"کهریزک در چهار نگاه" نشان داد کهنسالی پایان راه نیست

به گزارش خبرنگار مهر، پیروز کلانتری کارگردان اپیزود 15 دقیقه‌ای "حکمت شادان" ضمن بیان این مطلب در نشست نقد و بررسی مستند "کهریزک چهار نگاه" که با حضور محسن امیریوسفی کارگردان اپیزود "هملت در کهریزک"، سعید قطبی‌زاده منتقد و با مدیریت مازیار فکری‌ارشاد مجری کارشناس برگزار شد گفت: موتور حرکت این پروژه با ارتباطی که بین بهمن کیارستمی و هومن مرتضوی مشاور هنری موسسه کهریزک وجود داشت آغاز شد و برای من به شخصه تجربه جذاب و ارزنده‌ای بود.

در ادامه این جلسه مازیار فکری ارشاد مجری و کارشناس جلسه گفت: بهتر است قبل از وارد شدن به بحث اصلی نگاهی گذرا به وضعیت سینمای مستند داشته باشیم سینمایی که همیشه مورد بی‌مهری و کم توجهی قرار گرفته و دچار معضلات بسیاری هم در مرحله ساخت و هم در مرحله پخش و اکران عمومی بوده‌است.

وی افزود: در واقع شرایط موجود بسیاری از مستندسازان را دلزده و از سوی دیگر بیننده خاص این نوع سینما را دچار سردرگمی می‌کند که بالاخره سینمای محبوب خود را کجا باید پیدا کنند. این در حالی است که به‌عنوان مثال اتفاق خوبی که برای فلیم "تهران انار ندارد" مسعود بخشی رخ داد نمونه‌ یک در هزار بود و دیدیم که بعد از این فیلم تقریبا هیچ فیلم مستندی فرصت دیده شده در سطح وسیع را پیدا نکرد.

مستند؛ هوایی تازه در کالب سینمای ایران

در ادامه این جلسه سعید قطبی‌زاده منتقد سینما گفت: در یک سال گذشته به دلیل برنامه‌ای که در تلویزوین داشتم به یکی از مستندبین‌های حرفه‌ای تبدیل شدم به همین دلیل مستندهای بسیاری که از دهه 40 شروع می‌شد را دیدم این مستندها از فیلم منوچهر عسگری‌نسب آغاز می‌شد و تا به امروز و دیدن آثاری از فتح‌الله امیری کارگردان جوان مستند "در جستجوی پلنگ ایرانی" رسید. در این مدت به دستاوردهای خوبی برای شخص خودم رسیدم به این معنا که در شرایطی که فیلم داستانی هم به لحاظ فرم و مضمون و هم از جهت شرایط اقتصادی و مسائل تولید رو به سوی تنزل دارد، سینمای مستند مانند یک هوای تازه در کالبد سینمای ایران جاری است.

وی در ادامه افزود: به اعتقاد من جوهر سینمای مستند بی پروایی است این مستندبینی برای من به عنوان منتقد سینما این توفیق را ایجاد کرد که متوجه شوم سینمای مستند در ایران پدیده‌ای گرانبها و پشتوانه محکم و عمیقی برای دانسته‌های خودم است.

 فکری ارشاد در ادامه صحبت‌های این منتقد سینما متذکر شد: سینمای مستند از منظر فیلمساز سینمای دغدغه است حتی فیلم‌های صنعتی که شاید تبلیغی و سفارشی‌ترین نوع سینمای مستند است بازهم دغدغه فیلسماز را پشت آن نهفته می‌بینم این در حالی است که اغلب افراد در سینمای داستانی تبدیل به تکنیسین‌های خوب شده‌اند که فقط از جهت فنی خوب فیلم می‌سازند و هیچ دغدغه‌ای پشت فیلم‌های آنها نمی‌بینیم.

قطبی‌زاده هم در ادامه متذکر شد: سینمای مستند با پشتوانه تحقیق و پژوهش پیش می‌رود به اعتقاد من مستندسازی نوعی کارگری فرهنگی است بنابراین یک مستندساز نمی‌تواند بی‌سواد باشد مستندهایی که در ایران ساخته می‌شود گنجینه‌های ارزشمندی هستند که در بین آثار سینمایی وجود دارد منتها هیچ کس این فیلم‌ها را نمی بیند.

می‌دانستیم قرار است مستند بسازیم نه یک سفارش محض

در ادامه این نشست محسن امیریوسفی کارگردان یکی از چهار اپیزود از این مجموعه مستند با عنوان "هملت در کهریزک" در تکمیل صحبت‌های طرح شده گفت: روند فیلمسازی در سینمای داستانی به لحاظ محتوا به گونه‌ای شده که فیلسماز وقتی سراغ رئالیسم و واقع‌گرایی می‌رود آنقدر واقعیت‌ها را خشک و کلاسه شده ارائه می‌دهد که جذابیت‌های بصری را به نوعی فراموش می‌کند و زمانی هم که سراغ سینمای غیررئال می‌رود آنقدر خیالی و ذهنی فیلم می‌سازد که باورپذیر بودن آن برای بیننده سخت است.

