مدلی که کارآمدی آن در خود لیبی هنوز زیر سئوال است. تجزیه به بهانه فدرالیسم، درگیری های طایفه ای و قومی، عدم بلوغ سیاسی، عدم شکل گیری نهادهای سیاسی، ضعف نیروهای نظامی، نبود سرویس امنیتی قابل اتکا و سهم خواهی و رقابت میان انقلابیون تنها نمونه هایی از چالش های لیبی پس از قذافی است.
برخلاف آن چه در تونس و مصر دو کشور همسایه لیبی، تحت عنوان جابجایی صلح آمیز قدرت به پشتوانه قیام غیر مسلح مردمی، شاهد بودیم؛ انقلاب ، تغییر ساخت قدرت و سرنگونی دیکتاتوری در لیبی با توسل به اراده مردم صورت نگرفت. بلکه مداخله نظامی خارجی و جنگ داخلی باعث سقوط نظام قذافی شد.
جنگ داخلی و نزاع میان گروه های قدرت در یک کشور سابقه ای به قدمت شکل گیری اولین جوامع بشری دارد، با این حال "مداخله بشر دوستانه" در لیبی به رهبری یک "لات شیک پوش فرانسوی" آن قدر بدعت گونه و خارج از عرف قواعد بین الملل بود که "حمله پیش گیرانه" "کابوی تگزاسی" به افغانستان.
میراث به جای مانده از دیکتاتوری 50 ساله قدافی برای کشورش این بود که برخلاف دیگر کشورهایی که موج بیداری اسلامی را درک کردند، کشمکش قدرت در میان ساخت های سیاسی و اجتماعی در لیبی به دلیل ضعف جامعه مدنی، تسلط فرهنگ طایفه ای و عشیره ای و سطح پایین دانش مردم همواره با درگیری های خونین همراه بوده است. به عنوان نمونه می توان به درگیری میان قبایل منطقه واحه سبها اشاره کرد که یک هفته به طول انجامید و بیش از 147 نفر کشته به همراه داشت و یا در گیری ها در الکفره و میان دو قبیله التبو و الزاویه که از جمله خونین ترین در گیری ها در دوران پس از انقلاب لیبی می باشد.
انتخابات روز گذشته نیز در حالی برگزار شد که کمیته برگزاری انتخابات به صورت رسمی از ناتوانی خود برای تامین امنیت حوزه های اخذ آرا خبر داد، در شهرهایی چون بنی ولید و سرت عملا انتخاباتی صورت نگرفت و مشارکت پایین مردم مشروعیت نظام جدید را زیر سئوال برده است.
با توجه به موارد فوق که پیش از برگزاری نیز به وضوح قابل پیش بینی بود، این سئوال مطرح می شود که برگزاری چنین شوی تبلیغاتی در لیبی چه لزومی داشت. رجوع به آرای مردم در حالی که هیچ ضمانت اجرا برای مصوبات پارلمان وجود ندارد، چه معنایی می تواند داشته باشد.
واقعیت آن است که همان قدر که مداخله نظامی برای سرنگونی قذافی و قتل وی در لیبی تامین کننده منافع کشورهای غربی بود، تبلیغات برای نشان دادن توفق مدل لیبی و گذار به دموکراسی در سایه انتخابات و با تکیه بر آرا مردمی، همسو با طرح های ائتلاف غربی عربی ضد سوری می باشد.
مخالفان سوریه به سرکردگی قطر تلاش می کنند تا با پشتوانه دلارهای نفتی امیر نشینان حاشیه خلیج فارس و شبکه خبری الجزیره، العربیه و ... وقایع داخلی لیبی را به گونه ای بازنمایی کنند که جامعه جهانی حمله نظامی به سوریه و مداخله به سبک لیبی را تنها و بهترین راه برون رفت از بحران دمشق تصور کنند. اقدامی که "آینده ای روشن" چون امروز لیبی برای فردای سوریه به همراه خواهد داشت. سفر عبدالحکیم بلحاج به دوحه قبل از حضورش در مرزهای سوریه با ترکیه برای ساماندهی جنگجویان خارجی مخالف سوریه و مداخلات گسترده آل ثانی در مسائل داخلی لیبی که باعث شد چند روز پیش عبدالرحمان شلقم نماینده لیبی در سازمان ملل طی یک مصاحبه تلویزیونی نسبت به دخالت قطر در امور داخلی کشورش هشدار داده و دوحه را از مداخله جویی در جریان انتخابات لیبی برحذر دارد نمونه هایی از چنین اقداماتی می باشد.
فارغ از همه این هیاهوی تبلیغاتی و رسانه ای واقعیت مدل لیبی یعنی:
کشته شدن بیش از50 هزار نفر از جمعیت 6 میلیونی لیبی بر اثر مداخله نظامی و جنگ داخلی در کمتر از 6 ماه
از بین رفتن کامل زیر ساخت نظامی این کشور و جایگزینی آن با سلاح های غربی و پرداخت هزینه آن از درآمدهای نفتی این کشور
تاراج سرمایه های ملی و منابع زیرزمینی توسط کمپانی های نفتی و تجاری
کاشتن بذر کینه و انتقام در میان قبایل وفادار و مخالف قذافی
آماده سازی مقدمات تجزیه لیبی و تضعیف آن با استفاده از اختلافات طایفه ای
تقویت القاعده مغرب اسلامی در لیبی به واسطه مشارکت و گسیل جنگجویان القاعده از کشورهای مختلف به لیبی به بهانه مقابله با قذافی
نا امنی گسترده به واسطه توزیع سلاح در میان قبایل و گروه های شبه نظامی
تکرار مدل لیبی در سوریه هرچند بازار سلاح آمریکا را در این اوضاع نابسامان اقتصادی رونق می دهد، خیال سیاستمداران حزب عدالت و توسعه ترکیه را از بابت تلافی سیاست های مداخله جویانه شان در سوریه راحت می کند و نفوذ و جایگاه محور سازش و پادشاهان عربی در منطقه را افزایش می دهد اما از سوی دیگر صدماتی به مراتب فاجعه بار تر از امروز لیبی برای فردای مردم سوریه رقم خواهد زد.
از سوی دیگر این مهم رانیز نبایستی فراموش کردکه هرچند نتایج کوتاه مدت مداخله خارجی در لیبی برای سیاستمداران کوتاه اندیشی چون سارکوزی، کامرون و برلوسکونی شیرین بوده است، اما بایستی منتظر ماند تا به زودی امواج ناآرامی ها از سواحل لیبی به سمت اروپا به حرکت در آید، آنگاه است که بازتاب سیاست های منفعت طلبانه غربی ها در خیابان های لندن و پاریس منعکس خواهد شد.
علیرضا رضاخواه کارشناس مسائل بین الملل
نظر شما