كه هم در كارهاي آقاي پارسايي و مسافر وجود دارد بحث دارم. من مي گويم به هر حال اين يك پديده نمايشي است كه دارد انجام مي شود و مخاطب دارد و مخاطبش هم زياد است . پس وقتي كه مخاطب زياد است من به عنوان مخاطب يك كم به خودم شك كنم. خوب اين نمايش چه داردكه تماشاگري ده بار اين كار را مي بيند. به اين هم اعتقاد دارم كه هميشه نبايد به مخاطب توجه كرد.من يك بار اين چالش را با آقاي مسافر در جلسه نقد و بررسي در حوزه داشتم كه بايد بررسي كنيم چطور اجرايي اين همه مخاطب دارد اما از لحاظ پارامترهاي كه ما در حوزه تئاتر مي شناسيم در اين كار كم مي بينيبم؟ يا بعضي از آنها را اصلا نمي بينيم؟جاي تامل دارد. آقاي مسافر نيز اشاره مي كردند كه ما اساسا يك سري اصول تئاتري را در اين كار نداريم. اما به جاي آن اصول چيزهاي ديگري داريم.
پيشنهاد من اين است كه آقاي مسافر و پارسايي از اين حالت مقطعي تشريفاتي تعريف شده تبليغي خودشان را بيرون بياورند. بگوييد كار ما بايد يك سال اجرا برود. مداوم، تا همه آسيب هايش از بين برود. نگذاريد نگاه، نگاه فرمايشي و يك طرفه بشود. آسيب اين است و باعث مي شود كه مسئولان ما بگويند كه دهه فاطميه است بلند شو بيا. اين خيلي بد است.
وي افزود:حالا دو جور نمايش مذهبي وجود دارد. به طور مثال كارهايي كه آقاي قادري مينويسد اساسا با نوع اجراهايي كه آقاي پارسايي و مسافر دارند فرق مي كند. كه اتفاقا كارهاي مذهبي از نوع زاويه ديد متفاوتي كه آقاي قادري انجام مي دهد كمتر مجال براي عرضه پيدا مي كند ولي مستمر جلو مي رود و در ايام تشريفاتي اجرا نمي رود. زماني كه ما اين كار را مي كنيم به نظر من آدم هاي ديگر را مي توانيم جذب كنيم. از لحاظ اجرايي بيشتر مي توانيم تامل كنيم. مسئولين هم مي فهمند كه براي اين مسئله فلان مقدار خرج كنند و نمايش مذهبي هم بايد به صورت روزانه اجرا داشته باشد.
در ادامه جلسه " حسين پارسايي " كارگردان تئاتر مذهبي در جواب سئوال گروه ادب و هنر خبرگزاري مهر در اين مورد كه آيا تئاتر مذهبي قابليت اجرا در طول سال را دارد يا نه؟ گفت: اين قدر اين حيطه غريب است و تعريف درستي از آن نشده است كه من وقتي به صحبت هاي آقاي قادري فكر مي كنم ، مي بينم كه درست مي گويند. وقتي صحبت هاي آقاي مسافر و راياني را گوش مي كنم ، مي بينم هيچ كدام از صحبت هاي اين آقايان مغاير با بهينه شدن تفكرات ديني در چارچوب تئاتر يا ايجاد يك ساختار متناسب با مضمون نيست. ولي يك واقعيتي وجود دارد و آن اين كه اولا من معتقد هستم كه علي رغم ميل باطني ما يك خط قرمزي به وجود آمده است كه آقاي راياني اشاره كردند و آقاي قادري باز كردند، الان من و امثال دوستاني كه كار تئاتر مي كنيم و رويكرد مستقيم به زندگي ائمه داريم به يكسري مسائل محكوم هستيم: از جمله اين كه ما تكرار مي كنيم، كه ما با كمترين زحمت بيشترين درآمد را داريم، كه ما آدم هاي تنبلي هستيم و دست به آثار بديع و خلاق نمي زنيم.
