به گزارش خبرنگار مهر، نشست «آسیب شناسی مستندات ادبیات دینی» از سلسله نشست‌های نقد و بررسی رمان معاصر ایران در محل ساختمان شماره 2 سازمان تبلیغات اسلامی صبح امروز دوشنبه 24 بهمن و با سخنرانی علی محمد رفیعی، نویسنده، پژوهشگر حوزه دین و داور جوایزی همچون کتاب فصل و گام اول برگزار شد.
رفیعی در این نشست با اشاره به اینکه ادبیات دینی چه به صورت مستقیم به دین بپردازد و چه پیام دینی داشته باشد به هر صورت به متون دینی باز می‌گردد و باید از آن استخراج شود، گفت: متون دینی در برخی از ادبیات شامل کتاب‌های رده دوم است؛ کتاب‌هایی که به طور مستقیم به پیام‌آور آن دین باز نمی‌گردد، اما ادیانی مانند اسلام جدای از این نوع کتاب، به متون دست اول مانند کتب آسمانی اربعه نیز دسترسی دارند. با این وجود دروغ‌های وارد شده به این متن که گاه گریبان نوع دست اول آن را نیز می‌گیرد به آثار پدید آمده بر مبنای آن آسیب می‌زند.
وی ادامه داد: در حوزه ادبیات دینی شیعی، باید قرآن و روایات را منبع اصلی روایت بدانیم، اما روایات شیعه یک دوره تخریب را پشت سر گذاشته‌اند و دچار تحریفاتی شده‌اند. در نتیجه در موضوع ادبیات آنچه امروزه به طور غالب در اختیار داریم، حاصل رجوع به متون دست دوم که همان متون روایی شیعی است و کمتر رجوعی به کتب اربعه آسمانی برای خلق اثر ادبی مشاهده می‌کنیم.
این محقق در ادامه با اشاره به اینکه در حوزه خلق متون ادبی دینی به طور معمول با افراد متخصص روبرو نیستیم، افزود: بسیاری از این افراد با این پیش فرض که آنچه در متون دینی نوشته شده است، صحیح است به سراغ آنها رفته‌اند؛ غافل از اینکه برخی از روایات مطرح شده در این نوع از کتاب‌ها اساس با منطق عقلی هر فرد ناخوانی دارد.
نویسنده کتاب «زندگی و زمانه علامه مجلسی» ادامه داد: مشکل بسیاری از ما این است که معصومین را بیش از 14 تن می‌شماریم و لذا برخی از علما را نیز که به کار استخراج احادیث می‌پردازند از حیث دور بودن از خطا در ردیف آنها می‌آوریم و هیچ نقدی را هم به آنها وارد نمی‌دانیم؛ در حالی که علمای ما خود از زمره نقدپذیران بوده‌اند.
وی در ادامه به مرجعیت نداشتن برخی از متون مانند «حدیث شریف کساء» برای استناد داستانی اشاره کرد و گفت: بر اساس سلسله مراتب آفرینش، هر پیامی از سمت خدا ابتدا به انسان کامل نازل می‌شود که فردی نیست که چیزی از وی پنهان باشد. این انسان نیز به امر خداوند در دنیا به ارائه این پیام می‌پردازد. در واقع، تجلی رفتار او در زمین، آموزش هر آن چیزی است که به وی تعلیم داده شده است.
رفیعی ادامه داد: در واقع، اصل موضوع این است که انسان کامل در رفتارش با مردم، زمینی عمل می‌کند و طوری به ایجاد ارتباط می‌پردازد که قابل آموختن از سوی عموم مردم باشد. حال به حدیث شریف کسا نگاه کنید. چطور ممکن است که جبرئیل که شاهد این واقعه است، از جمله افرادی است که در زیر کساء نمی‌تواند باشد؟ آیا شان او تا این اندازه پایین است؟ مشکل امروز ادبیات دینی ما نیز ندیده شدن همین موضوعات و ظرافت‌ها است.
این نویسنده در ادامه با بیان اینکه دفاع از یک روایت مشکوک برای بهره‌برداری ادبی دفاع از شک در یک مستند دینی است، تاکید کرد: به نظر من باید گروهی یا مرکزی را ایجاد کرد که در آن متون دینی را پالایش کرده و پس از زدودن انحرافات از آن، در اختیار سایر بخش‌ها برای استفاده قرار داد. به اعتقاد من این موضوع نیز باید از محل ادارات و نهادهای دولتی انجام پذیرد.
رفیعی همچنین گفت: سند، اصل اساسی در بهره‌برداری از یک متن دینی برای استفاده در ادبیات است. اصل هم بر داشتن سند دست اول است. بعد از آنکه سند و وجود آن ثابت شد، آنگاه می‌توانیم درباره چند و چون روایت بحث کنیم. من به عنوان مثال به روایت نان و خرما بردن حضرت امیر (ع) به در خانه نیازمندان که بارها منبع اقتباس ادبی هم بوده است، اشاره می‌کنم و اعلام می‌کنم این داستان ساخته و پرداخته شده در یکصد سال اخیر است و هیچ سندی مبنی بر صحت آن وجود ندارد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز سازمان تبلیغات اسلامی در اصلاح متون دینی گفت: ارشاد به عنوان مرجع اصلی تولید کتاب باید بر انتشار این آثار نظارت کند و سازمان تبلیغات نیز به دلیل اینکه با مداحان و وعاظ در ارتباط است، می‌تواند با تولید جزو‌های ترویجی مشکلات این نوع از متون را بازگو کند و من شک ندارم با این امر تا 10 سال بعد می‌توانیم بسیاری از این دست مشکلات را رفع شده ببینیم.
رفیعی همچنین با اشاره به لزوم تربیت محدث در کشور گفت: ادبیات واقع‌گرای دینی این نیست که تنها از آیه و حدیث برای روایت بهره ببریم. این ادبیات نیاز به تحقیق دارد و اطلاعات غیردینی نیز می‌خواهد که این موضوع در ادبیات تخیلی دینی نیز به حضور موضوع مستندات دینی در متن تعبیر می‌شود.
نظر شما