فقه امام صادق(ع) امت محور و تمدن ساز است

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام احمد مبلغی به مناسبت سالروز شهادت حضرت امام صادق(ع) در نشستی علمی اظهار داشت: فقه امام صادق(ع) عمدتا بر محور و پایه قاعده استوار بوده و همه چیز به صورت قاعده مند و فرمولیزه در این مدرسه فقهی ارایه می شد ولی از این نظر به فقه امام صادق(ع) کمتر نگاه شده است.

وی گفت: مدرسه فقهی امام صادق(ع) مشحون از قاعده های فقهی است، و در این فقه می توان فهرست عظیمی از قواعدی که رابطه های خاص و عام میان آنها برقرار است را مشاهده کرد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: دو عنصر اعتدال و سهل گیری (دوری از حرج و تنگ نظری و ابتناء بر شریعت سهله) در زندگی از شاخصه های این فقه است که هر دو منطبق بر منطق قرآنی است

ایجاد مدنیت و تمدن با یک علم نابارور و تک بعدی امکان پذیر نیست

وی فقه امام صادق(ع) را فقهی تمدن ساز دانست و گفت: این علم رابطه تنگاتنگی با تمدن دارد، پی افکندن و ایجاد مدنیت، بالندگی، پویایی و حرکت به سمت تمدن با یک علم نابارور، کوچک و تک بعدی امکان پذیرنیست بلکه مدنیت و رفتارهای مدنیت اسلامی، فراورده ها و فرآینده های مبتنی بر علم است به گونه ای که هر چه جامعه علمی تر، رفتار آن او دقیق تر، کامل تر و منسجم تر خواهد بود.

حجت الاسلام مبلغی با اشاره به اینکه هر مدنیتی بدون علم، نمی‌تواند راه خود را طی کند، گفت: علم اسلامی و علوم اهل بیت(ع)، علومی هستند که مدنیت چند بعدی و چند جانبه‌ای را می‌توانند تشکیل دهند و مدرسه علمی امام صادق(ع)، در جهت تمدن اسلامی بود یعنی این علمی بریده از جامعه نبود بلکه برای خدمت به جامعه به کار گرفته می شد.

وی با اشاره به فراگیر بودن مدرسه فقهی امام صادق(ع) تاکید کرد: امام صادق(ع) صرفا به فقه اسلامی نمی پرداخت و به همان اندازه که به فقه پرداخته به کلام نیز می پرداخته است، درست است که ما عمدتا روایات فقهی را برجسته و بزرگ می بینیم ولی روایات کلامی، اخلاقی و فرهنگی امام صادق(ع) نیز بسیار گسترده ارایه می شده تا زیرساخت ها و زیربنای امت اسلامی را مستحکم کند.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تصریح کرد: امام صادق(ع) علوم تجربی و فنون مختلف را ارایه می داد، امام در زمینه های شیمی شاگرد برجسته ای به نام جابر بن حیان داشته است که به حضرت مراجعه و دیدگاه هایی را دریافت و نظریات خویش را با این مراجعه تصحیح می کرده است.

وی گفت: امام صادق(ع) به یک جامعه تمدن محور مبتنی برهمه علوم مورد نیاز جامعه توجه داشته و فقه ایشان ابعاد تمدنی داشته است، به عنوان مثال خروجی های این فقه هرگز جامعه را دچار دو دستگی نکرده است بلکه همه سفارش ایشان به ارتباط بود، چرا که جامعه دو دسته ، نمی تواند تمدن ایجاد کند و همه سفارش به برقررای ارتباط بود.

حجت الاسلام مبلغی اظهار داشت: جامعه زمان امام صادق(ع) یک جامعه شیعی و سنی بود و اهل سنت شمارگسترده تر جامعه را تشکیل می دادند، توصیه های امام دائما متضمن بودن با جامعه و تزریق کننده یک نگاه اجتماعی به شیعه بود که مبادا در وضعیت تعارض و تضاد قرار گیرند و وحدت جامعه به هم زده شود و ضرر آن به اسلام وارد شود.