وي ادامه داد: اما يك سئوال براي من پيش آمده است: اگر ما بپذيريم كه خورشيد كاروان در ده سال گذشته آغازگر يك گونه نماشي پر مخاطب بوده است و اين را بپذيريم كه با شيوه آزمون و خطايي كه آقاي مسافر فرموده اند تعدادي گروه تشويق شدند به اين سمت بروند و هم چنان هم مخاطب دارند و پيرو فرمايشات آقاي قادري و راياني هيچ اصلاحي هم در اين تئاتر و اين گونه نمايشي هم صورت نگرفته است و همچنان سلايق مديران براي گزينش اين دسته از اجراها براي مناسبت هاي خاص است پس چرا ما هنوز مخاطب داريم؟
اين كارگردان تئاتر مذهبي افزود: چطور گروه هاي ديگر مي توانند با هر شكل و شمايلي مضامين تاريخي را تجربه كنند اما گروه هايي مثل ما نمي توانند بعدي از تاريخ را كه چهره ديني دارد تجربه كنند و سريعا محكوم به عوام فريبي مي شوند؟ من قصد دفاع از اجراي خودم را ندارم. من مي پرسم چطور يك كارگردان مي تواند يك برش از تاريخ را بردارد و با هر شيوه اي كه خواست اجرا بگذارد، از موسيقي هر مليتي كه خواست استفاده كند، اما من مثلا در نمايش بانوي بي نشان اگر از چند قطعه نوحه خواني به جاي موسيقي استفاده كنم به روضه خواني و عوام فريبي متهم مي شوم. چرا در حوزه دين ما دستمان براي هر نوع تجربه و خلاقيت و آزمون و خطا بسته است ولي در هر نمايشي در ژا نرها و گونه هاي مختلف كه اتفاقا خيلي بد است و ارتباط با تماشاگر پيدا نمي كند چون يك اثر هنري است و صرف اسمش تئاتراست مي گويند اين نمايش زيبايي شناسي شده و هنرمندانه است و تجربه كن، اما من و حسين مسافر حق تجربه نداريم.
پارسايي در ادامه گفت:در واقع چوب دو سر طلا هستيم پيش مذهبي ها كه مي رويم مي گويند آقا دكانت را جمع كن برو چقدر تكرار مي كني. پيش اهل فن هم مي رويم مي گويند كه اينها كار ديگري كه بلد نيستند انجام بدهند. در حالي كه من شخصا عرض مي كنم غير از نمايش هايي كه در مناسبت هاي خاص اجرا مي كنم مداوم در تئاتر شهر اجرا دارم. ما نمايش هايي داشتيم كه حتي متاسفانه به مسائل غير اخلاقي در اجرا متهم شديم. من يكي انصافا دچار تعارض شدم. يعني من دارم به جايي مي رسم كه عطايش را به لقايش ببخشم. همين الاني كه در حضور شما هستم پنجمين سال اجراي نمايش بانوي بي نشان است و ما در هر شهري كه اجرا مي كنيم تعداد زيادي آدم كه تا به حال در عمرشان تئاتر نديده اند و يك چهره منفي از تئاتر در ذهن دارند وهنوز به تئاتر نگاه غير شرعي منتسب به قبل از انقلاب دارند، وقتي نمايش ما را مي بينند به صحنه ايمان مي آورند و تازه متوجه مي شوند كه تئاتر چقدر مي تواند ارتباط پيدا كند و چقدر مي تواند تاثير گذار باشد.
من نمي گويم كه مردم را بايد بگريانيم، من نمي گويم كه امتياز نمايش هاي مذهبي برانگيختن احساسات مردم است. من بازيگر نمايش خورشيد كاروان بودم و افتخار داشتم كه سه سال با اين كار همكاري داشته باشم. نمي دانم چرا من جذب اين نوع تئاتر شدم. بعد با حسين فدايي سراغ اين نوع اجرا رفتيم. شروع كرديم به كار كردن و هر سال سعي مي كنيم خودمان را به تئاتر و به آن فرم ها و قواعدي كه براي تئاتر تعريف شده است نزديك كنيم. اما يك جاهايي دست ما نيست ما قهرمان قصه مان غايب است. ما اصلا نمي توانيم تضاد ايجاد كنيم. درامي شكل نمي گيرد كه من بگويم يك شاهكار هنري خلق كردم. بنابراين من به تمهيدات ديگري متوسل مي شوم.مي آيم از بعد تاريخي دريچه مذهب را باز مي كنم و سعي مي كنم يك چارچوب هنري به آن بدهم و بعد در آثاري كه روي آنها كار مي كنم هميشه يك پيام امروزي داشتم. هيچ وقت نخواستم به يك اثر نگاه صرفا تاريخي داشته باشم و بگويم به جاي اين كه برويد مسجد وهئيت بيايد تالار انديشه و نمايش غريبه شام را ببينيد و گريه كنيد. هدف من برانگيختن احساسات نيست. من يك برش از تاريخ را انتخاب مي كنم همان طور كه بيضايي اين كار را در روز واقعه مي كند. منتهي بيضايي آن طور نگاه مي كند و من اين طور نگاه مي كنم. بيضايي در حوزه سينما اثرش را خلق مي كند و من در حوزه تئاتري كه مخاطب ندارد.
