تپه حسنلو و دژ بسطام در انتظار ثبت جهانی/ پرونده ها به یونسکو ارسال شد

به گزارش خبرنگار مهر، کاظم غنی زاده صبح سه شنبه در جلسه بررسی مشکلات و مسائل آثار تاریخی و گردشگری چایپاره با بیان اینکه دو اثر تاریخی آذربایجان غربی برای ثبت در فهرست آثار جهانی آماده شده است، افزود: تپه حسنلوی نقده و دژ بسطام چایپاره برای ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو آماده شده اند.

وی اظهار داشت: آذربایجان غربی با دارا بودن یک هزار و 470 اثر تاریخی، فرهنگی و معنوی ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور و دو اثر ثبت شده در فهرست آثار جهانی از جایگاه ویژه ای در کشور و جهان به دلیل وجود آثار تاریخی و گردشگری برخوردار است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی اضافه کرد: ثبت این تعداد آثار ارزشمند در ردیف آثار ملی و جهانی، نشان از وجود تمدن های غنی و فرهنگ های متنوع در این منطقه از کشور است.

غنی زاده تعداد آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی را به ترتیب یک هزار و 284 تپه و محوطه، 171 ابنیه تاریخی و 15 اثر معنوی عنوان کرد و گفت: دو اثر مهم و ارزشمند تاریخی قره کلیسا در چالدران و تخت سلیمان در تکاب در فهرست جهانی به ثبت رسیده است و دو اثر تاریخی ارزشمند دیگر نیز مراحل پایانی را برای ثبت در فهرست جهانی سپری می کند.

قلعه باستانی یا دژ بسطام، یادگار اورارتوها در آذربایجان غربی

قلعه باستانی یا دژ بسطام از بزرگترین محوطه های باستانی اورارتویی جهان به شمار می رود، موقعیت جغرافیایی این قلعه 40 کیلومتری قره ضیاءالدین در استان آذربایجان غربی است، قلعه بسطام از نظر وسعت، سومین محوطه اورارتویی شناخته شده در دنیا است.

قدمت ساخت این قلعه بر اساس کتیبه ای که از «روسای دوم»، یکی از پادشاهان اورارتویی کشف شده است بین سالهای 645 و685 قبل از میلاد است، این قلعه که سالانه گردشگران را به خود جذب می کند، در بالای کوهی در کنار روستای بسطام قرار گرفته و دارای دیوارهای مستحکم سنگی است که به دره پایین آن اشراف کامل دارد.

دیوارهای موجود در قلعه، از سنگ های بزرگ ساخته شده و دارای پیش آمدگی و فرورفتگی هایی به شیوه معماری دوره اورارتویی است.

تپه باستانی حسنلو گنجینه ای در اعماق تاریخ

تپه باستانی حسنلو به همراه مهمترین اثر مکشوفه آن یعنی جام "زرین حسنلو" با قدمتی بیش از هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح در نقده استان آذربایجان غربی نمادی از تاریخ کهن ایران اسلامی است، په حسنلو تپه بزرگ و مدوری به قطر تقریبی 285 تا 250 متر و ارتفاع 20 متر از سطح رودخانه "گدار" است، این تپه بین دو دهکده امین لو و حسنلو از طرف مغرب و مشرق قرار گرفته است.

ساکنان اولیه تپه حسنلو احتمالا قوم مناعی بوده اند که تمدن بس وسیع و درخشانی از خود به یادگار گذاشته اند و از اشیای مکشوفه در این تپه چنین به نظر می رسد که آثار مفرغی آنها کاملا قابل مقایسه با آثار مفرغی لرستان یعنی قوم کاسی است و شاید قرابتی بین این دو قوم موجود باشد از قوم مناعی و محل سکونت آنها که سرزمین های جنوبی دریاچه ارومیه بوده، یادی در تورات شده و قوم مناعی را قوم "مان" هم گفته اند.

سکونت مردمان 10 دوره تاریخ تمدن ایران در تپه حسنلو

بر اساس داده های باستان شناسی این تپه در 10 دوره مورد سکونت قرار گرفته و ضخامت لایه های هر دوره معلوم است که دوره دهم که قدیمی ترین دوره سکونت حسنلو به حساب می آید، مربوط به هزاره ششم تا هزاره سوم قبل از میلاد است و این دوران از دوره ابتدایی سنگی آغاز و تا دوره باستانی، مادها و دوره اسلامی ادامه می یابد.

