* خبرگزاري "مهر" - گروه دين و انديشه : به عنوان سوال اول بفرماييد تعريف شما از اخلاق حرفه اي و رسانه اي چيست؟
- شمس الواعظين : اخلاق حرفه اي مجموعه ارش هايي است كه بوسيله سنديكاها و اتحاديه هاي روزنامه نگاري تدوين مي شود كه بخشي از اين هنجارها و ارزشها در قوانين منعكس است. از قبيل عدم افشاي منابع خبري ، رعايت اخلاق حرفه اي در دسترسي به اطلاعات ، حفظ امانت داري ، حفظ آبروي اشخاص ، عدم ورود به زندگي خصوصي افراد و ... كه كليت اينها مجموعه ارزشهاي اخلاق مطبوعات حرفه اي را تشكيل مي دهد.
* آيا از نظر شما اخلاق حرفه اي و مطبوعاتي جهانشمول است يا هنجارها و ارزشهاي بومي در تعريف اين اخلاق موثر هستند؟
- ما يك تعهدنامه حرفه اي در سراسر جهان داريم كه بخشي از آن ناشي از منشور ملل متحد در زمينه حقوق بشر است . يك بخش آن ناشي از پيمان نامه هاي منطقه اي و كنوانسيون هاي بين المللي است و يك بخش آن مربوط به انجمن بين المللي دفاع از روزنامه نگاران Cpj است. اينها مجموعه اي از پيمان نامه هاي روزنامه نگاري در عرصه جهاني است . اما در مسايل بومي به اين پيمان نامه ها موارد ديگري هم اضافه مي شود . در اين زمينه كشورهايي كه به لحاظ فرهنگي و قومي داراي جنبه هاي موزاييكي و خصلت هاي چندگانگي قومي ، زماني ، فرهنگي و ... هستند با كشورهايي مانند كشورهاي اروپايي شرقي كه از يك قوم هستند تفاوت دارند. جوامعي مثل ايران، عراق و خيلي از كشورهاي شرقي كه داراي اقليم ، زبان ، قوم مخصوص خود هستند و از تعداد اديان، مذاهب ، طوايف ، فرقه ها، اقوام و زبان ها برخوردارند به دليل خصلت موازييكي شان يك نوع روزنامه نگاري ملي بايد داشته باشند كه بخش ديگري از پيمان نامه هاي حرفه اي است. ما در اخلاق مطبوعاتي يك اصل ديگري داريم كه بايد رعايت شود و آن همزيستي مسالمت آميز بين ملت ها ست. اين اصل فوق اصول ديگر است . بنابراين وقتي شما در جهت تلاش در همزيستي مسالمت آميز بين ملت ها قدم بر مي داريد در صورت ورود به يك جامعه چند فرهنگي نبايد دعواي قومي راه بيندازيد و اگر دعواي قومي راه انداختيد و بحران ايجاد كرديد در واقع اصل همزيستي مسالمت آميز بين ملت ها را زير سوال برديد. بنابراين در اقوام و كشورهاي شرقي چرخه پيمان حرفه اي روزنامه نگاران موارد بيشتري را شامل مي شود.
* در واقع روزنامه نگاري سخت تر مي شود؟
- بله، روزنامه نگاري در اين جوامع دشوارتر است.
* بزرگترين مشكل و معضل رسانه هاي كشور را در چه چيزي مي دانيد؟
- اصل بحراني كه در اخلاق حرفه اي در حال حاضر وجود دارد اين است كه وقتي يك روزنامه نگار در ورودش به مناطق ممنوعه خطر وجود دارد به گونه اي تربيت خواهد شد كه همواره يك چشمش معطوف به حوزه قدرت خواهد بود و سعي مي كند به حوزه قدرت نزديك شود تا مصونيت حركتش را بدست بياورد. وقتي مصونيت را بدست آورد استقلال حرفه اي اش را از دست خواهد داد و اين با اخلاق حرفه اي در تعارض و در تضاد است. در نتيجه اين حكومت است كه سمت و سوي روزنامه نگاري و اخلاق حرفه اي را تعيين مي كند.
* راهكارهاي شما براي بهبود و اصلاح اين وضع چيست؟
- گمان مي كنم كه روزنامه نگاري در ايران بايد تلاش بكند كه خودش را ناظر بر حوزه قدرت بكند نه تابع حوزه قدرت. وقتي ناظر بر حوزه قدرت شد استقلال حرفه اي ، ذاتي و شخصيت سازي رسانه اي اش را بدست خواهد آورد. در غير اين صورت ما بحران خواهيم داشت .
* نظر شما در خصوص پيش نويس اصول اخلاقي و حرفه اي كه اخيرا توسط دكتر معتمد نژاد منتشر شده است چيست؟ آيا اين پيش نويس مي تواند مشكلات موجود را برطرف كند؟
- بايد توجه كنيم كه اين يك پيش نويس است. در صورت تصويب آن از سوي نهادهاي مربوط بايد بيايد و در نهادهاي صنفي مثل انجمن صنفي روزنامه نگاران قرار بگيرد و در واقع تبديل به راهنماي عملي روزنامه نگاران شود. در صورتي كه پيمان نامه حرفه اي و اخلاق حرفه اي و حقوق و تكاليف آنها بيايد و در نهادهاي حرفه اي و صنفي قراربگيرد اين نهادها متكفل تشكيل دادگاههاي انضباطي خواهند بود. متكلف حفظ اخلاق و ارزشهاي مطبوعاتي خواهند بود. ما مايليم مثل نظام پزشكي يا نظام مهندسي كشور همه چيز به نهادهاي صنفي و حرفه اي منتقل شود. وقتي اين امر به نهادهاي صنفي منتقل شد اين نهادها بيشتر قادرند وظايف خودشان را به خوبي انجام بدهند و مسووليت هاي بيشتري و تعامل بهتري را با ساير قوا خواهند داشت. من پيشنهاد انتقال اين پيمان ها و انتقال سازوكار آنها را به درون نهادهاي صنفي و حرفه اي مي دهم.
* با اين اوصاف تكليف قانون مطبوعات چه خواهد شد؟
- خود به خود قانون مطبوعات حذف خواهد شد و اين پيمان نامه ها تبديل مي شود به هنجارهايي كه پيروي از آن معدل قابل قبول يك روزنامه محسوب مي شود و عدم پيروي از آن بلافاصله به كميته هاي انضباطي منتقل خواهد شد. ما بايد زير ساخت ها و سازوكارهاي نهادهاي حرفه اي و مدني را تقويت كنيم و وقتي اين نهاد آمادگي خودشان را در عمل براي جذاب و جلب اين پيمان نامه ها نشان دادند آرام آرام بيهودگي رفتار ساير قوا در برخورد با روزنامه نگاري و اطلاع رساني آشكار خواهد شد.
نظر شما