نباید دروغگویی را تئوریزه کرد/ دروغ به قاعده تبدیل نشود

دکتر مسعود امید درمورد زشتی دروغ نزد ایرانیان باستان به خبرنگارمهر گفت: سه عنصر پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک در اندیشه زرتشتی که تفکر ایرانیان باستان را تشکیل می‎داده  نشان از سلب دروغگویی در تفکر ایرانیان بوده است. بویژه گفتار نیک در زیست فرهنگی ایرانیان به صورت هزاران ساله نشان این بوده که پرهیز از دروغ جزو مقومات آنها بوده است. گویی راستگویی در ردیف نیازهای اولیه آنها از جمله مسکن، ازدواج و خورد و خوراک بوده است.

وی در مورد سیاست و دروغگویی هم اظهارداشت: من در مالزی و عربستان و انگلیس و هند  و چین و... زندگی نمی‏کنم در ایران زندگی می‎کنم. آنچه به صورت مشهود در زیست جهان ما مطرح است معتقد به امکان تفسیر اخلاقی از دین هستم. مخصوصاً ادیان ابراهیمی قابلیت نگاه اخلاقی به دین را دارند. در داستان ذبح اسماعیل در آخرین لحظه به ابراهیم دستور می‏دهند از سر بریدن فرزندت دست  نگه دار. یعنی دینداری نمی‎تواند با عمل ضد اخلاقی زیستی جمع شود. کی‌یر کگور ابراهیم را شوالیه و شهسوار دین لقب داده، ابراهیم برای مسیحیان و یهودیان و مسلمانان سمبل دین است. ولی او حق ندارد حتی یک قدم ، پایش را فراتر از اخلاق بگذارد.

استاد گروه فلسفه دانشگاه تبریز ادامه داد: دین اسلام شأنیت تفسیر اخلاقی را دارد زیرا به حدود اخلاقی معتقد است. نکته دوم این است اگر بخواهیم به زبان فلسفی بگوییم در دوره‎ای زندگی می‎کنیم که با مدینه فاضله فارابی و مدینه عالی دینی معصومین(ع) فاصله داریم . اگر رابطه سیاست و دروغ را واقع بینانه بررسی کنیم و دروغ را بر مبنای این دواصل درنظر بگیریم امکان (و نه ضرورت) پیوند دروغ در سیاست وجود دارد. اگر بخواهیم در ایران سیاست ورزی کنیم امکان ندارد با توجه به وضعیت داخلی و جهانی دروغ را کنار بگذاریم. می‏شود به امکان دروغ حکم داد و اذعان کرد. اما باید توجه داشت که دروغگویی در سیاست یک استثنا است نه قاعده. یعنی سیاست‏مداری در رگ و پی و اعماق وجودی و در اوج انسانیت و دینداری خودش نباید این قاعده را فراموش کند که دروغ زشت است.

این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه اخلاق تصریح کرد: دروغگویی در تربیت فرزندان درمدیریت‏های خرد و کلان حتی در سیاست خارجی و نه لزوماٌ امور داخلی زشت است. دوم اینکه نباید دروغگویی را تئوریزه کرد چه در فلسفه چه در دین. در فلسفه به عنوان حوزه فلسفه اخلاق بگوییم قواعد اخلاقی موضوعاتشان مشروطه است و بگویند قاعده بد بودن دروغگویی کلی نیست و در سیاست جایی که به نفع ماست خوب است.این جور تئوریزه کردن فلسفی سبب بسترسازی برای تشدید و تقویت دروغگویی می‎شود.

امید یادآورشد: در عالم دینی هم عده‏ای به بهانه تقیه دروغ را جایز می‎پندارند. اولا آیا تقیه درشیعه موقتی و در زمان خاصی نبوده و دوم اگر دائمی است یک تاکتیک است یا یک راهبرد و استراتژی. در شرایط حاد و بسیار بحرانی می‎شود بخشی از اعتقادات خود را پنهان کرد ولی تفسیر اخلاقی از دین مانع از این می‎شود که تقیه یک راهبرد تلقی شود.

وی درپایان اظهارداشت: متأسفانه ارائه آمارهای غلط و دروغ از سوی سازمان‎ها چه دولتی و غیردولتی بزرگترین لطمه را به اعتماد مردم به قبول آنها زده است. از نصف راه ضرر برگشتن منفعت است. اگر آن گوهر شیعه که معنوی و اخلاقی است بتوانیم دوباره زنده کنیم واز این راه رفته برگردیم آن اعتماد و آرامش عمومی را به جامعه برمی‎گردانیم.