به گزارش خبرنگار مهر، با نگاهی به گذشته نه چندان دور شهر همدان، مردم صبوری را می‌بینیم که با تلاشی پیگیر از موهبت‌های خدادادی کمال استفاده را می کردند و جان‌های آزاد خود را در طبیعت باشکوه دامنه الوند پرورش می دادند و با رنج و پیکاری پیگیر در این مکان، وارث بهشت گمشده‌ای بودند که به دستشان رسیده بود.
اما جای بسی تأسف است اگر ما میراث خواران ناسپاسی باشیم و آنچه گذشتگان ما با تدبیر و اندیشه‌ای کاوشگر که با طبیعت شهرمان همگن است، برای ما به جا گذاشته‌اند، بدون تفکر و اندیشه ناچیز و کوچک بشماریم و جاهلانه و بی‌تأمل به ویرانی ساخته‌هایشان بپردازیم.
دژ هگمتانه در جوار رودخانه شهر همدان ساخته شده است
پرواضح است که واژه آب همیشه به دنبال خود آبادانی و مدنیت را همراه داشته و اولین آبادانی در هر منطقه در گذرگاه و کناره‌های رودخانه‌ها به وجود آمده است به نحوی که دژ هگمتانه نیز در جوار رودخانه شهر ساخته شده است.
کم‌کم با گسترش شهر، مردم از تجربه خود و دیگران بهره برده و علاوه بر رودخانه از آب‌های خودجوش بهره گرفته و مسیر آنها را سنگ‌چین کرده و راهشان را هموار و به دلخواه تغییر داده‌اند به طوری که سنگی بودن لایه درونی سطح همدان، خود نیز به این کوشش توان بخشیده است.
در همین مسیر بخشی از آب‌های نفوذی به لایه‌های درونی زمین، پس از پیمودن مسافتی در شیب‌های مناسب شنی و خاکی از درون لایه‌های زمین تراوش کرده و بیرون می‌ریختند و مردم همدان نیز با ایجاد گذار و مجرا، آب‌های پراکنده را در مسیر دلخواه هدایت کرده و از مزایای این روزی بزرگ بهره‌مند می شدند.
چشمه‌ها و کاریزها هر ساله توسط مالکان لایروبی و مرمت می‌شده است
چشمه‌ها و کاریزها پس از هدایت از بیشتر خانه‌های شهر عبور می‌کرده و هر ساله توسط مالکان لایروبی و مرمت می‌شده است.
تربیت ایرانی متمدن مردمان منطقه در طول تاریخ در استفاده از آب چشمه‌ها و کاریزها به نحوی بوده که هر چند آب آنها از خانه‌های بی‌شماری گذر می‌کردند اما هرگز آن را آلوده نمی کردند و اکثر خانه‌ها حتی آن‌هایی که از مزایای وجود چشمه و قنات بهره‌مند بودند، در داخل حیاط خانه چاهی می‌کندند.
مردم این شهر تا زمان ساخت سد اکباتان و لوله‌کشی آب در سطح شهر خودکفا بودند و اکثراً آب شرب خود را از این طریق تأمین می‌کردند.
بعضی از خانه‌ها نیز که آب چاه آنها دارای املاح زیاد بود با پرداخت مبلغی ناچیز از آب بشکه یا از چشمه‌های محل که سبک و قابل شرب بود استفاده می‌کردند و اکثر خانه‌هایی که دارای چشمه بودند از پگاه تا شامگاه، درب خانه‌هایشان برای بهره‌مندی همسایگان از آب چشمه یا قنات باز بود.
شهرداری آن زمان در سطح شهر و بیشتر مناطق محروم رختشوی خانه و آب انبارهایی برای رفاه حال مردم دایر کرده بود.
شمار زیادی از چشمه‌ها در اثر ساختمان‌سازی و گسترش شهر از بین رفت
پس از لوله‌کشی و استفاده از آب سد اکباتان، فرهنگ قدیمی استفاده از چاه و حتی چشمه متروک شد و از اندیشه‌ها رخت بربست و متأسفانه خیلی از کاریزها و چشمه‌ها در اثر ساختمان‌سازی و گسترش شهر از بین رفت و مردم ناآگاه به تخریب این اماکن پرسود پرداختند.
چشمه های کوی آقاجانی بیگ، کوچه حاج حافظ، کوی برج قربان، دبیرستان ابن‌سینا، کوچه امیرکبیر، چمن کُلَپا، خیابان طالقانی و فرهنگ، خیابان کوچمشکی وخیابان بین النهرین از معرووفترین چشمه های شهر همدان بودند که این روزها تنها نامی از آنها باقی مانده است.
اما گذشته از وضعیت چشمه های همدان، قنات ها نیز رفته رفته به وضعیت چشمه ها دچار خواهند شد و شاید روزی برسد که تنها نامی از قنات های پرآب همدان به یادگار بماند.