وي ادامه داد: براي حمايت از نمايش هاي مذهبي متاسفانه تهيه كنندگان هم ما را به اين سمت سوق مي دهند. من صحبت هاي آقاي قادري را قلبا مي پذيرم . اگرتهيه كننده اي كه به من امكان اجرا مي دهد، كه خوشبختانه اين امكان را از من گرفته اند و من خود جوش و هئيتي اين كار را انجام مي دهم، اگر او سليقه اش با من متفاوت باشد قطعا من به سمتي مي روم كه آن وقت يك اتفاق در نمايش هاي مذهبي مي افتد. آقاي قادري صحبت هايشان هم وجه تكنيكي داشت و هم كاملا به روز و آماري بود وحرفشان كاملا درست بود. اما اين صحبت ها محل اشكال هم دارد. ما از يك نقطه شروع كرديم حالا مي خواهيم به سمت ديگري برويم ولي چرا هي براي ما نارنجك مي اندازند. مابيايم آسيب شناسي كنيم و به آن سمتي كه مي خواهيم برويم. من قبول دارم الان تكرار نمايش هاي مذهبي در واقع يك وجه منفي براي اين نمايش ها به وجود آورده است اما سئوال من از شما اين است كه نمايشي كه سال اول خود جوش و از پول تو جيبي بچه ها دكور و موسيقي و همه چيزش جور مي شود چطور كارگردان دلش مي آيد كه سال اول سي تا اجرا كند و كارش را كنار بگذارد. مگر چقدر به او پول مي دهند. اتفاقا اين بحث في سبيل الله باعث شده ما خيلي از بچه هاي مستعد را از دست بدهيم. بازيگر من مي گو يد من مي روم در يك نمايش تئاتر شهر سي شب اجرا مي كنم، بيست دقيقه هم بازي دارم و پنج ميليون هم پول مي گيرم. آن وقت مريضم كه هر روز از قم به تهران بيايم، يك ساعت نمايش اجرا كنم و بعد از سي اجرا سيصد هزار تومان بگيرم.
در ضمن مدام به ما فشار مي آورند كه توليد جديد بياوريد. بعد توليد جديد مي آوري مي گويند اين كار جديدتان نه درآمد دارد و نه تماشاگر و نه ارتباط برقرار مي كند. مي گويم آقا شما كه غذا مي خواهيد بخوريد مي گويد بگذاريد دم بكشد. يك نمايش وقتي مي آيد و در حال تجربه هست، بايد مخاطبش را پيدا كند و چند تا اجرا برود. حالا اتفاقا ما در كار جديد مي خواستيم كمي تئاتري برخورد كنيم وقواعد نمايشي را رعايت كنيم.
وي تاكيد كرد: من فكر مي كنتم معجوني از نظرات و ديدگاه هاي مختلف ما را دچار تعارض كرده است. اگر من بروم به سمت نمايش هايي كه مذهبي نييستند و آن طرف خط قرمزند كه هم اعتبارش براي من بيشتر است، هم بيشتر من را تحويل مي گيرند وهم بيشتر پول مي دهند چكار كنم؟ اگر بايستم روي خط قرمز كه رفتن روي مين است و مي گويند اين ايستاده وسط تا از دو طرف بخورد. اين طرف خط قرمز هم مي ايستم كه امثال آقاي قادري در نشريات به ما حمله مي كنند كه تئاتر روضه خواني نيست. هيچ كس جز خود ما هم مقصر نيستيم چرا كه از جايي بايد تصميم بگيريم و اين تصميم هم به دليل استقبال گسترده در بين مردم و تاثيرات فراواني كه مخاطب روي اجرا مي گذارد ، دوباره ما را دچار ترديد مي كند. حرف راياني را هم قبول دارم كه صرف تاثير گذاري مخاطب هم نمي تواند انگيزه كافي باشد.
پارسايي در انتها افزود: ما غافل نبايد باشيم كه علي رغم همه ضعف هاي تكنيكي كه ممكن است در نمايش هاي مذهبي حادث شود، مخاطب باورهاي ديني خودش را خوب پيدا مي كند. و اين آفرينش هنري كه به نحوي باورهاي ديني مخاطب را تصوير مي كند به اعتقاد من اگر تحليل و موشكافي شود، اگر آدابته و تفسير به مسائل امروز شود و يك مقدار مستقيم گوي اش گرفته شود، من فكر مي كنم بزرگترين خدمت را به تئاتر مي كند. به دليل اين كه طيف وسيعي از مردم را با تئاتر آشنا كرده است . منتهي بپذيريم از يك نقطه شروع كرده ايم و قرار است به نقطه ايده آل خود برويم و الان در نقطه ايده آل نيستيم.
نظر شما