زندگی سعادتمندانه از رهگذر عقلانیت ابزاری محقق نمی‌شود

مفهوم انتخاب عقلانی اگر چه در برخی انتخابهای عقلانی دارای اشتراک لفظی است ولی نوع شاخصهایی که عقلانیت ابزاری، عقلانیت انتقادی، عقلانیت اخلاقی، عقلانیت ارتباطی و عقلانیت دینی برای انتخاب یک بدیل در اختیار قرار می دهند گوناگون و متفاوت است.
 
پروفسور جفری ریمان استاد فلسفه دانشگاه امریکن در خصوص این موضوع که کدام نوع از عقلانیت انسان را به سعادت رهنمون می شود به خبرنگار مهر گفت: عقلانیت انواع گوناگونی دارد.

 

وی افزود: اینکه در انتخاب عقلانی خود صرفاً به نتیجه نگاه بکنیم یعنی در تحلیل خود از موضوع صرفاً محاسبه‌ای از سود و زیان داشته‌ایم. در این صورت کاری عقلانی است که با هزینه کم ما را به سودی فراوان برساند.

مؤلف کتاب "عدالت و فلسفه اخلاق معاصر" تصریح کرد: در وهله اول به نظر می‌رسد همین محاسبه صرفاً محاسبه‌ای منطقی و عقلانی است. اما اگر در مورد موضوع دقیق شویم درمی یابیم که این یک تعریف محدود از عقلانیت است.
 
این فیلسوف آمریکایی با اشاره به اینکه عقلانیت ممکن است بر اساس ارزشها و اصولی تعریف شود، گفت: از آنجا که انسان تنها موجود عقلانی است بنابراین در انتخابهای خود ممکن است اصول و ارزشهایی را نیز دخیل سازد.

 

وی تأکید کرد: اگر فرد در محاسبات خود دارای نظام ارزشی باشد و این نظام و اصول آنرا در محاسبات خود وارد سازد در این صورت دیگر تنها با عقلانیت ابزاری و عقلانیتی که صرفاً محاسبه سود و زیان را در دستور کار قرار دارد مواجه نیستیم.

استاد فلسفه دانشگاه آمریکن یادآور شد: بر این اساس ممکن است عملی برای شخص عقلانی باشد که به ضرر او در ارزیابی عقانیت ابزاری باشد.

مؤلف "در دفاع از فلسفه سیاسی" در پایان یادآور شد: اما اینگونه نیست که هر فرد در هر موقع یک ارزیابی مبتنی بر عقلانیت ابزاری را از امور داشته باشد. زندگی سعادتمندانه تنها از رهگذر توجه به عقلانیت ابزاری محقق نمی‌شود.
................
گفتگو از جواد حیران‌نیا