به گزارش خبرنگار مهر، شاید عده زیادی از مردم رفسنجان با تاریخچه بازار تاریخی این شهر آشنا نباشند، شاید کمتر کسی بتواند اطلاعات درست و کاملی در خصوص بازار بدهد اینکه بازار در چه سالی و توسط چه کسی ساخته شده یا مساحت ، تعداد مغازه ها و ... چقدر است خود جای سوال و تحقیق دارد اما نکته قابل تامل اسن است که این بازار هر روز به سمت تخریب بیشتر می رود و در این میان نه مردم و نه مسئولان تاکنون اقدامی نکرده اند.
اگرچه عده زیادی از تاریخچه بازار خبر ندارند اما مغازه داران و مردم با گوشه ای از مشکلات بازار آشنا هستند.
بازار رفسنجان تلفیقی از معماری اعصار
بازار رفسنجان از دیر باز به عنوان مرکز اقتصادی و تجارت شهر شناخته شده است مجموعه بازار رفسنجان شامل مسجد، نه گنبد سلجوقی، قیصریه، بارانداز، کاروانسرا، آب انبار، سقاخانه، حمام است و قسمتهایی هم که از نظر استحکام به واسطه عوامل طبیعی تخریب شده بود در زمان قاجار مورد مرمت قرار گرفت و این بنای با ارزش تاریخی که تلفیقی از معماری ایرانی عصرهای مختلف است در دو جهت دروازه های شرق و غرب ساخته شده است طول بازار در جهت شمال به جنوب توسط بازارچه های فرعی 100 متر و در جهت غرب به شرق حدود هزار متر است.
محمد فتحی پور در کتاب "رفسنجان تمدن فرورفته در کویر و بر آمده از کویر" آورده است: بازار رفسنجان از بناهای نخست شهر رفسنجان است. مجموعه تاریخی بازار نمونه ارزشمندی از شهرسازی دوران سلجوقی تا قاجاریه است.
بنای اولیه این بازار را حاکم وقت در سال 563 هجری قمری بهرام شاه سلجوقی که نام قیصریه در بازار نیز به نام وی هنوز هم باقی مانده است احداث کرد.
مساحت کل بازار رفسنجان در گذشته بالغ بر 25 هزار متر مربع بوده و در قدیم در چهار طرف بازار چهار دروازه بنام های دروازه قطب آباد ، دروازه کمال آباد ، دروازه مزار و دروازه علی آباد وجود داشته که در گذر زمان سه تا از دروازه ها از بین رفته اند. ابتدای بازار از دروازه قطب آباد شروع و به دروازه کمال آباد ختم می شد و ورودی بازار از خیابان امام تا خیابان شهید بهشتی که مساحتی در حدود 14 هزار و 500 متر مربع است.
212 مغازه و حجره وجود دارد و در ادامه بازار تا کاروانسرا که در حدود 10 هزار متر مربع است از 110 باب مغازه با توجه به درصد تخریب بالا در طول مسیر بصورت پراکنده تعداد 6 باب مغازه آهنگری در راسته بازار فعالیت می کنند و مغازه های دیگر با بسته شده یا تخریب شدند.
مکانهای دیگر مانند سراچه و تیمچه فعالیت دارند. همچنین اماکنی چون حمام، آب انبار و سه باب مسجد دایر است و کاربری حمام بازار رفسنجان به موزه مردم شناسی اختصاص یافته است.
اقدامات انجام شده در دوره های مختلف/ سردر قیصریه در انتظار بازسازی
پس از آنکه در سال 1377 مجموعه قیصریه شاه بهرام سلجوقی دچار آتش سوزی شد ، ماموران آتش نشانی وقت به دلیل نداشتن تجربه در امر خاموش کردن آتش، باعث شدند قسمتی از این قیصریه تخریب شود. البته باید یاد آور شد که این قیصریه قبل از آتش سوزی از وضعیت مناسبی برخوردار بوده است بطوریکه بامهای این مجموعه از استحکام خوبی برخوردار بودند. چند سال بعد از آن واقعه اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان در سال 1382 شروع به مرمت این قیصریه کرد که هم اکنون سردر این قیصریه هنوز کامل نشده است.