دورتا دور قلعه را دیواری به قطر سه متر و ارتفاع هفت متر فرا گرفته بوده و در سراسر این دیوار برج های مربع شکلی به فاصله های 30 متر از یکدیگر و به ابعاد 10 متر در 10 ساخته شده بود و ارتفاع برج ها به درستی معلوم نیست.

با احتساب هر 30 متر یک برج، تقریبا محل هفت برج در روی دیوار دفاعی قلعه روشن می شود و طرز قرار گرفتن برج ها در میان دیوارها طوری بوده که سه متر از طول برج داخل دیوار و پنج متر آن خارج دیوار و دو متر آن در سوی دیگر دیوار (داخل قلعه) قرار داشته و از این برج ها برای حفاظت قلعه استفاده می شده است.

در جانب ورودی حیاط، مجموعه ای از بناهایی مانند تالار بزرگ یا معبد و تعدادی اتاق های متصل و مربوط به هم قرار داشته و در این میان معبد بیش از دیگر بناها قابل توجه است این پرستشگاه یا معبد دارای سقف و ستون های چوبی بود و بیش از 30 متر طول و بیش از پنج متر عرض داشته است.

در دژ حسنلو، اتاق هایی نیز به انبار و آشپزخانه و اسلحه خانه اختصاص داشته است از اسلحه خانه که معلوم نشده کارگاه اسلحه سازی یا محل نگهداری جنگ افزار بود، مقدار زیادی شمشیر و سه نیزه آهنی کشف شده است.

در اطراف غربی حیاط، حدود ۱۵ باب اتاق بزرگ و کوچک وجود داشته و جام زرین حسنلو در یکی از اتاق های همین قسمت کشف شده است، بناهای شمالی حیاط مرکزی گویای جایگاه ویژه زنان و کنیزان بوده است چون در این قسمت مقدار زیادی جعبه های ویژه نگهداری وسایل آرایشی چون سرمه دان و وسمه دان استخوانی یافت شده است.

از تپه باستانی حسنلو در سال های ۱۳۱۳ تا ۱۳۵۸ طی حفاری های باستان شناسان ایرانی و آمریکایی انواع و اقسام ابزار و ادوات جنگی مانند شمشیر، خنجر، نیزه، سرنیزه هایی از جنس مفرغ و آهن به همراه هزاران ظروف سفالی و اشیای استخوانی سنگی سفالی، شیشه ای و فلزی گوناگون که هر یک دارای ارزش تاریخی، باستانی و هنری هستند، کشف شده است که در موزه های ایران باستان، آمریکا، فرانسه و دیگر کشورهای جهان نگهداری می شود.

در سال 1336 کاوش علمی و تخصصی تپه باستانی حسنلو را هیئت حفاری و کاوش مشترک ایرانی -آمریکایی آغاز کرد و در این حفاری و کاوش، از خرابه ها شهر، دژی از زیر خاک بیرون آمد که به عقیده باستان شناسان متعلق به قوم "ماننا" است.دیوارهای این بناها و منازل و معابد آن با پایه های سنگی ساخته شده و در بالای آنها از آجرهای بزرگی به طول،40 عرض 23 سانتیمتر و ضخامت 14 سانتیمتر استفاده شده است. در قسمت حفاری شده این تپه، ویرانه های شهر یا دژی دیده می شود که از دو بخش عمده تشکیل شده است.

تپه باستانی حسنلو یکی از مهمترین اماکن باستانی و تاریخی ایران و جهان به شمار می رود و باستان شناسان ایرانی و خارجی قدمت آن را حدود 800 تا 1400 سال قبل از میلاد تخمین زده اند. حدس دیگر آن است که آثار مربوط به ویرانه های تپه حسنلو در 700 یا 650 سال قبل از میلاد به آتش کشیده شده است.

جام زرین باستانی ترین اثر حیاتی در سلدوز

مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو که اهمیت ویژه ای در جهان و باستان شناسی دارد، جام طلایی حسنلو است. وزن این جام 950 گرم، بلندای آن 21 سانتیمتر، قطر آن 25 سانتیمتر و محیط لبه آن 61 سانتیمتر است و در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود.

این جام اثر کاملا خیره کننده ای است، زیرا بیش از حد ظریف کاری داشته و فاقد ترکیب مجلل است، قدمت جام طلایی کشف شده از تپه حسنلو در حدود 800 سال قبل از میلاد مسیح است، بر روی بدنه این جام معروف، نقش های بسیاری حک شده است که احتمالا داستان حماسی را روایت می کنند.