به گزارش خبرنگارمهر، "در تهران اغلب پل های عابر پیاده بواسطه اینکه توسط تابلوهای تبلیغاتی پوشانده شده اند یک فضای بی دفاع بوده و ترس و احساس ناامنی برای استفاده کننده ها تولیدو تحمیل می کند."جعفرمیکائیلی مدرس دانشگاه بر اساس تحقیقاتی که در خصوص فضاهای بی دفاع شهری انجام داده است این سخنان را می گوید او از پارک ملت بدلیل "محاط بودن ونبود تداوم دید "به عنوان فضای بی دفاع شهری نام برد و پارک نهج البلاغه را بدلیل داشتن "فرصت های نظارتی ورویت پذیری" یک فضای با دفاع معرفی کرد . با این مدرس دانشگاه پیرامون رابطه فضاهای بی دفاع شهری و احساس ناامنی سخن گفتیم که در پی می آید:
*خبرگزاری مهر: کدام مناطق را می توان مناطق بی دفاع شهری نام برد؟
- جعفرمیکائیلی مدرس دانشگاه: قبل از پاسخ به این سوال یک مقدمه ای را در خصوص خود شهر بیان می کنم تا زمینه پاسخ سوال شما فراهم شود. تلقی توسعه شهری در مقیاس منحصرا کالبدی سالهاست مورد تردید است از یک طرف شهر ها شاهد توسعه در بعد فیزیکی ، کالبدی و عملکردی هستند، یعنی امکانات و فرصتهایی برای رشد و اعتلای انسانی فراهم کرده اند و از طرفی نیز موجب افزایش ناهنجاریها و آسیبهای اجتماعی شده اند.
این یکی از تناقضات کنونی حیات شهری است. یعنی شهرها در کنار تسهیلات و امکاناتی که برای رفاه بشر فراهم کرده اند مکانی نیز برای ظهور بی سازمانی های اجتماعی بدل شده اند برخی معتقدند مثل جامعه شناسان؛عواملی چون ناپایداری جمعیتی، مهاجرپذیر بودن شهر، وجود خرده فرهنگ های متفاوت،ضعف افکار عمومی، ضعف نظارت همگانی و غیرعاطفی شدن روابط از جمله عوامل موثر در بی سازمانی اجتماعی در شهر است برخی دیگر مثل طراحان شهری , ویژگی های فیزیکال و کالبدی شهر را زمینه ساز بروز جرایم و ناامنی در شهر عنوان می کنند.
این دیدگاه معتقد است که برخی فضاهای شهری به لحاظ کالبدی و فیزیکی به گونه ای طراحی شده اند که بالقوه پذیرای آسیبهای اجتماعی هستند. حال سئوال این است که آیا نحوه معماری ساختمانها و طراحی خیابانها ودیگر فضاهای شهری می تواند از وقوع جرم و ناامنی پیشگیری کند یا حداقل از میزان آن بکاهد؟ امافضاهای بی دفاع شهری دارای چه ویژگی هایی کالبدی در شهر تهران هستند؟
براساس تئوریهای مطرح شده توسط طراحان شهری مثل جین جاکوبس ، اسکار نیومن ،ویلسون ، جان لنگ و...میتوان شاخص های زیر را برای شناسایی فضاهای بی دفاع معرفی کرد.
عدم رویت پذیری ،محاط بودن ونبود فرصت نظارتی (مثل پل های عابر پیاده که عموما توسط تابلوهای تبیلیغاتی پوشانده شده اند که در تهران کم هم نیستند و یا راه پله ها در مجتمع های ساختمانی که حس قلمروگرایی نسبت به ان توسط ساکنین نیست و رفت و امد در ساختمان اغلب توسط آسانسور صورت می گیرد لذا راه پله فضایی شده که نظارت وجود ندارد و حس ترس و ناامنی بر فرد تحمیل میکند.و یا پارکینگ های سا ختمانی ویا برخی از پارکها که به گونه ای طراحی شده اند که محاط هستند و نبودتداوم دید سبب شده رویت پذیری کمتر شود و یا پوشش گیاهی و درختی در پارکها بعضا به گونه ای است فضایی مخفی و پنهانی را فراهم کرده برای مثلا استعمال مواد مخدر...،خلوتی و تاریکی (مثل زیرگذرها و یا کوچه های تنگ و باریک)،بی ثباتی و ناپایداری جمعیت(مثل پایانه های مسافربری که جمعیت سیال است و گمنامی افراد را سبب میشود و ضعف افکار عمومی پیامد ان است)،ازدحام و تراکم جمعیت(مثل ایستگاههای مترو) ورها شودگی و فرسودگی و اشفتگی فضا( مثل مکانها یا ساختمانهای مخروبه ، رها شده و بدون متولی).
