به گزارش خبرنگار مهر، حمل و نقل دریایی، شالوده و زیربنای اصلی تجارت و عنصر اصلی زنجیره تامین کالاست. در این زنجیره، بنادر به عنوان عامل تحریک اقتصاد کشورها و حلقه ارتباطی میان حمل و نقل دریایی و زمینی، تداوم جریان کالا و خدمات را تضمین کرده و ارزان ترین راه تبادل کالا را در اختیار تجار و صاحبان کالا قرار می دهند.
براساس گزارش منتشر شده در کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل (آنکتاد) در سال 2010 میلادی، بالغ بر 9 میلیارد تن کالا در جهان مبادله شده که حدود 90 درصد این مبادلات و حجمی معادل 8.3 میلیارد تن کالا از طریق حمل و نقل دریایی صورت گرفته است. طی این سال 560 میلیون تی ای یو کانتینر در بنادر جهان تخلیه و بارگیری شده است که این امر حاکی از رشد روزافزون حمل و نقل بین المللی از طریق دریاست.
پس از فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای آسیای میانه و همزمان با رونق و رشد اقتصادی کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا و نیاز روز افزون کشورهای خاور دور و همچنین اروپای شرقی و مرکزی به مبادله کالا از طریق کریدور ترانزیتی شمال – جنوب برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس با ایجاد بنادر پیشرفته جدید، تلاشی را برای افزایش ظرفیت و کسب سهم بیشتر از بازار حمل و نقل کانتینری آغاز کرده و برای کسب درآمد از طریق ترانزیت و ایجاد ارزش افزوده، رقمی بالغ بر 46 میلیارد دلار برای توسعه بنادر خود و تبدیل شدن به هاب منطقه اختصاص داده اند.
بنادر کانونی یا هاب، آن دسته از بنادر هستند که با بهره مندی از ظرفیتها و امکاناتی وسیع، مرکز تبادل کالای یک منطقه با سراسر دنیا بوده و کالاهای وارد شده به آن منطقه را به بنادر دیگر توزیع می کنند.
در این میان جمهوری اسلامی ایران به دلیل واقع شدن در کنار سه آبراه مهم و راهبردی جهان نقش بی‌بدیلی را به عنوان پل ارتباطی و پیوند دهنده دو منبع انرژی در"دریای خزر" و "خلیج فارس" ایفا کرده و در دهه های اخیر با پشت سر گذاشتن تحولات عظیم در صنعت، اقتصاد و تجارت، تلاش کرده با توسعه بنادر خود و ایجاد ظرفیتهای جدید، نقش بیشتری را در این صنعت ایفا کنند. به طوریکه هم اکنون بیش از 90 درصد مبادلات تجاری این کشور از طریق حمل و نقل دریایی صورت می گیرد.
اما در میان بنادر مهم این کشور، مجتمع بندری شهید رجایی، از جایگاه ویژه و متمایزی برخوردار است. این مجتمع عظیم بندری، با برخورداری از موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی در نزدیکترین نقطه به تنگه هرمز و دهانه ورودی خلیج فارس، به دلیل فاصله کوتاه از مسیر اصلی تردد بین قاره ای کشتی ها، با قرار گرفتن در محل تلاقی کریدور ترانزیتی شمال – جنوب، مهمترین دروازه واردات و صادرات جمهوری اسلامی ایران محسوب شده و به تنهایی عهده دار بیش از 60 درصد حجم این مبادلات در مقوله ترانزیت، واردات و صادرات و ترانشیپ است.
مجتمع بندری شهید رجایی که در نقطه مرکزی نوار ساحلی جنوب کشور و در استان هرمزگان با بیش از دو هزار و 200 کیلومتر مرز دریایی واقع شده، به واسطه قرار داشتن در جوار صنایع بزرگ این استان و برخی از مهمترین استانهای صنعتی کشور و همچنین برخورداری از زیرساختها و شقوق مختلف حمل و نقل و اتصال به شبکه بین المللی راه آهن و جاده تاریخی ابریشم، بیشترین نقش را در صنعت حمل و نقل کشور ایفا کرده و با بیش از 80 بندر معروف جهان از طریق 34 خط برتر کشتیرانی و کانتینری دنیا، تبادل کالا و مراوده بازرگانی دارد.
