به گزارش خبرنگار مهر، همایش یک روزه بررسی مطالعات علوی- بکتاشی، به همت مرکز مطالعات فرهنگی و بین المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و مرکز مطالعات ادبیات فارسی و تحقیقات عرفانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، با سخنرانی اساتید حوزه تاریخ و عرفان و تصوف، در دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.
در ابتدای این همایش، "سیدمهدی سیدی" با عنوان "حاج بکتاش از خراسان تا روم" به ایراد سخن پرداخت و گفت: بررسی تاریخ زندگی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اندیشمندان هماره مورد توجه محققان و پژوهشگران بوده و از این مسیر به نتایج قابل توجهی درباره اصل تفکر و اندیشه بزرگان تاریخی دست می یافته اند.
وی که حاجی بکتاش را از سادات موسوی می دانست، مدعی شد: چهره و اندیشه های حاجی بکتاش بسیار ناشناخته است و همانطور که پریشان گویی و تناقض گویی درباره مولانا را در تاریخ به صراحت می بینیم، این پریشان گویی ها و اطلاعات متناقض درباره حاجی بکتاش چند برابر است.
در ادامه این نشست، دکتر "مریم معزی" موضوع "بکتاشیه و اسماعیلیه: تشابه در باورها و آیین ها" را محور سخنرانی خود قرار داد و اظهار داشت: یک سری اشتراکات کلی بین اسماعیلیه و همه فرقه های صوفیه از جمله بکتاشیه است که صرفا می توان به اسامی آنها از جمله وحدت وجود، باطن گرایی، ستایش انسان کامل و همچنین رازورزی و رازداری اشاره کرد.
وی با بیان اینکه همه فرق صوفیان، خود را طریقه می دانند، اظهار داشت: با این وجود هم اسماعیلیه و هم بکتاشیه خود را طریقه معرفی می کنند و علاوه بر این ارادت به به امام جعفر صادق(ع) از اشتراکات مهم این دو فرقه است.
وی در ادامه سخنانش از تقدس رنگ سفید و پوشیدن ردا و قبا و خرقه سفید و همچنین استفاده از لفظ "بابا" برای بزرگان، از دیگر اشتراکات آیینی بین این دو فرقه نام برد و گفت: عدم التزام به شریعت و قوانین فقهی، عود نواختن و همچنین خواندن سرود و قصیده به جای عبادات از دیگر شباهت های این دو آیین است که به نظر می رسد همه این اشتراکات به اشتراک در زمان و مکان این دو فرقه اشاره دارد.

دکتر شهاب ولی، سخنران بعدی این همایش بود که با موضوع "ریشه های شیعی باورهای علوی – بکتاشی" به ایراد سخن پرداخت و گفت: درباره منشا اعتقادات و خاستگاه تاریخی بکتاشی، تا به امروز تحقیقات بسیاری به خصوص از سوی محققان ترک انجام شده و بعدها محققان غربی هم پژوهش هایی در این حوزه داشته اند.
وی با هدف دسته بندی نظر محققان آن را در سه گروه تقسیم کرد و درباره گروه نخست ایشان، اظهار داشت: اینان محققانی هستند که بیشتر تکیه بر ریشه های پیش از اسلام ترکان و تاثیرات این باورهای شمنی بر باورهای علوی- بکتاشی دارند. این محققان بسیار سیستماتیک و موشکافانه باورهای شمنی را با اعتقادات علویان- بکتاشیان تطبیق دادند که طبیعتا نتایجی هم در برداشته است.
ولی در ادامه اظهار داشت: گروه دوم کسانی هستند که بکتاشی ها را تحت گروه غلات آوردند و گروه سوم نیز اقلیت کوچکی هم در ترکیه هستند که قبول کردند که باورهای بکتاشی با تشیع پیوند عمیقی دارد.
وی که با نظر گروه اول محققان مخالف بود، درباره علت مخالفت خود با نتایج این گروه، گفت: مشکل اساسی در بررسی پژوهشگرانی که بکتاشیان را بازمانده ترکان شمنی می دانند، این است که ایشان مراجعه اساسی به منابع دست اول بکتاشی نداشته اند؛ این نگاه شرق شناسانه قابل انتقاد است.
وی در ادامه سخنرانی اش با هدف تبیین ریشه های شیعی باورهای بکتاشیان، گفت: اولین و بارزترین نشانه ریشه های تشیع در این فرقه، نام علوی بر روی این گروه است. کسانی که خود را علوی نام می گذارند، به صراحت خود را منتسب به حضرت علی (ع) می دانند.
وی بر این باور بود که ریشه های علوی -بکتاشی بسیار واضح است که از شیعه الهام گرفته شده است. وی در همین باره افزود: احادیث و روایات موجود در منابع بکتاشی، مقام و جایگاه خاص حضرت صادق(ع) نزد این فرقه، نام بردن از اسامی دوازده امام در متون منظوم ایشان، نسبت حاج بکتاش که به امام هفتم(ع) می رسد، همه نشان از ریشه های شیعی این فرقه دارد.
شهروز فلاحت پیشه سخنران بعدی این همایش بود که با موضوع "بکتاشیه، فرصتی برای گسترش تعاملات فرهنگی دینی" به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: من در این سخنرانی تلاش دارم تا نگاهی کارکردی به موضوع بکتاشیه داشته باشم و برای همین مسئله را به حوزه بالکان و کشور آلبانی محدود کرده ام.
وی در همین باره افزود: وقایع تاریخی که در آلبانی افتاده، تاثیرات خاصی را بر این طریقت در آلبانی گذاشته و با آنچه در ترکیه، مصر یا جاهای دیگر دیده می شود، متفاوت است.
وی بر این باور بود که بکتاشیان به خاطر مسلمان بودن و تعلقات شیعی باعث توجه ما خواهند شد و علاوه بر این ظرفیت های بالایی در این اقلیت مسلمان وجود دارد که در حوزه بین الملل در تعامل با این مسلمانان می تواند استراتژیک بوده و مورد توجه مسئولان مختلف فرهنگی، دینی و سیاسی قرار گیرند.
وی که اشتراکات فرهنگی و اعتقادی بین تشیع و بکتاشیه را فرصت مناسبی برای گسترش تعاملات فرهنگی و دینی می دانست، گفت: به طور مثال بکتاشیه به عاشورا توجه ویژه ای دارد که در دهه ای که به همین مناسبت به دهه ماتم معروف است، مرثیه خوانده و عزاداری می کنند.
نظر شما