وی در ادامه افزود: حالا در این شرایط وقتی پیشنهاد ساخت این مستند مطرح شد بهترین بهانه دست داد تا فیلم خودمان را بسازیم هنگام ساخته شدن این فیلم هر چهار فیلمساز در آسایشگاه می‌چرخیدیم تا سوژه‌های خود را پیدا کنیم. این فیلم سفارشی از سوی مجموعه کهریزک بود، اما آنچه اهمیت داشت این بود که سفارش دهنده آنگونه که معمول است در کم و کیف ساخت فیلم دخالت نداشت و هریک از ما با نگاه خاص خودمان به سوژه فیلم‌های خودمان را ساختیم و به معنای واقعی با مستند سفارشی به معنای عام کلمه مواجه نبودیم.

پیروز کلانتری در ادامه صحبت‌های امیریوسفی گفت: رابطه خوبی بین فیلمسازان و سفارش دهنده و همچنین بین ما چهار کارگردان بود چرا که از اول می‌دانستیم که قرار است فیلم مستند بسازیم نه یک سفارش محض. مجموع این فیلم ها هویت مستقل از یکدیگر و دارای شناسنامه هستند و در عین حال هم قرار نبود فیلم های خیلی شخصی بسازیم.

سعید قطبی‌زاده در ادامه این نشست به ویژگی اصلی این مجموعه مستند اشاره کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های اصلی این فیلم شوق به زندگی و شور به بودن بود و بهترین اسمی که می‌توان بر روی آن گذاشت همین عنوان "کهریزک در چهارنگاه" بود. مشخصه اصلی این فلیم این بود که بیننده متوجه تفاوت نگاه می‌شود و من به شخصه فیلم محسن امیریوسفی را بیشتر دوست داشتم و این مطلب به معنای زیرسئوال بردن دیگر اپیزودهای این مجموعه نیست، بلکه معتقدم که اتفاقا پیروز کلانتری مستندسازتر است اما فیلم امیریوسفی بهتر ساخته شده است.

وی در ادامه افزود: کلانتری فیلم‌هایی که می‌سازد علاوه‌بر سوژه‌هایی که انتخاب می‌کند یک نگاه و اسکلت‌بندی ویژه‌ای در ساخت آثار مستند خود دارد که در طول سال‌ها فعالیت خود به این نگاه رسیده است اما امیریوسفی چون مستندسازتر از کلانتری نیست، در کهریزک دنبال ایده گشته تا اینکه ایده خیلی جذاب گروه تئاتر به کارگردانی آقای بختیاری که خود او از دوستان عزیز ما و از ساکنان این آسایشگاه است، را ساخته است. به همین دلیل این اپیزود به دلم خیلی نشست و در نهایت یک اقتباس زیبا و دلنشین از داستان اصلی هملت استخراج کرده است مستندی که همان سرخوشی، بازیگوشی که خاص سینمای امیریوسفی است را نیز دارا است. اما در نهایت معتقدم که مستند پیروز کلانتری مستند نخبه‌تری به لحاظ کارگردانی است.

پبروز کلانتری در پاسخ به صحبت‌های قطبی‌زاده گفت: هر یک از فیلم‌ها در مسیر خاصی حرکت می‌کند و ممکن است ما را دور کند از آنچه می‌خواهیم بسازیم که این نوع شخصی کارکردن خیلی مقبول من نیست اما در ساخت این پروژه من فیلم شخصی‌تری ساختم و ساخت این فیلم با نگاه شخصی خودم را مدیون دوستان فیلمسازم در این مجموعه هستم چراکه نوع فیلم‌هایی که آنها ساختند به من این اجازه را داد که فیلم خاص‌تر و شخصی‌تری بسازم. چراکه سفارش در مستند برای من اهمیت دارد و برای من مهم هست که در ساخت فیلم سفارشی شخصی‌سازی و تجربی‌سازی نکنم.

کارگردان اپیزود "حکمت شادان"  در ادامه افزود: من در سال 90 سه فیلم با موضوع پیرانه‌گی ساختم چون اعتقاد دارم پیری پایان یک دنیا نیست و مرگ پایان نیست و بدون اینکه ادعا و فلسفه‌ای داشته باشم به این نکته اعتقاد دارم و در این مستند هم سعی داشتم تاکید کنم که پیری پایان راه نیست.

در پایان این نشست سعید قطبی‌زاده در جمع‌بندی گفت: تعبیر4 سکانس بلندی که آقای کلانتری درباره این فیلم گفت تعبیر درستی است. چرا که هر چهار فیلم از این مجموعه متحد و ساختاری یگانه دارد که یکی دیگری را نقض نمی‌کند و فیلمسازانی که در این مجموعه حضور داشتند می‌دانستند که چه می‌خواهند و فیلم‌هایی که ساختند نیز معرف کاراکتر و شخصیت کارگردان است و چقدر آزادانه آنچه را که می‌خواستند ساختند.

پس از پایان صحبت‌ها، جلسه پرسش و پاسخ آغاز شد و محمد تهامی نژاد محقق و پژوهشگر سینمای مستند که در سالن حضور داشت نقطه نظر خود درباره این فلیم را بیان کرد. همچنین بختیاری سوژه مورد نظر امیریوسفی در اپیزود "هملت در آسایشگاه" صحبت‌هایی را ارائه کرد.