مواهب الهى متناسب با استعدادهاست/ دلدارى تهیدستان و تأدیب ثروتمندان

مواهب الهى متناسب با استعدادهاست: مواهب الهى همچون قطره‏هاى باران از آسمان به زمین مى‏بارد و به هر کس‏ سهمى زیاد یا کم مى‏رسد، بنابراین هنگامى که یکى از شما براى برادر خود برترى در مال‏ و همسر و فرزند ببیند نباید موجب فتنه گردد، (و بر او حسد و رشک برد) زیرا مسلمان‏ تا وقتى که دست ‏به عمل پستى نزده که از آشکار شدنش شرمنده باشد و مردم پست آنرا وسیله هتک حرمتش قرار دهند، به مسابقه دهنده ماهرى مى‏ماند که منتظر است در همان دور اول ببرد و ضررى نبیند.

 

همچنین مسلمانى که از خیانت ‏به دور باشد، انتظار دارد یکى از دو خوبى نصیبش گردد: یا عمر او پایان یافته و دعوت الهى فرا رسد و آنچه خداوند در آخرت برایش مهیا کرده بهتر است و یا خداوند او را روزى دهد و صاحب همسر و فرزند و ثروت گردد، در عین اینکه دین و شخصیت ‏خود را نگاه داشته است، اما بدانید ثروت و فرزندان کشته‏هاى این جهانند و عمل صالح و نیک، زراعت آخرت است ‏و گاهى خداوند این هر دو را به افرادى مى‏بخشد.

 

از آنچه خداوند اعلام خطر کرده است ‏بر حذر باشید... و از خداوند بترسید به طورى که به گناهى که نیاز به عذرخواهى دارد آلوده نشوید، و در کارها ریا و تظاهر و خودنمایى به خرج ندهید، چون هر کس کارى براى غیر خدا انجام‏ دهد، خداوند او را به همان کس وا مى‏گذارد! از خدا مى‏خواهیم که درجات شهیدان و زندگى سعادتمندان و همنشینى‏ پیامبران را به ما عنایت کند!

 

 

هیچ کس از بستگانش بى‏نیاز نیست: اى مردم انسان هر اندازه که ثروتمند باشد از بستگان و اقوام خود بى‏نیاز نیست که ‏از وى با زبان و دست دفاع کنند، خویشاوندان بزرگترین گروهى هستند که از انسان پشتیبانى ‏مى‏کنند و پراکندگى و ناراحتى او را از بین مى‏برند، در آن هنگام که حادثه‏اى پیش‏آید آنها نسبت‏ به او پر عاطفه‏ترین مردمند... نام نیک و معروفیت‏ به پاکى را که خداوند عطا فرماید بهتر از ثروتى است که کسى براى دیگرى به ارث مى‏گذارد.

 

و قسمتى دیگر از این خطبه است: آگاه باشید نباید از بستگان بینواى خود رو برگردانید و از آنان چیزى را دریغ ‏کنید که نگاهداشتنش زیادى نمى‏آورد و از بین رفتنش کمبودى ایجاد نمى‏نماید، آن کس‏ که دست دهنده خویش را از بستگانش باز دارد، تنها یک دست از آنها بازداشته، اما از خویشتن دستهاى فراوانى برگرفته است، ولى آن کس که بال محبت را بگستراند دوستى ‏اقوامش ادامه خواهد یافت.

 

سید رضى مى‏فرماید: «الغفیره‏» در اینجا به معنى کثرت و فراوانى است، چنانکه جمعیت زیاد را «الجم‏الغفیر» مى‏گویند و نقل شده که به جاى ‏«الغفیرة..» «عفوة من اهل او مال‏» بوده است، و «عفوة‏» به معنى نمونه خوب است از میان یک جنس که انتخاب شود، چنانکه گفته ‏مى‏شود: «اکلت عفوة الطعام‏»، یعنى قسمتهاى خوب غذا را خوردم و چه عالى است مطلبى که امام(ع) در جمله «و من یقبض یده عن عشیرته...» تا آخر سخن ایراد کرده است!...، زیرا کسى که نیکی هاى خود را از بستگانش قطع کند تنها یک یاور از آنها گرفته است، ولى ‏هنگامى که نیاز و احتیاج شدید به یارى آنان داشت، آنها به نداى او پاسخ نمى‏گویند، پس خود را از یاوران بسیارى محروم ساخته است.

 

«فان الامر ینزل من السماء...» در ابتداى خطبه امام(ع) به این نکته اشاره مى‏فرماید: همچنان که ‏باران از آسمان مى‏بارد و هر زمینى نسبت‏ به استعداد خود از آن بهره مى‏گیرد و گودالها آب آنرا در خود نگه می دارند، سهم انسانها هم از مواهب الهى مختلف ‏است و این بستگى به لیاقت افراد و نظامات اجتماعى دارد.

 

«فلا تکونن له فتنة...» در اینجا امام(ع) حسادت را نکوهش نموده است. باید توجه داشت که‏ حسد آن است که انتظار زوال نعمت دیگران را داشته باشیم و یا در صدد زوال ‏آن برآئیم، ولى دیدن نعمت دیگران و علاقه مند شدن به اینکه خود نیز آن نعمتها را داشته باشیم و براى به دست آوردن آن بکوشیم، حسادت نخواهد بود، بلکه‏ نام آنرا «غبطه‏» می گذارند و این صفتى است که سر تکامل انسان در آن نهفته است. حسادت یک بیمارى روحى است که غالبا جسم را بیمار مى‏سازد، على(ع) مى‏فرماید: «صحة الجسد من قلة الحسد: تندرستى بستگى به کمى حسادت دارد.»

 

«فى غیر ریاء و لا سمعة...» در این جمله امام(ع) دستور به عمل خالص و بدون ریا مى‏دهد، پیغمبر اسلام(ص) مى‏فرماید: «ان اخوف ما اخاف على امتى الریاء فى العمل الاوان الریاء فى العمل هو الشرک الخفى‏» «از هر چیز بیشتر براى امتم از ریا در عمل‏ مى‏ترسم، آگاه باشید! ریا و تظاهر، شرک پنهانى است‏»