به گزارش خبرنگار مهر، مراسم سخنرانی کامران فانی با موضوع «کتاب در عصر جهانی شدن» و رونمایی از لوح فشرده بیش از 120 اثر منتشر شده توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ظهر امروز یکشنبه 21 آبان با حضور یحیی طالبیان، مدیر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و کامران فانی در محل این پژوهشکده برگزار شد.
فانی در این مراسم گفت: بحران کتاب در ایران به یک معنی تحت تاثیر بحران جهانی است و بحران جهانی هم به خاطر مساله جهانی شدن به وجود آمده است. باید افق نگاهمان را گسترده و عمیق‌تر کنیم تا بتوانیم در شرایط جدید برای مشکلات موجود، راه حل مناسب را پیدا کنیم. سخنرانی‌ها یا نوشته‌ها و یادداشت‌ها معمولا یا کاربردی هستند و یا شامل مبانی نظری هستند، ولی فراموش نکنیم که کاربرد و عمل ما مبتنی بر جنبه‌های نظری است. یعنی مبانی، اصول و راهنمای کلی کارهای عملی هستند. دنیای مدرن هم معتقد است نظریه‌های کاربردی باید احصاء شوند. در قرون وسطی، جنبه نظری ارج و قرب بیشتری داشت.
مولف «دانشنامه کودکان و نوجوانان» گفت: کتاب یک رسانه است؛ یعنی وسیله ارتباط. کتاب یک رسانه همگانی است. زمانی بود که کتاب صدرنشین بود ولی امروز بی‌قدر شده است، ولی فراموش نکنیم کتاب و کتاب، نخستین رسانه همگانی بود که بشر پدید آورد و در گذشته بستر جهانی شدن را فراهم کرده است، اما جهانی سازی یک اصطلاح جدید است که شاید حداکثر 40 سال از عمرش بگذرد. این عبارت به دو صورت افعال لازم و متعددی به کار می‌رود؛ یعنی جهانی شدن و جهانی کردن. تکیه اصلی‌اش هم بر این است که زمین وطن مشترک و سرنوشت مشترک ماست. بنابراین با این دید است که می‌توانیم بگوییم بر دنیای امروزی احاطه پیدا کرده‌ایم.
وی گفت: جهان یعنی دنیای شناخته‌شده. برای خیلی‌ها جهان همان روستا، شهر یا ایالتی است که در آن زندگی می‌کنند. طی سیر تمدن بشری می‌بینیم که مفهوم جهان گسترده‌تر می‌شود. با پیدایش تمدن است که این مساله رشد پیدا می‌کند. هرچقدر که دایره داشته‌های انسان بزرگ‌تر می‌شود، جهانش هم بزرگ‌تر می‌شود. به نظرم بشر دو گام بزرگ از زمان پیدایشش برداشته است که یکی از آن‌ها انقلاب نوسنگی بوده است. وقتی انقلاب نوسنگی رخ داد و انسان کشاورزی را کشف کرد، وارد دوران تاریخ شد و دوران قبل از انقلاب نوسنگی را ماقبل تاریخ می‌نامند. حدفاصل تاریخ و ماقبل تاریخ را کتاب معلوم کرد آن هم زمانی که کتابت در بین‌النهرین و میان سومری‌ها ابداع شد. از این نقطه به بعد بود که دانسته‌ها به جای این که متکی به حافظه افراد باشند، به کتابت و نگارش متکی شدند.
این مترجم افزود: اصولاً تعریف کتابت یعنی ثبت و ضبط چیزی برای حفظ آن. این گونه است که دانش انباشته می‌شود. این کتابت بود که باعث شد بشر دانش خود را ثبت و ضبط کند. به این ترتیب جهان گسترده‌تر شد. نقش کتاب فقط این نبوده که یک فرهنگ را حفظ کند، بلکه در انتقالش به دیگران هم کمک زیادی کرد. از یک طرف اشاره کردم که اصطلاح جهانی شدن عمر زیادی ندارد و از سال 1970 بر سر زبان‌ها افتاد. در صورتی که به یک معنی، سابقه‌اش به هزارسال قبل برمی‌گردد. در واقع اتفاقاتی که در قرن بیستم رخ داد، باعث شد که تعریف جهانی شدن جهانی شود.