* عموما چه آسیب هایی در فضاهای بی دفاع شهری شایع هستند؟
- این جا موضوع ما سنخ و نوع اسیب ها یا خطرات نیست موضوع احساس ناامنی است یعنی برخی فضاها به لحاظ فیزیکال به گونه ای هستند که شهروند در ان فضا احساس ناامنی می کند. ولی مشخصا در پاسخ به سوال شما بایستی گفت که در هر کدام از فضاها ی یادشده نوع یا جنس ناامنی یا جرم متفاوت هست مثلا در پارکها احتمال مشاهده استعمال مواد مخدر توسط معتادان است که به ببینده حس ناخوشایندی دست می دهد ویا مثلا در کوچه یا خیابانهای کم عرض و خلوت، احتمال زورگیری ،کیف زنی ،تنه زنی ،خشونت کلامی است. و یا در ترمینالها از نوع سرقت و دزدی است. و یا وجود کارتن خواب در پل های عابر پیاده و...حس ترس و ناامنی برای استفاده کننده از این فضا تولید می کند.
*در تحقیق شما در کدام مناطق یا فضاها شهروندان تهرانی احساس ناامنی بیشتری داشتند؟
-ا لبته احساس امنیت یک فرآیند روانی – اجتماعی بوده و احساس ناامنی از خود ناامنی بدتر است. وقوع جرم یا پدیده ناامن ممکن است یک یا دو قربانی داشته باشد اما همین حادثه ممکن است هزاران نفر را ترسانده و شیوه زندگی و تفکرات آنان را تحت تأثیر قرار دهد.در این تحقیق احساس امنیت در چهار بعد، امنیت روانی ،امنیت مالی ، امنیت جانی ،امنیت ناموسی سنجیده شده است لذا در برخی از فضاها مثل اماکن پرازدحام مثلا ایستگاه مترو شهروندان احساس ناامنی مالی شان برجسته است. یا در موقع گذر از جلو ساختمانهای مخروبه بعد امنیت جانی مطرح است و یا در موقع استفاده از پل های عابر پیاده که با تابلوهای تبلیغاتی پوشانده شده و فرصت نظارت هم ندارد بعد امنیت مالی و جانی و ناموسی همزمان مطرح است.
یافته های تحقیق نشان می دهد شهروندان تهرانی احساس ناامنی شان در مکانهای تاریک و خلوت ، مکانهای مخروبه ومتروکه ، مکانهای فاقد گشت پلیس و...بیشتر است و در این فضاها بشدت دچار تشویش و سردرگمی و نیز اضطراب و نگرانی می شوند.
* برای کاهش فضاهای بی دفاع شهری حداقل به لحاظ کالبدی و طراحی شهری چه کار باید کرد؟ از پیامدهای ان کاست و امنیت اجتماعی شهروندان را افزایش داد؟
- در کشورهای توسعه یافته وقتی یک پروژه عمرانی در سطح شهر انجام می گیرد از آغاز عملیات تا پایان ان در کنار طراحان و مهندسان فنی ، تکنسین های اجتماعی و حتی روان شناسان اجتماعی نیز حضور دارند و باهم هم اندیشی می کنند و جامعه شناسان به ارزیابی تاثیرات اجتماعی پروژه توجه دارند زیرا فضای شهری نمودی از جامعه است حال اگر راهکار جزیی برای خلق فضاهای بادفاع بیان شود میتوان به موارد زیر اشاره کرد مثلا در صورت نصب پل هوایی برای عبور افراد باید پل جایی تعبیه شود که قابل رویت باشد و توسط تابلوها و سایر الحاقات پوشیده نشود. و یا مثال دیگر اینکه در مکان یابی پارکها باید دقت کرد تا ناهمواریها و گنج ها و گوشه ها زیاد نباشد . در کل با مداخلات مدیریتی میتوان مبادرت به اصلاح و یا کاهش فضاهای بی دفاع شهری کرد.
نظر شما