شش و نیم درصد قناتهای کشور در استان همدان قرار گرفته است
در همین خصوص کارشناسان استان همدان بر این باورند که همزمان با سابقه سه هزار ساله همدان قناتهای این استان نیز قدمت دارند و با وجود این دیرینه تمدنی و وجود شش و نیم درصد قناتهای کشور در این استان بسیاری از قناتهایی که دشتهای همدان بودند بر اثر بی توجهی مردم و مسئولان از بین رفته اند.
رئیس اداره مهندسی زراعی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در این زمینه از انجام کار مطالعاتی در استان همدان برای شناسنامه دار کردن قناتهای این استان از سال 88 تاکنون خبر داد و گفت: تاکنون دو هزار 227 رشته قنات در استان شناسایی و شناسنامه دار شده است.
فریدون کرمی افزود: شناسایی قناتها در پنج شهرستان رزن، تویسرکان، اسدآباد، ملایر و نهاوند انجام شده و در شهرستانهای کبودرآهنگ، همدان، بهار و فامنین نیز وضعیت در حال بررسی است.
وی اضافه کرد: امسال برای تکمیل روند شناسایی قنات ها در استان همدان 737 میلیون ریال اعتبار در نظر گرفته شده است.
وی با بیان اینکه براساس ارزیابیهای انجام شده، ملایر با 622 رشته قنات دارای بیشترین قناتهای استان است، افزود: نهاوند و اسدآباد به ترتیب به 115 و 117 رشته قنات دارای کمترین شمار قناتهای استان هستند.
سه قنات طولانی و پرآب در همدان شناسایی شده است
وی با اشاره به اینکه قناتهای شهرستانهای ملایر، رزن و تویسرکان مهمترین قناتها به لحاظ طول و مقدار آبدهی در استان هستند افزود: قنات دهنو آورزمان در ملایر، نوار در رزن و بلاشجرد در تویسرکان طولانی ترین و پرآب ترین قناتهای استان هستند.
وی افزود: قنات نوار رزن با طول سه کیلومتر شامل 50 حلقه چاه است و قنات بلاشجرد تویسرکان نیز بیشترین دبی را با ظرفیت آب 40 لیتر در ثانیه دارد.
کرمی ادامه داد: کوچکترین قناتهای استان همدان 100 تا 200 متر و بزرگترین قناتهای استان نیز سه کیلومتر طول دارند.
وی همچنین قنات را مهمترین سرمایه های ملی دانست و گفت: در 50 سال اخیر هیچ قناتی در استان همدان حفر نشده و تنها سالانه تعداد زیادی از آنها به دلیل حفر بی رویه چاههای غیر مجاز از بین می روند.
رئیس اداره مهندسی زراعی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان از تصویب چهار هزار و 907 میلیون ریال اعتبار برای احیا و لایه رویی 45 رشته قنات استان همدان خبر داد و گفت: تاکنون 50 درصد این میزان اعتبار تخصیص یافته و مابقی نیز تا پایان سال جاری اختصاص می یابد.
30 میلیارد ریال برای احیا قنات های همدان درخواست شده است
وی همچنین از درخواست تامین اعتبار 30 میلیارد ریالی در قالب طرح ملی احیا و مرمت قنوات براساس ماده 10 شورای عالی آب کشور برای مرمت و لایه روبی 160 رشته قنات استان که حدود سه هزار هکتار اراضی کشاورزی را آبیاری می کند خبر داد.
وی گفت: تاکنون پنج میلیارد ریال در این زمینه اختصاص یافته که در صورت تخصیص مابقی این مبلغ تحول بزرگی در لایه روبی قنوات استا همدان انجام می شود.
کرمی همچنین مزیتهای لایه روبی و احیا قنوات را افزایش آبدهی، تولید، ثروت برای کشاورزان، اشتغالزایی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و افزایش میزان تولیدات کشاورزی عنوان کرد.
مرمت یک قنات یک میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد
وی گفت: برای مرمت یک قنات حدود یک میلیارد ریال اعتبار نیاز است بنابراین به دلیل کمبود اعتبار تنها بخشی از قنات احیا شده و مابقی آن رها میشود.
کرمی عنوان کرد: با توجه به اهمیت و جایگاه قناتها در آبیاری اراضی کشاورزی و کاهش هزینه های تولید، افزایش اعتبارات لایه روبی و احیا قنوات در استان همدان ضروری است.
وی با اشاره وسایل و تجهیزات قدیمی احیا و لایه روبی قنوات گفت: بهره گیری از امکانات روز در این زمینه موجب کاهش هزینه ها و افزایش میزان امنیت جانبی کارگران مقنی می شود.
با این تفاسیر پرواضح است که امروزه می توان با آگاهی از فنون پیشرفته و شناخت از طبیعت هر منطقه و با توجه به وجود قناتها و چشمه‌های قابل استفاده تا چند دهه قبل، دشواری‌های موجود در به دست آوردن آب را از جلو پا برداشت و مسیری برای پرآب شدن دیار هگمتانه در پیش گرفت.
نظر شما