این مجتمع با دو هزار و 400 هکتار وسعت، از ظرفیت پذیرش 70 میلیون تن کالا در سال برخوردار است و ضمن بهره مندی از 36 پست اسکله، به طور متوسط سالانه از رشدی بالغ بر 23 درصد برخوردار بوده و با در اختیار داشتن بزرگترین و پیشرفته ترین ترمینالهای کانتینری کشور، با ظرفیت 3.3 میلیون TEU کانتینر در سال، حجم گسترده ای از عملیات جابجایی کالاهای عمومی خصوصا محصولات فولادی، فله خشک، فله مایع و فرآورده های نفت خام در این بندر انجام می شود.
فعالیت 24 ساعته گمرک، بیمه های خارجی و بانکهای ارائه کننده خدمات ارزی در این مجتمع و همچنین زیر ساختهای ارتباطی و پیشرفته ترین تجهیزات بندری روز دنیا، تنها بخشی از امکاناتی است که در این بندر برای ارائه مطلوب ترین و مفیدترین خدمات به مشتریان خصوصا برای تجار و صاحبان کالا و شرکتهای کشتیرانی فراهم آمده است.
بهره مندی از امکان حمل و نقل چند وجهی خصوصا خط ریلی به طول بیش از 40 کیلومتر متصل به شبکه حمل و نقل ریلی کشور از مزایای منحصر به فرد دیگری است که موجب شده ارتباط این بندر با کشورهای CIS، ترکیه و اروپا برقرار شود. به طوریکه در سال 1390 برای اولین بارامکان تردد قطارهای ترانزیتی در مسیر چهار و 500 کیلومتری این بندر به آلماآتی قزاقستان در مدتی کمتر از یک هفته فراهم شده است.
عملیات ساخت این مجتمع، در سال 1354 توسط کنسرسیومی از شرکتهای ایتالیایی در فاصله 32 کیلومتری غرب بندرعباس، آغاز شد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی با خروج اتباع بیگانه، این عملیات متوقف شد تا سرانجام در زمان ریاست جمهوری شهید رجایی با تلاش ها و پیگیری های مجدانه وی، عملیات اجرایی ساخت این بندر مجددا آغاز و به همت متخصصان ایرانی، اولین ترمینال این بندر در شهریور سال 1363 افتتاح و تا سال 1365،به تدریج ساختمانها انبارها و محوطه ها و ترمینالهای دیگر آن به بهره برداری برسد.
این بندر در سالهای آغاز فعالیت خود موثرترین و حیاتی ترین نقش را در تامین نیازهای کشور، در طول دوران دفاع مقدس ایفا کرده و طی دو دهه گذشته در شکست پروژه های تحریمی دشمنان به عنوان نمادی از تجارت ایران نقش تاریخی و ارزنده ای برعهده داشته است.
در سال 1376 با معرفی این بندر به عنوان منطقه ویژه اقتصادی توسط دولت، روند رو به رشد فعالیتهای این بندر با فراهم شدن برخی تسهیلات گمرکی، بازرگانی و مالیاتی شتاب بیشتری یافت اما تقاضای روز افزون همسایگان سواحل جنوبی خلیج فارس، شبه قاره هند و آسیای دور، برای عبور محموله های تجاری خود از خاک ایران و دستیابی به بازار کشورهای مشترک المنافع، حوزه قفقاز و شمال اروپا، موقعیت ممتازی به بندر شهید رجایی بخشیده و این بندر را بسان پلی که قاره های آسیا و اروپا را از طریق کریدور ترانزیتی شمال – جنوب به هم متصل می کند با نیازها و ضرورتهای جدیدی مواجه ساخت.
مجتمع بندری شهید رجایی، برای ایفای نقش به عنوان دروازه واردات و صادرات و تنظیم کننده نبض اقتصاد کشور، ضمن جذب و پرورش نیروی انسانی کارآمد، با اتخاذ سیاست Land Lord و فراهم ساختن امکان سرمایه گذاری بخش خصوصی، حرکتی را برای جهانی شدن و گرفتن سهم بیشتر از حمل و نقل دریایی و تجارت بین المللی آغاز کرده و برای ایستادن در رتبه اول بنادر منطقه در افق چشم انداز 20 ساله کشور، برنامه هایی را با هدف توسعه و افزایش کارایی و نیز ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این بندر، به اجرا درآورده است.
