به گزارش خبرنگار مهر، نام کارل پوپر در ایران بیش از حد بر سر زبان‌ها افتاده است. آثار پوپر، همان‌گونه که او خود نیز اذعان دارد، بیشتر خریدار دارد تا خواننده! اگر مدعی شویم که از نام و نظرهای او در ایران، کم و بیش سوء استفاده شده است، سخنی چندان دور از واقع نگفته‌ایم. پوپر و اندیشه او در ایران، متاسفانه هزینه جدل و جدال‌های نظری و گاه تسویه حساب‌های سیاسی و شخصی بین این و آن فرد و گروه شده است؛ آن هم جدل و جدال‌هایی که در اساس با نظریه و بنیان فکری او، اگر نگوییم هیچ ارتباطی ندارد، دست کم نزدیکی بسیار اندکی داشته است.
ترجمه آثار پوپر به زبان فارسی، گرچه دیرهنگام و گاه با ترجمه‌هایی نه چندان رسا و روان صورت گرفت، ولی آغازی امیدوارکننده داشت و آن‌چه تاکنون منتشر شده است، شامل کتاب‌های اصلی و اساسی او نیز می‌شود. نخستین اثر مستقلی که از پوپر در ایران منتشر شد، کتاب «فقر تاریخی‌گری» بود که زنده یاد احمد آرام آن را ترجمه کرد و در سال 1350 به چاپ رسید. در آن زمان شاید تنها شمار بسیار اندکی از روشنفکران ایرانی نام این فیلسوف اتریشی را شنیده بودند و چه بسا کمتر کسی با او آشنایی داشت.
با ترجمه کتاب «جامعه باز و دشمنان آن» و انتشار آن در سال 1364 در واقع برای نخستین بار مشهورترین و پرنفوذترین اثر پوپر در ایران و در میان طیفی گسترده از روشنفکران مطرح شد و از آن می‌توان به عنوان رویداد فرهنگی مهمی در ایران نام بر که مباحث نظری و بعضا سیاسی بسیاری را دامن زد؛ به ویژه که عزت‌الله فولادوند، این اثر پوپر را ترجمه کرده بود.
به فاصله کمتر از چهار سال، 3 کتاب مهم و اساسی دیگر از پوپر توسط احمد آرام ترجمه شد؛ «منطق اکتشاف علمی»، «واقعی‌گری» و «هدف علم» که در اصل دربرگیرنده یادداشت‌های پوپر بر کتاب «منطق اکتشاف علمی» است و سرانجام «کتاب شناخت عینی».
کتاب «ناکجا آباد و خشونت» ترجمه‌ای از مجموعه گفتارها و گفت و گوهای کارل پوپر است که از میان آثار او برگزیده شده‌اند. به علاوه، گفتاری نیز درباره جهان اندیشگی و تحول حیات فکری پوپر در آغاز کتاب و ترجمه مقاله‌ای درباره کانون اصلی فلسفه او، یعنی عقل‌گرایی انتقادی در پایان کتاب آمده است. مجموعه مقالاتی که تا به حال از پوپر در ایران ترجمه و منتشر شده است، دربرگیرنده مقالاتی است که به انتخاب پوپر و یا شاگردان او در کتابی گرداوری شده و پیش‌تر به یکی از زبان‌های اروپایی منتشر شده‌اند.
«جهان اندیشگی کارل ریموند پوپر»، «درباره اصطلاح منابع شناخت»، «درباره دانایی و نادانی»، «ناکجا آباد و خشونت»، «سرچشمه‌های شناخت گوناگون‌اند»، «بدون آزادی، نه به عدالت می‌رسیم و نه به امنیت»، «عقل‌گرایی انتقادی (مقاله‌ای از هانس آلبرت)» و «کتاب‌شناسی گزیده آثار پوپر» از عناوین اصلی این کتاب هستند.
پوپر میگوید:
ما گاهی اگر بخت یارمان باشد، می‌توانیم به حقیقت برسیم. اما هرگز مطمئن نیستیم که آن را به دست آورده‌ایم. این مهم‌ترین اصل است! مطابقت فرضیه‌ای یا گزاره‌ای با واقعیت، خیلی ساده یعنی حقیقت. این موضوعی است که همه می‌دانند و وقتی در دادگاه، قاضی میگوید که شما باید حقیقت را بگویید و شما سوگند یاد می‌کنید که حقیقت را بگویید. همه می‌دانند که منظور چیست: مطابقت سخنان شما با واقعیت. این امر قابل دسترسی است اما ما نمی‌دانیم که آیا آن را به دست آورده‌ایم یا نه؛ چون ممکن است اشتباه کنیم. تمام دانش انسان خطاپذیر است، دانش حدسی است. هیچ اطمینانی در کار نیستکه حقیقت را به دست آورده‌ایم. فقط بر مبنای دانش حدسی چیزی می‌دانیم اما نه با اطمینان و نه با قطعیت. خلاصه آن‌که حقیقت وجود دارد، اما ما هرگز اطمینان کامل نداریم که به حقیقت دست یافته‌ایم؛ همواره می‌تواند اصلاح و تصحیحی در پی داشته باشد. این به نظرم واقعیت اساسی نظریه شناخت است و من یکی از سرسخت‌ترین مخالفان نسبی‌گرایی‌ام که حقیقت عینی را نمی‌پذیرد.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
تکنیک، این زنان را در اروپا از زندگی برده‌وار نجات داد؛ بدون آن که انقلابی رخ دهد. با این حال، امروز بسیاری به تکنیک ناسزا می‌گویند، و این که پیشرفت فن‌آوری چه بلایی به سر ما آورده است. این ناسزاگویی‌ها بی‌جاست. من معتقدم که تکنیک همه ما به ویژه زنان را آزاد کرده است. برای مثال ماشین رختشویی یا آب سرد و گرم جاری در لوله و یا یخچال برقی و تمام وسایلی که وجودشان برای بشر امروزی امری بدیهی شده است، این وسایل برای اکثریت زنان و برای همه ما در غرب زندگی بهتر و آزادی را امکان‌پذیر ساخته است.
مارکس بر این باور بود که اوج تکنیک در ماشین بخار است و این همواره ماشین‌های بخار بزرگ‌تری ساخته خواهند شد و بر این اساس کارخانه‌های بزرگ‌تری. من همیشه به دانشجویان می‌گفتم هر روز صبح که صورتم را با ماشین اصلاح می‌کنم، حرف مارکس به یادم می‌آید. هر روز صبح یک «ماشین بخار» کوچولو در دست من است. این ماشین‌های کوچک اهمیت به سزایی در زندگی ما پیدا کرده‌اند. بدیهی است که کارخانه‌های بزرگ هم وجود دارند. ولی تکامل تکنیک در تمام سطوح پیش می‌رود، از کارخانه‌های بزرگ گرفته تا ماشین چمن‌زنی و اصلاح روزانه صورت.
این کتاب با 208 صفحه، شمارگان 550 نسخه و قیمت 5 هزار و 500 تومان منتشر شده است. «ناکجاآباد و خشونت» در سال 88 چاپ شد. چاپ دوم آن در سال 89 به بازار آمد و چاپ سومش نیز به تازگی عرضه شده است.
نظر شما