به گزارش خبرنگار مهر از ارومیه، نشست بررسی ترجمه در ادبیات داستانی همزمان با دومین روز از دهمین جشنواره شعر و داستان جوان سوره، صبح سه‌شنبه 27 تیر در فرهنگسرای جوان ارومیه برگزار شد.
در ابتدای این نشست موسی بیدج با بیان اینکه به طور دقیق نمی‌توان مشخص کرد که ترجمه دقیقاً از چه زمانی توسط انسان اختراع شده، گفت: بدون شک قبل از اختراع خط، ترجمه وجود داشته است چنانچه خداوند نیز در قرآن کریم تاکید می کند که انسان را از نسل‌های مختلف آفریدیم تا با یکدیگر آشنا شوند و بدون شک این آشنایی نیاز به افرادی دارد که انسان‌ها را با یکدیگر به واسطه زبان مرتبط کنند.
بیدج ادامه داد: اگر از تلاش هایی که در زمان ساسانیان در ارتباط با ترجمه در ایران انجام شد، بگذریم می توان گفت که دوران مشروطه و حضور دانش آموختگان ایرانی در اروپا و تاثیر گرفتن آنها از تکنولوژی و صنعت بود که نخستین جرقه‌های انجام ترجمه را در ایران زد.
وی افزود: این گروه پس از رجعت به ایران ایده‌های جدیدی را برای زندگی ارائه کردند و برای تحقق این ایده‌ها شروع به ترجمه آثاری از غرب به ویژه فرانسه کردند که اوج این اتفاق از سال 1300 شمسی به بعد بود و تا 20 سال پس از آن این ماجرا به اندازه‌ای رونق پیدا کرده بود که تنها در این دوره 20 ساله، 50 ترجمه از آثار «بالزاک» به فارسی انجام شد.
بیدج: آل‌احمد زبان چکشی و تند و تیز خود را از نویسندگان فرانسوی وام گرفته بود
این مترجم سپس گفت: برخلاف سال‌های 1320 تا 1330 مترجمان ایرانی تحت تاثیر حرکت‌های چپ و کمونیستی در شمال ایران به سمت ترجمه ادبیات روسیه تمایل پیدا کردند اما این جریان بعد از کودتای 28 مرداد 1332 به سمت ترجمه آثار آمریکایی و جایگزین شدن زبان انگلیسی به جای زبان روسی در ترجمه حرکت کرد. در همین سال‌ها «موسسه فرانکلین» در ایران آغاز به کار کرد و مترجمان بسیاری را به خود جذب کرد تا ادبیات آمریکا را ترجمه کند.
بیدج در ادامه به تشکیل گروه‌های فرهنگی ایرانی در این راستا اشاره و تاکید کرد: گروه «سبعه» در این سال‌ها پدید آمدند و تلاش کردند که فعالیت گروهی در حوزه ترجمه، ادبیات نوین ایران را ترجمه و معرفی کنند. در برابر آنها اما گروهی از تحصیل‌کنندگان غرب همچون بزرگ علوی، صادق هدایت، مجتبی مینوی و فرزاد دست به دست هم دادند تا حرکتی مخالف با این گروه انجام دهند و بیشتر به سمت ترجمه از زبان غیرفارسی به فارسی حرکت کردند.
این مترجم در ادامه به آسیب‌های جریان ترجمه در سال‌های پیش از انقلاب اشاره کرد و گفت: اگرچه فعالیت موسسه‌ای مانند فرانکلین ما را با ادبیات دنیا آشنا می‌کرد، اما این موسسه هر آنچه را در آن ادبیات اعم از خوب و بد وجود داشت، در اختیار ما قرار می‌داد و سعی می‌کرد آن را بومی کند و در این میان آثار نازل، بی‌ارزش و گاه نابهنجار نیز به دست ما می‌رسید و خوانده می‌شد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به اینکه یادگیری زبانی غیر از زبان مادری تکلیف امروز ما است، گفت: هر قومی برای خودش ذخیره‌های فرهنگی متعددی دارد که جز با ترجمه نمی‌توان با آن آشنا شد. ترجمه در واقع دو خدمت مهم به ما می‌کند نخست اینکه با فرهنگ، دغدغه و ایده‌های تازه‌ای آشنا می‌کند که می‌تواند مورد استفاده اهالی قلم و ادبیات باشد و نکته دوم اینکه ما با ترجمه می‌توانیم به نوعی با فرهنگهای دیگر همزادپنداری کنیم.