نقطه آغاز این حرکت طرح توسعه و تکمیل حوضچه های دوم و سوم این مجتمع به منظور احداث اسکله های جدید با آبخوری حدود 17 متر برای پهلودهی به شناورهای با ظرفیت 150 هزارتن بوده است، عملیات اجرایی این طرح با نگاه کوتاه مدت و میان مدت، از سال 1383 در دو فاز آغاز شده که با اجرای فاز یک آن، دو پست اسکله مجموعا به طول 850 متر با آبخوری حدود 17 متر، برای پهلودهی به کشتی های نسل هفتم با ظرفیت 15 هزار TEU، ایجاد و زمین هایی به وسعت 67 هکتار، احیاء و به محوطه های عملیاتی این بندر اضافه شده است.
این پروژه در اسفندماه 1386، به بهره برداری رسید و با بهره برداری از آن امکان پهلودهی به بزرگترین کشتی های کانتینری جهان و دستیابی به ظرفیتی معادل 3.3 میلیون تی ای یو فراهم شد. به دنبال افتتاح این فاز با ورود بزرگ ترین کشتی کانتینری جهان با ظرفیتی بالغ بر 14 هزار تی ای یو در تیرماه سال 1388 به بندر شهید رجایی نام این بندر، در بین 20 بندر بزرگ جهان که توانایی پذیرش چنین کشتیهایی را دارند قرار گرفت، اما بلافاصله و همزمان با بهره برداری از این طرح، عملیات اجرایی فاز دوم توسعه بندر شهید رجایی، آغاز و برای دستیابی به ظرفیتی معادل شش میلیون تی ای یو، کار ساخت هفت پست اسکله جدید جمعا به طول دو هزار و 20 متر در موقعیت یال های غربی و شرقی این مجموعه، در دستور کار قرار گرفته است.
این اسکله ها با آبخور 15 متر، برای پهلودهی به کشتی های سوپرپاناماکس یا نسل ششم، به ظرفیت 12 هزار تی ای یو طراحی شده و در پس کرانه این اسکله ها 60 هکتار اراضی، احیاء و تا پایان سال 1390 به محوطه های عملیاتی این بندر، افزوده خواهد شد.
همزمان با توسعه دریایی و فیزیکی این بندر، تلاش هایی برای توسعه زیرساخت ها، بکارگیری نیروی انسانی کارآمد، تجهیزات مدرن و فناوریهای پیشرفته در زمینه ایمنی و امنیت دریانوردی و همچنین ترغیب بخش خصوصی به سرمایه گذاری در این بندر صورت گرفته است که در نتیجه این تلاشها، بندر شهید رجایی در سال 2010 میلادی، با رشدی معادل 46 درصد، در میان دو هزار و 500 بندر مهم دنیا با 28 پله صعود در مدتی کمتر از پنج سال، از رتبه هفتاد و دوم، به رتبه چهل و چهارم دست یافته است.
این رشد شتابان در شرایطی صورت می گیرد که از یک سو بحران اقتصادی جهان در سالهای اخیر، کاهش چشمگیر میزان مبادلات تجاری غالب کشورهای دنیا را در پی داشته و از سوی دیگر تحریم ها و موانع متعددی برای محدود ساختن مبادلات تجاری و مراودات بازرگانی جمهوری اسلامی ایران در جریان بوده است.
اما مجتمع بندری شهید رجایی در تداوم این مسیر پرشتاب و برای شکوفایی بیشتر آنچه که از گذر این صنعت می تواند نصیب کشورمان شود، ضمن استفاده از تکنولوژی هوشمند و فن آوریهای نوین ارتباطی، از یک سو با سرمایه گذاریهای وسیع، در زمینه ساخت پیشرفته ترین و مجهزترین ترمینالهای کانتینری و از سوی دیگر با کاهش تعرفه ها و ایجاد یک منطقه ویژه اقتصادی، فرصت های جدیدی را برای رونق سرمایه گذاری بخش خصوصی در این مجتمع عظیم بندری ایجاد کرده است.