در سال 1381 نیز توسط انجمن دوستداران بناها و محوطه های تاریخی با مدیریت فتحی پور و با نظارت سازمان میراث فرهنگی استان کرمان، مرمت حمام بازار که هم اکنون به موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده مرمت شد.
اقدام دیگری که چند سال بعد یعنی1387 توسط میراث فرهنگی صورت گرفت این بود که قسمتی از گنبد های میانی بازار و قسمت سقاخانه هندوها را مرمت کردند. از آن سال به بعد هیچ گونه اقدامی در بازار انجام نشد.
مسائل و مشکلات بازار
به قول عده زیادی از مغازه داران واقع در بازار از مشکلات بازار هر چه بگوییم باز هم کم است. زیرا هم اکنون این بازار با مشکلاتی از قبیل هنجارهای اجتماعی، فرهنگی و عدم توجه مسئولین ذی ربط و مالکان مواجه است.
تغییر در نظام حمل و نقل، الگوی مصرف و ورود تاسیسات جدید (شبکه لوله کشی آب، برق، گاز، کولرهای آبی و گازی و ...) از کارهایی خوبی است که می توان در این بازار انجام داد.
اگر نگاهی داخل بازار بیاندازید خواهید دید که تاسیسات بازار از وضعیت خوبی برخوردار نیست به عنوان مثال سیم های برق و تلفن هرکدام به طور نا منظمی از گوشه کنار بازار عبور کرده اند.
وضعیت نامناسب کف و پشت بام بازار نکته دیگری است که باید به آن اشاره کنیم البته در قسمتهایی از بازار جلوی بعضی از مغازه ها اوضاع بهتر است دلیل آن این است که خود مغازه دار اقدام به ترمیم به وسیله سنگ فرش یا موزائیک کرده است.
افزایش احتمال ریزش سقف بازار
پشت بام بازار اصلا از وضعیت خوبی برخوردار نیست به گفته بعضی از مغازه داران اگر باران شدید و با مدت زمان زیاد بارش کند امکان دارد سقف بازار فرو بریزد.
بیشتر مغازه داران می گویند شهرداری و میراث فرهنگی در سالهای گذشته قول هایی مبنی بر ترمیم بازار دادند اما تاکنون این قول ها عملی نشده است.
آنها در حال حاضر از شهردار رفسنجان در خواست دارند فکری به حال سقف این بازار نماید.
حال با توجه به مطالبی که گفته شد چند سوال اساسی پیش می آید: نخست آنکه با توجه به اینکه روزانه بیش از هزار نفر در بازار رفت آمد می کنند ، اگر به طور اتفاقی حوادث طبیعی از قبیل (زلزله و بارش شدید باران) پیش بیاید آیا این سقف جوابگوی امنیت جان مردم است؟ و دیگر اینکه اگر از طریق سیم کشی برق نامناسبی که در بازار وجود دارد اتصالی روی بدهد و مغازه ای دچار حریق شود چه کسانی پاسخگو هستند؟
لزوم همکاری میراث و شهرداری برای مرمت بازار
این درحالی است که شهرداری در طی سالهای گذشته قصد داشته کارهایی را برای ترمیم بازار انجام دهد اما میراث فرهنگی مخالفت کرده است از طرفی دیگری میراث فرهنگی معتقد است شهرداری باید با هماهنگی آنها کاری را صورت دهد زیرا بازار رفسنجان از بناهای تاریخی شهر بوده و نباید دچار تخریب شود.
اما شنیده ها حاکی است شهرداری رفسنجان اخیرا با شرکتی قراردادی مبنی بر احیا و مرمت بازار منعقد نموده است.
کارشناسان این شرکت نیز در طول دو هفته از بازار بازدید و با مغازه داران صحبت کرده اند اما اینکه میراث فرهنگی در این خصوص که عکس العملی داشته باشد باید منتظر ماند و دید.
نظر شما