نویسندگان ما به جای آنکه خودشان باشند می‌خواهند کارور و بورخس باشند

به گزارش خبرنگار مهر، میزگرد بررسی مشکلات داستان کوتاه در ایران در ادامه برنامه‌های نخستین همایش داستان کوتاه عصر سه شنبه 25 بهمن در محل برگزاری همایش داستان کوتاه با حضور فیروز زنوزی جلالی، صابر امامی، زهرا زواریان و محسن سلیمانی برگزار شد.

در ابتدای این میزگرد صابر امامی استاد دانشگاه هنر در پاسخ به سوالی درباره تفاوت‌های میان داستان کوتاه و رمان گفت: قبل از هر چیز باید اذعان کنیم که در کشور ما حد و مرزهای میان داستان کوتاه و رمان هرگز شناخته نشده است. مثلا نمی دانیم که برای خلق یک رمان ابتدا باید داستان کوتاه‌نویس خوبی باشیم امروز هم که این همایش به بهانه داستان کوتاه برگزار شد امید داشتم که بحث‌هایی در این زمینه انجام شود اما خوب می‌دانم که هنوز هم ذهنیت درستی نسبت به داستان کوتاه و تعاریف مربوط به آن وجود ندارند.

وی ادامه داد: داستان کوتاه تمرین نویسندگی نیست بلکه یک شیوه نگارش به اصطلاح داستان است که ابزار، زمان و مکان خاص خودش را دارد. اگر در خلق یک رمان ما به سیر تکوینی یک شخصیت می‌پردازیم اما داستان کوتاه هرگز مجال این بحث‌ها را ندارد و شاید بیراه نباشد آن را به غزل تشبیه کنیم.

امامی افزود: در تعاریف غربی از داستان کوتاه بر روی فیزیک قصه تمرکز شده است اما باید به تعریف خودمان از این مقوله برسیم و آن از این نقطه آغاز می‌شود که داستان کوتاه مانند شعر در یک لحظه در ذهن جرقه می زند و شعله ور می شود، نویسنده آن هم در واقع به اشراقی از لحظات می رسد و آن را بر ملا می کند در نتیجه هرچه به این موضوع و لحظاتی که داستان کوتاه بر مبنای آن شکل می گیرد عمیق تر و دقیق تر نگاه کنیم پرتو نوری که به وسعت داستان از متن ما ساطع می‌شود، بیشتر است.

در ادامه این میزگرد فیروز زنوزی جلالی نویسنده و منتقد ادبیات داستان با اشاره به تعاریف غلط موجود در کشور در حوزه نویسندگی گفت: متأسفانه در کشور ما به صورت غلط این موضوع جا افتاده است که تا رمان ننویسیم به تو نویسنده نمی گویند و یا می گویند که داستان کوتاه نوشتن یک نوع دست‌گرمی برای نویسنده شدن است که این نوع تعاریف بیشتر شبیه لطیفه است. به اعتقاد من نوشتن یک داستان کوتاه خوب از نوشتن یک رمان هم سخت‌تر است چرا که باید فضایی بسازیم که قصه کوچک شده یک رمان را در خود به نمایش بگذارد.

وی در ادامه مشکل اصلی داستان کوتاه در ایران را مسئله فقر درون مایه معرفی کرد و گفت: بسیاری از داستان‌های تولید شده در کشور ما از ادبیات و فرهنگ بومی ما تهی است تا جایی که اگر نام‌های آن را برداریم و یک نام غربی به جای شخصیت‌های آن بگذاریم هیچ نشانی از ادبیات ایران را با خود همراه ندارد.

زنوزی افزود: دغدغه های ما در این روزها شبیه دیگران شدن است، عجیب آنکه نویسندگان ما به جای آنکه بخواهند خودشان باشند بیشتر ترجیح می دهند کارور و بورخس باشند.

وی همچنین گفت: ما منکر آسیب‌های موجود در عرصه ادبیات داستان کوتاه نیستیم اما من ادعا می‌کنم که اگر آثار موجود در این حوزه ترجمه شود و در مقابل داستان‌های کوتاه غربی قرار بگیرد چیزی از آنها کم ندارد.

زهرا زواریان دیگر نویسنده حاضر در این نشست نیز در سخنان خود به تشریح تازه‌ترین تحقیقش در زمینه حضور زنان در داستان کوتاه دفاع مقدس پرداخت و گفت: بر خلاف نظر آقای زنوزی معتقد هستم درون مایه های بومی در داستان کوتاه معاصر ایران کم نیست و به آن اندازه‌ای است که بتوانیم آن را به عنوان آغاز یک حرکت ادبی جدید معرفی کنیم.

وی در ادامه گفت: من در تحقیق خودم به داستان‌های کوتاه دفاع مقدس در دهه 60 تا دهه 80 پرداختم و این موضوع را مورد توجه قرار دادم که آیا جنسیت زن توانسته در ادبیات جنگ تأثیر بگذارد یا خیر.

زواریان در ادامه هستی‌شناسی زن در جنگ، بررسی حضور جسمانی زن در جنگ، زبان زنانه در داستان کوتاه و روانشناسی عواطف زنانه را از محورهای این پژوهش عنوان کرد.

محسن سلیمانی نویسنده و مترجم نیز آخرین سخنران این میزگرد بود که در سخنان خود با اشاره به اینکه نوشتن داستان کوتاه به صورت مجزا نمی تواند به منظور خلق ادبیات داستانی کوتاه مورد کفایت باشد گفت: بسیاری از نویسندگان داستان کوتاه در ایران اهل خلق داستان‌های منفرد هستند در حالیکه تا زمانیکه داستان‌های کوتاه در قالب یک کتاب درنیاید برای آن نویسنده کفایت نمی کند. از سوی دیگر خوانندگان داستان‌های کوتاه ما نیز این روزها تخصصی‌تر شده اند و از یک مجموعه داستان کوتاه انتظارات بیشتری دارند و در کنار آن ناشران هم از انتشار این نوع آثار استقبال نمی کنند و همه اینها بر مشکلات خلق یک مجموعه داستان کوتاه می افزاید.

سلیمانی ادامه داد: داستان کوتاه‌نویسان ما نیز این روزها به صورت تفننی کار می کنند حداقل توقع ما این است که برای انتشار آثار این دوستان به صورت نظام‌مند عمل کنیم و مجوز بدهیم.

این مترجم در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به اینکه تقلید نویسندگان ایرانی از نویسندگان غربی برای خلق اثر امری ناپسند نیست، گفت: من اشکالی نمی بینم که نویسنده های ما از روی دست نویسنده‌های خارجی بنویسند، بالاخره هر کسی برای شروع باید از جایی یا از کسی تقلید کند تا به خودش برسد ما خیلی دیر وارد دوران مدرنیته شدیم و خیلی دیرتر از آن هم داریم وارد دوران پست مدرن می شویم باید ببینیم که دیگران چگونه می توانند با این مقوله برخورد کنند و در کنار آن مرزهای اخلاقی خودمان را نیز با این پدیده ها تعریف کنیم.

سلیمانی در بخش پایانی خود از بی‌توجهی به مباحث نظری در حوزه داستان کوتاه در ایران انتقاد کرد و گفت: از این نوع از مباحث کسی حمایت نمی‌کند در حالی که دقیقا این موضوع است که می تواند به فرهنگ ما و پیوند آن با داستان کوتاه ارتباط پیدا کند.