در سالهای اخیر بیش از 800 میلیارد تومان توسط بخش خصوصی در بخشهای مختلف این مجتمع در زمینه های مختلفی چون ساخت سیلوها، انبارها و ترمینالهای کانتینری، معدنی و فرآورده های نفتی و همچنین انبارداری و نگهداری انواع کالاها و سردخانه های مربوط به کالاهای فاسد شدنی و نیز خدمات جانبی مورد نیاز حمل و نقل، سرمایه گذاری شده است.
از اقدامات مهم دیگر انجام شده برای توسعه بندر شهید رجایی در سالهای اخیر، احداث بندر خلیج فارس در ضلع شرقی این مجتمع با اولویت جذب شرکت های سرمایه گذار، به منظور احداث مخازنی برای صادرات و ترانزیت مواد نفتی است.
این بندر در سال 1384 در پی سیاست های کلان دولت - مبنی بر تولید و صادرات فرآورده های نفتی به جای نفت خام - در مساحتی به وسعت 320 هکتار، با 10 پست اسکله و سه پایانه مواد معدنی، فرآورده های نفتی و پتروشیمی و همچنین کالاهای عمومی، ایجاد شده و در طول این مدت به عنوان محلی برای استقرار مخازن و ترانزیت سوخت و مشتقات نفتی و همچنین سوخت رسانی به کشتی ها استفاده می شود.
در دهه های اخیر ذخیره سازی و سوخت رسانی به کشتی ها، از مهمترین تمهیدات کشورها، برای درآمدزایی بوده و در این راستا، بندر فجیره، علیرغم موقعیت نامناسب جغرافیایی، سالانه میلیونها دلار، تنها از این طریق ،درآمد کسب می کند.
بندر خلیج فارس به عنوان زون نفتی منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی با هدف استفاده بیشتر از بازار سوخت رسانی در منطقه و بهره گیری از زمینه های صادرات، ترانزیت و سوآپ فرآورده های نفتی و بانکرینگ در این بندر ایجاد شده و از سال 1384 تا کنون 33 مخزن نفتی مجموعا با ظرفیتی معادل 500 هزار متر مکعب با سرمایه گذاری هزار و 800 میلیارد ریال در این بندر احداث شده است.
احداث پالایشگاه در بندر خلیج فارس
این بندر هم اکنون از زمینهایی به وسعت 40 هکتار برای ایجاد مخازنی با حجم بیش از 560 هزار تن برخوردار بوده که با استقبال سرمایه گذاران بخش خصوصی، تا سال 1404 یک پالایشگاه و همچنین مخازنی با ظرفیت بیش از 285 هزار متر مکعب در این بندر، احداث خواهد شد.
نگاه مبنایی و محوری دولت به صنعت حمل و نقل، موجب شده است این دستاوردها تنها نقطه آغاز روند صعودی جایگاه بندر شهید رجایی تلقی شده و برای این که این بندر، به عنوان رکنی مهم در اجرای برنامه های کلان اقتصادی کشور در آینده نقش موثرتری ایفا کند برنامه های بلند مدت تری نیز در دستور کار قرار گیرد.
رسیدن ظرفیت بندر شهید رجایی به 20 میلیون TEU کانتینر
بر اساس این برنامه ها که طراحی آن توسط شرکت های اچ پی سی و هالکرو در جریان است، مجتمع بندری شهید رجایی در فازهای بعدی توسعه خود در بخش دریا در نظر دارد با اجرای پنج حوضچه جدید و احداث بیش از 12 هزار متر اسکله در 39 پست، در بازه زمانی 2020، 2030، 2040 و نهایتا 2050 میلادی، بر اساس پیش بینی میزان حجم مبادلات کانتینری طی این سالها با سه سناریوی خوشبینانه، محتمل و بدبینانه، ضمن دستیابی به ظرفیتی معادل 20 میلیون تی ای یو، در جایگاه اصلی ترین و کانونی ترین بندر منطقه، ایفای نقش کند. این حوضچه ها با پیشروی به سمت غرب در جوار حوضچه های دوم و سوم ایجاد شده و اسکله های ایجاد شده در آنها می تواند به طور همزمان پذیرای بیشترین تعداد کشتی های نسل هفتم و بزرگترین کشتی های کانتینری جهان باشد.