بیدج همچنین گفت: برای اهالی قلم مهمترین خاصیت ترجمه آشنایی با نوع تصویرسازی و زاویه دید در رمان‌های نویسندگان صاحب نام جهان است. مثلا شاید بسیاری از شما ندانید که جلال آل‌احمد زبان چکشی و تند و تیز خود را از نویسندگان فرانسوی وام گرفته بود، اما موفق شده بود آن زبان را با فرهنگ فارسی آمیخته کند و سبکی منحصر به خود خلق کند.
فیض: مترجم شعر باید به طور قطع شاعر باشد
در ادامه این مراسم ناصر فیض، شاعر و مترجم نیز در سخنانی با اشاره به دشواریهای ترجمه گفت: در ترجمه شعر به اعتقاد من جدا از اینکه مترجم می‌بایست حتما خود شاعر باشد، شناخت زبان مبدأ و مقصد نیز عامل تاثیرگذاری در ارائه یک ترجمه خوب است. در واقع مترجم باید آشنایی‌اش را با آنچه ترجمه می‌کند اثبات کرده باشد در غیر آن صورت آنچه او ترجمه می‌کند تنها مراودات معمولی و خشک است.
وی ادامه داد: برخی معتقدند شعر ترجمه‌پذیر نیست و البته تا حدی هم درست می‌گویند آنچه ما به عنوان ترجمه شعر معرفی می‌کنیم، در واقع تلاشی برای آشنا کردن مخاطبانمان با دنیای شاعری دیگر است.
فیض همچنین گفت: اگر در ترجمه به ویژه ترجمه شعر روح و حسی موجود نباشد، متن چیزی جز یک بازگویی ساده نیست و نمی‌توان انتظار درک آن را از مخاطب داشت. به عنوان مثال اگر ترجمه اشعار دفاع مقدس به زبان‌های غیرایرانی فاقد این روح باشد، شاید مخاطب آن نتواند حس کند که روی مین رفتن، شهادت، اسارت و یا 8 سال دور از خانواده جنگیدن به چه معنایی است.
وی همچنین در پایان تاکید کرد: برای ترجمه تنها آشنایی با زبان کافی نیست گاهی اوقات زبان اصطلاحات و کژتابی‌هایی دارد که قابل ترجمه نیست و تنها هنر مترجم است که می‌تواند از پس ارائه آن به سایر زبان‌ها برآید.
سپیدنامه: شعر عرب امروز از شعر فارسی پیشروتر است
بهروز سپیدنامه نیز آخرین سخنران این نشست بود که سخنان خود را به موضوع شعر جهان عرب و ترجمه آن اختصاص داد و گفت: شعر عرب امروزه از شعرهای پیش رو جهان است و برد آن حتی از شعر فارسی نیز بیشتر است، شاید امروزه در جهان دو شاعر فارسی زبان را بیشتر نشناسم، اما شاعران عرب بیشتر از این تعداد در جهان شناخته شده هستند.
سپیدنامه ادامه داد: دو دسته مترجم در ادبیات می‌توان برشمرد. دسته اول آنها که در زبان مقصد بالیده‌اند و رشد کرده‌اند و دسته دیگر مترجمانی که از طریق دانشگاه و فرهنگ لغت ترجمه را یاد گرفته‌اند که به طور حتم دسته نخست قادر به ارائه ترجمه‌های مفیدتری خواهند بود.
این شاعر ادامه داد: گروهی معتقدند سختی ترجمه شعر عرب به شعر فارسی و بالعکس به دلیل محدودیت زبان فارسی است که البته می‌توان تا حدی این را پذیرفت. شعر فارسی ایهام‌هایی دارد که ترجمه آن را بسیار دشوار می‌کند و بر همین اساس برخی معتقدند ترجمه شعر خیانت به آن است.
سپیدنامه همچنین گفت: در ترجمه، کلمه به جمله و جمله به کلمه وابسته است و لذا مترجم در برخی از مواقع به آنها می‌تواند کلیتی از متن را منتقل کند.
وی در پایان سخنان خود خواستار آشنایی شاعران جوان کشور و شاعران پیش رو عرب همچون «احمد مطر» شد.
نظر شما