مسعود ده نمكي: شهيد آويني به حاتمي كيا گفت بر دامنه آتشفشان قرار گرفته اي

مسعود ده نمكي  در خصوص انديشه و رويكرد شهيد مرتضي آويني به مساله سينما و تعبير وي از اين مقوله به "آينه جادو" در گفت وگو با خبرنگار "مهر"  گفت: درخصوص بحث تكنولوژي به صورت عام و سينما به طورخاص ديدگاه خاصي از سوي انديشمندان و صاحب نظران ارايه مي شود. در بين همفكران شهيد آويني (كه دكتر مدد پور هم از آن دسته است و اين مطالب را در مقالات و كتاب هايش آورده است) خاستگاه تكنولوژي و سينما را تمدن غرب مي دانند و اين سوال را با توجه به خاستگاه اصلي اين عرصه مطرح مي كنند كه آيا سينما به طور كامل مي تواند در اختيار مسايل ديني قرار بگيرد و در اين زمينه جاي ترديد زيادي را مطرح مي كنند. به همين خاطر به همه افرادي كه قصد پرداختن به اين مقوله را دارند، هشدار مي دهند كه با داشتن علم و آگاهي كافي و كامل نسبت به استفاده از اين عرصه اقدام كنند.

وي در ادامه خاطر نشان كرد:  در زمينه استفاده از سينما براي مطرح كردن مسايل اعتقادي و بومي يك باب فلسفي باز مي شود كه بر اساس آن صاحب نظران اعتقاد دارند كه همه چيز در جهان سايه حق است. اگر اين سايه از منظر لنز دوربين بر نگاتيو يا فيلم بنشيند، اين سايه تبديل به مجاز مي شود و به اين ترتيب دو پرده و دو مانع بر روي حقيقت قرار مي گيرد. مهمتر اينكه مجاز مورد نظر از ديدگاه كارگردان و راوي با توجه به اينكه برخاسته از نفسانيات و تمايل هاي دروني سازنده اثر است، بر پوشيدگي حقيقت مي افزايد. ضرب المثل ايراني " يك كلاغ ، چهل كلاغ " در عرصه سينما مصداق كاملي پيدا مي كند. چون يك موضوع از اين منظر با نقل قول ها و استنباط هاي مختلفي مواجه مي شود و نگاه نويسنده، كارگردان، تدوينگر، آهنگساز و ... بر مضمون اثر تاثير مي گذارد. بعد از اين همه، نگاه مخاطب به اين اثر مطرح مي شود كه پرده ديگري بر حقيقت مي اندازد و گاه حتي برخلاف منظور و مقصود سازندگان يك اثر تصويري استنباط هايي را از سوي مخاطب در پي دارد. اين روزنامه نگار در ادامه به ديدگاه شهيد آويني در اين باره اشاره كرد و توضيح داد: وقتي يك بيننده پاي يك اثر تصويري مي نشيند و به تصاوير نگاه مي كند و به تمامي گفت وگوها و موسيقي هاي فيلم گوش مي دهد و وقت و حواس خود را به آن معطوف مي كند، با اثر مي خندد، مي ترسد يا گريه مي كند، در اصل خودش را در اختيار و اراده و فهم فيلمساز قرار مي دهد. به همين خاطر شهيد آويني اين عرصه را خطرناك مي دانست و هم به افرادي كه بدون دقت و گزينش به تماشاي فيلم هاي سينمايي مي پردازند و هم افرادي كه بدون توجه به ماهيت رسانه سينما در جهت توليد فيلم  اقدام مي كنند، اين هشدار را مي دهد كه براي ارايه و گنجاندن مفاهيم ديني و بومي بايد ابزار سينما با مضمون هماهنگ شود.
ده نمكي درباره نگاه شهيد آويني به سينماي مستند و دليل عدم توانايي ساير فيلم سازان در خلق دوباره آثار اين شهيد اظهار داشت:  شهيد آويني در آثار مستند خود به خصوص در مجموعه "روايت فتح" دراصل حال و هواي روحي و خواسته هاي عميق و واقعي دروني خود را جاري مي كند و چون او در جبهه هاي نبرد حضور داشت و خود از جنس همان افراد بود، انعكاس كامل و بدون واسطه اي از حقيقت را به مخاطب انتقال مي داد. اما افرادي كه در حال حاضر اقدام به توليد مستند در اين زمينه مي كنند، چون هم از نظر زماني با وقوع اين حادثه فاصله گرفته اند و هم تغييرات زماني روي مسايل روحي و نفساني فيلمسازاني تاثير گذاشته است كه زماني خودشان جزو رزمندگان بوده اند،  بعضي از حقايق و روايت ها را از دست داده اند و آمدن اين پرده ها روي حقيقت آنها را از انعكاس كامل واقعيت دور ساخته است. آن عده از فيلمسازاني هم كه در زمان جنگ جزو رزمندگان نبوده اند، در زمينه درك كامل حقيقت وقايع دچار مشكل هستند چه برسد به اينكه بخواهند آن را انعكاس دهند.
وي يادآور شد:  اصولا" شهيد آويني در تمامي آثار خود توجه خاصي نسبت به دفاع از مظلوم داشت و جمله مشهور "كل يوم عاشورا و كل عرض كربلا" براي وي تحقق عيني و تصويري يافته بود. به همين خاطر هم ما وقتي نگاهي به نخستين مستند  آويني با عنوان "خان گزيده ها " مي كنيم، جبهه گيري اين شهيد را در مورد حق و باطل متوجه مي شويم. به طور كلي چون شهيد آويني يك هنرمند و سينماگر مولف است و مقام معظم رهبري هم اين شهيد را "سيد شهيدان اهل قلم" خوانده اند، مي توان به خوبي در آثار وي مساله توجه به هماهنگ سازي ابزار سينما با مضمون و توجه به دين، اعتقادات و مسايل بومي را مورد بررسي قرار داد. به عقيده من اگر شهيد آويني امروز در ميان ما بود، مساله جنگ فقر و غنا، ايمان و كفر و روايت مظلوميت مستضعفين در برابر مستكبرين را مورد توجه قرار مي داد و يكي از منتقدين اصلي مسايل سياسي، اقتصادي و اجتماعي مي بود.