اما مهمترین اقدام بندر شهید رجایی، برای پیوستن به جمع بنادر نسل سوم جهان و تبدیل شدن به هاب منطقه، افزایش پس کرانه های این بندر، به میزان دو برابر مساحت کنونی است که این اقدام با توجه به محدودیت پس کرانه و محوطه های عملیاتی مورد نیاز این بندر با الحاق 2400 هکتار اراضی واقع در شمال این بندر صورت گرفته و موجب خواهد شد مدت رسوب کالا در این بندر کاهش یابد.
به طور کلی لجستیک به فرآیندهایی اطلاق می شود که با رساندن کالا و مواد اولیه در زمان مشخص، مکان معین، مقدار مورد نیاز و با کمترین هزینه، در صدد ایجاد یک نظام واحد در بحث واردات، توزیع و صادرات بوده و معمولا در جوار بنادر امکان تحقق می یابد. هم اکنون غالب بنادر نسل سوم دنیا با ایجاد مناطق اقتصادی و صنعتی ضمن ارائه خدمات لجستیکی و عملیات ارزش افزوده، موثرترین نقش را در زنجیره های تامین و توزیع کالا ایفا می کنند.
با الحاق این اراضی به مجتمع بندری شهید رجایی، امکان ایجاد یک منطقه لجستیکی در جوار این مجتمع، برای تبدیل بخش مهمی از واردات کشور به کالاهایی با ارزش افزوده، فراهم شده و زمینه صادرات مجدد این کالاها مهیا خواهد شد.
تجار و صاحبان کالا می توانند با استفاده از خطوط تولید و مونتاژ ایجاد شده در زمینه هایی چون، بسته بندی، برچسب زنی، تفکیک و توزیع، بدون پرداخت عوارض گمرکی و هزینه های سنگین حمل و نقل، در زمینه تولید محصولاتی با ارزش افزوده با قیمت قابل رقابت برای مصارف داخلی و صادرات مجدد فعالیت کنند. این منطقه همچنین می تواند، به عنوان حلقه کلیدی ارسال کالا وحلقه اتصال میان حمل و نقل دریایی و زمینی عمل کرده و صنایع و مراکز پراکنده ای که در اقصا نقاط کشور در بحث تبدیل و صادرات مجدد فعالیت می کنند را درخود جای دهد.
ایجاد این شهر لجستیکی در جوار بندر شهید رجایی، از یک سو برگ برنده این بندر، در رقابت با بنادر منطقه برای کانونی شدن بوده و از سوی دیگر با کاهش هزینه های تولید، بسته بندی، ذخیره سازی و حمل و نقل و توزیع، می تواند بستر لازم را برای ایجاد یک نظام واحد برای اتصال جریان صادرات و واردات فراهم سازد.
فرآیندهای لجستیکی صورت گرفته در این شهر، ضمن ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای کشور، با کاهش و قابل رقابت ساختن قیمت تمام شده کالاهای مختلف باعث رونق و شکوفایی اقتصاد کشور می شود. کالاهایی که معمولا 40 درصد قیمت تمام شده آنها هزینه های لجستیکی بوده و توسط مصرف کننده پرداخت می شود.
در صورت احداث این شهر و قرار گرفتن آن در موقعیت منطقه ویژه اقتصادی، صنایع و مراکزپراکنده ای که در اقصا نقاط کشور با پرداخت هزینه های سنگین حمل و نقل و گمرک در بحث تبدیل و صادرات مجدد، با مشکلات عدیده ای مواجه هستند از مزایای این شهر بهره مند شده و قیمت تمام شده محصولشان قابل رقابت در بازارهای بین المللی می شود. این رویکرد ضمن افزایش تولید ناخالص ملی، ایجاد اشتغال ،کاهش هزینه ها و قیمت کالاهای مختلف را در بازارهای داخل در پی دارد.
بدین ترتیب بندر شهید رجایی در آینده ای نزدیک، به عنوان حلقه کلیدی ارسال کالا و لینک میان حمل و نقل دریایی و زمینی عمل کرده و با ایجاد بستری مناسب برای برقراری یک نظام واحد در زنجیره واردات و صادرات، در جایگاه یک بندر توسعه یافته و نسل سوم، موثرترین و ارزشمندترین نقش را در شکوفایی اقتصاد ملی ایفا خواهد کرد.
نظر شما