فانی در ادامه گفت: این کتابدار پیشکسوت گفت: جهانی شدن، فرایندی پیچیده است که دولت‌ها و ملت‌ها را بیش از پیش به هم متصل می‌کند و بر سرعت ارتباطات می‌افزاید. این تعریف بر نهادهایی با سرشت بی‌ملیت تاکید دارد. اگر به این مفاهیم توجه کنیم، تعریف جهانی شدن یک مفهوم کلی می‌شود. بشر چرا می‌خواهد ارتباط برقرار کند؟ درست است که انسان موجودی معنوی است، اما برقراری ارتباطش به دلیل مبادله کالاست. اصطلاح جهانی شدن هم برای اولین بار در علم اقتصاد به وجود آمد. در حال حاضر 208 کشور مستقل در دنیا وجود دارند که هرکدام یک دولت یا یک حکومت دارند. همه این دولت‌ها در داخل مرزهای خود مشروعیت و حق اعمال قدرت دارند. مبادله کالا هم تابع روابط بین همین دولت‌هاست.
عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخشی از سخنانش گفت: فردوسی فقط متعلق به ما نیست، بلکه به همه بشریت تعلق دارد. فرهنگ هم همین‌طور است و مقوله‌ای جهانی است. یکی از مفاهیم دیگری که جهانی شد، دین است. البته دین‌های اولیه، قومی و منطقه‌ای بودند ولی ادیان بعدی کم کم گسترده شدند که اوج این موضوع را در اسلام می‌بینیم. اما مثلا یهودیت این‌گونه نیست و دین سامی‌ها و قوم بنی‌اسرائیل بوده است. زرتشتی‌ها هم همین‌گونه‌اند و این دین متعلق به مردم ایران بوده است. جهانی شدن یعنی این که میراث فرهنگی یا معنوی را خاصّ یک ملت یا گروه نکنیم. ابن سینا بیشتر هم‌وطن پاسکال و دکارت است تا آن‌هایی که ابن سینا در شهر آن‌ها به دنیا آمده است. میراث‌بران واقعی از ابن سینا افرادی مانند پاسکال هستند که از اندیشه‌هایش استفاده می‌کنند نه همشهریانش.
وی ادامه داد: در این میان کتاب، نقش انتقال‌دهنده افکار و اندیشه‌ها را داشت. کتاب بود که تفکرات و آرای اندیشمندان را از جایی به جای دیگر می‌برد. یک نکته مهم هم این است که رابطه انسان با کتاب کاغذی با رابطه‌اش با کتاب‌های دیگر مانند کتاب الکترونیک فرق دارد. به ویژه اگر اثری مانند رمان با به صورت مکتوب مطالعه کنید، حالی بسیار متفاوت با زمانی خواهید داشت که یک رمان را از طریق کتاب الکترونیک مطالعه کنید. رابطه‌ای که کتاب مکتوب با انسان دارد، یک رابطه بیولوژیک است. به نظرم کتاب یک موجود زنده است؛ چون از کاغذ ساخته شده و کاغذ هم از سلولز و گیاه به دست می‌آید. اصل و ریشه ابزارآلات الکترونیک از سلیسیوم است که اصل همه آن‌ها به سلیس برمی‌گردد یعنی یک موجود غیرزنده.
فانی در پایان گفت: وقتی علائم و حروف کتاب را می‌خوانید، گویی دارید به آن‌ها جان می‌دهید و اصلا فکر نمی‌کنید که با یک موجود بی‌جان روبرو هستید، بلکه احساس می‌کنید با یک انسان گفتگو می‌کنید و اطلاعات می‌گیرید. بحرانی که امروز کتاب دارد، به رقبایش مربوط می‌شود. زمانی تلویزیون رقیب کتاب بود و امروز هم انواع تکنولوژی‌های نو.
در ادامه این مراسم، از لوح فشرده بیش از 120 اثر منتشر شده توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در قالب کتابخانه الکترونیک، توسط طالبیان و فانی رونمایی شد.
نظر شما