وی گفت: امام صادق(ع) دنبال این نبود مباحثی را مطرح کند که در جامعه قابل اعمال و پیگیری نباشد و یا آموزه ها و نکاتی صرفا عرشی و به برای بکار رفتن در زمین و فاقد کاربرد برای زندگی انسان باشد؛ بلکه فقه امام صادق امروز تولید می شد و فردا در بازار اعمال می گشت. حقیقتا  یک فقه تمدن ساز دارای کاربردی بود و قطعا این فقه امروز قابل بازشناسی و بازنگری می باشد.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: فقه امام صادق(ع) فقهی روان است و با مشکلات و چالش‌ها از نظر روشی مواجه نیست، دلیل روان بودن آن است که شاگردان این مدرسه در زمانی که می خواستند این روش را اعمال کنند بدون هرگونه زحمتی با سرعت و سهولت مسائل نوپیدا و جدید در آن زمان را پاسخ می دادند و نیاز به رفتن در یک راه پرسنگلاخ از حیث روشی را نداشتند.

وی به عنوان مثال با اشاره به انسجام فقه امام صادق(ع) گفت: منسجم بودن فقه امام صادق به این معنا بود که بدنه واجزای این فقه در ارتباط با هم بودند به گونه ای نبود که فقه مجموعه ای از اجزای جدا از هم افتاده و پاره های بی ارتباط به هم باشد بلکه با هم ارتباط داشتند.

مبلغی افزود: فقه امام صادق(ع) برای جامعه، درون جامعه و متوجه جامعه و به منظور رفع مشکلات جامعه بود و از این نظر باید فقه امام صادق(ع) را بازنگری و بازتعریف کنیم.

وی اظهار داشت: امام صادق علم خود را در یک فضای محدود، در حجره های منزوی و مدرسه منعزل از جامعه ارایه نمی کرد بلکه صحنه و ساحت هایی که این علم در انجا عرضه و مطرح می شد به اندازه کل جامعه گسترده بود به گونه ای که هر مکان که می طلبید آنجا علم خود را عرضه و مطرح کند استفاده می شد و چنین نبود که منزوی و مهجور باشد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس افزود: از طرف دیگر مخاطب این علم هم شیعه و سنی با هم بودند و تنها بخش خاصی از مخاطب با این علم مواجه نبودند این که چهار هزار شاگرد سر این کلاس حاضر شده بسیار مهم است.

وی گفت: بخش عظیمی از شاگردان امام صادق(ع) از اهل سنت بوده و این نشان می دهد که ظرف عرضه علم جامعه بوده و نه یک فضای محدود. اصولا علم با جامعه در ارتباط است و علم برده از جامعه نمی تواند در خدمت جامعه باشد.

حجت الاسلام مبلغی اظهار داشت: امام صادق(ع) به مصلحت در فضای تصرفات و مال و زندگی مردم توجه می کند، نگاه به جامعه دارد نه یک فقه منزوی و بریده از واقعیت های جامعه.

وی با اشاره به امت محور بودن فقه امام صادق(ع) گفت: اگرچه خمیرمایه، محتوا و مضمون علم مدرسه امام صادق(ع) یک مدرسه را باز می تواند ولی این علم به گونه ای ارایه می شد تا اینکه فضای جامعه و امت اسلامی را یکپارچه ببیند و با همه در ارتباط باشد و یک جامعه بر این اساس، جامعه ای که امت اسلامی است تعریف شود.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تصریح کرد: ما یک دیواره، فاصله و شکاف هایی را در مجموعه های علم امام صادق(ع) در جامعه نمی بینیم و در آن جامعه مذاهب مختلفی بوده و مدرسه او با تمام وجود به عنوان پیروان جعفر ابن محمد حضور پیدا می کردند و اینها در ارتباط، گفتگو، حوار دائم، ادب و احترام متقابل با دیگران بودند.

وی گفت: تمرکز بر وحدت و انسجام سه مقوله علم، خروجی های علم و تطبیق علم بر جامعه از دیگر ویژگی های مکتب امام صادق(ع) بوده است.