زنگ خانه تکانی به صدا در آمد/روزهای خوش کارگران موقت

به گزارش خبرنگار مهر، با آغاز اسفندماه در حوالی کوچه پس کوچه های شهر زنگ خانه تکانی و زدودن گرد و غبار به صدا درآمده و معمولا مدیریت این کارها بر عهده بانوان است، بانوانی که اعتقاد دارند زدودن گرد کهنگی و دست به کار شدن برای پاک کردن و جابه جایی وسایل خانه لبها را شاد و چهره ها را خندان می کند.

البته این روزها بعضی از بانوان امر خطیر خانه تکانی را به دست شرکت های خدماتی و سایر افراد می سپارند و جیب همسر خود را بیش از پیش پاک می سازند.

اسفندماه یعنی پرده های شسته

 هر چند که این روزها گفته می شود کارگرها ضمن آن که پول زیادی طلب می کنند، از چند ماه قبل به علت شلوغ بودن سرشان به مردم وقت می دهند و از ماه اسفند تمام وقت آنان پر است و خدا نکند که کسی فراموش کند، برای خانه تکانی وقت بگیرد.

این موضوع نشان می دهد که با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال بازار شرکت های خدماتی و کارگران داغ ‌تر از همیشه است و از همه جالب تر این است که در ماه پایانی سال مهاجرت موقت کارگران شهرستانی که فقط برای خانه تکانی به شهرهای بزرگ می آیند هم رونق زیادی دارد.

زنان و مردانی از روستاها و شهرهای دور برای کسب درآمد بالا و برای خانه تکانی به شهرهای بزرگ می آیند و در خانه ها مشغول به کار می شوند.

 مروری بر آگهی‌های مندرج در روزنامه‌های مختلف و افزایش تقاضا برای برخی خدمات مانند شست‌وشوی فرش، موکت و مبلمان حکایت از روزهای خوش کارگران دارد.

چند ماهی است که در و دیوار شهر از آگهی کارگران نظافت چی برای کارهای شب عید پر شده و رنگ و بوی تازه ای به حال و هوای شهر بخشیده است.

اما در این میان برخی از خانم ها با اعتقاد به اینکه خانه توسط خودشان باید تکانده شود به دلیل شاغل بودن خیلی دیر شروع به تمیز کردن می کنند و تا لحظه تحویل سال گیر تکاندن هستند و بعضی دیگر دو ماه قبل از عید شروع می کنند و معتقدند اسفند ماه یعنی بوی وایتکس، لذت تمیزی و شستن پرده ها و فرش ها است.

در این ماه بیشتر بانوان با وسواس خاصی تمام در و پنجره ها را پاکیزه می کنند تا با تمیزی و پاکیزگی به بدرقه سال کهنه و استقبال سالی نو بروند.

عید بدون خانه تکانی مزه ندارد

سنت دیرینه خانه تکانی مجالی است برای کشیدن دستی به سر و گوش خانه و عوض کردن جای وسایل کهنه با وسایل نو، نیمه‌ آخر سال رنگ و بوی عید با شست و شوی فرش ها و پرده ها کوچه و محله را به غوغا و هیاهو می کشاند.

یکی از بانوانی که سخت در تمیز کردن خانه وسواس به خرج می دهد می گوید: عید بدون خانه تکانی مزه ندارد و در این میان گرد و غبار یک ساله بر دیوارهای گرد گرفته، فرش‌های شسته نشده و انبوه وسایل اضافی روی هم انباشته شده خودش بهترین انگیزه برای فصل خانه تکانی است.

مریم سهولت که 50 سال سن دارد می افزاید: معمولا در ماه اسفند رویداد بزرگی به نام خانه تکانی آغاز می شود و من علاقه دارم که به جای گرفتن کارگر خودم به تنهایی خانه را تمیز کنم چون این گونه بوی عید را بیشتر احساس می کنم.

او ادامه می دهد: همزمان با این ماه به صورت کاملاً غیرمنتظره چهار ستون خانه به حرکت در می‌آید و از سالن پذیرایی تا آشپزخانه و ظرف و ظروف و درز دیوار و قفسه های کتاب یک به یک تمیز و پاکیزه می شوند.

سارا محمدی نیز معتقد است هیچ کسی جز خانم خانه نمی تواند گرد و غبارها را از روی اشیا و شیشه پاک کند و به همین خاطر است که بیشتر خانم های خانه دار معمولا از اواخر بهمن ماه شروع به تمیز کردن خانه و جا به جایی اسباب و وسایل خود می کنند.

او بیان می کند: در حال حاضر این سنت در میان برخی از خانم ها فراموش شده و این عمل را سخت و دشوار می دانند در حالی که این کار زیاد سخت نیست تنها کافی است کمی همت کنیم و با یک برنامه ریزی و تنظیم وقت و البته حفظ سلامتی، خانه ای تمیز و پاک را برای سال نو آماده کنیم.

آشپزخانه اولین مکانی که باید تمیز شود

او می گوید: تمام طراوات و زیبایی عید نوروز یک طرف و لذت خانه تکانی و تمیز کردن خانه  در طرف دیگر قرار دارد چون ماه اسفند و عجله برای انجام کارهای نیمه تمام آخرسال طعمی دارد که با هیچ چیز قابل مقایسه نیست.

فاطمه روشندل نیز معتقد است، تا هنگامی که سالم هستم و چهار ستون بدنم قرص و محکم است خودم به تنهایی تمام خانه را گردگیری و تمیز می کنم تا بوی عید را بیشتر در مشامم حس کنم.

او می گوید: برای تمیز کردن خانه از ابتدای اسفند کار خودم را آغاز کردم و اولین جایی را که تمیز کردم آشپزخانه بود چون این مکان معمولا قلمرو پادشاهی بانوان است و با وسواس خاص پاکیزه می شود.

او ادامه می دهد: در خانه تکانی آشپزخانه و اتاق ها بیشترین وقت را برای تمیز کردن به خود اختصاص می‌دهند بنابراین من همواره اعتقاد دارم که برای پاکیزگی باید اول از آشپزخانه و اتاق های خانه شروع کرد.

وی می افزاید: سروسامان دادن به کابینت‌هایی که در طول یک سال پر از وسایل و ظرف و ظروف و به‌هم‌ریختگی ها هستند سخت ترین کاری است که در خانه تکانی باید انجام داد.

او بیان می کند: در زمان های قدیم خبری از شركت های قالی شویی و ماشین های ظرفشویی، لباسشویی و جارو برقی نبود و همه كارها با دست انجام می شد و این موضوع باعث شد تا  زنان قدیمی خود برای تمیزی خانه دست به کار شوند.

مریم دهباشی هم که به همراه همسرش مشغول شستن فرش ها است می گوید: نیمی از کارهای خانه تکانی تمام شده و باید باقی مانده آن را نیز تا چند روز آینده تمام کنم.

او بیان می کند: خانه تکانی یکی از سنت های جدایی ناپذیر است که هر ساله دو یا یک ماه مانده به آغاز سال نو توسط بانوان انجام می شود و مطابق این سنت معتقدیم با نو شدن سال، باید خود و محیط زندگی را نوکنیم.

او می گوید: البته در امر خطیر خانه تکانی معمولا مردها کمتر کمک و مشارکت می کنند و این موضوع کار تمیزی و مرتب کردن خانه را برای بانوان سخت تر می کند.

او ادامه می دهد: در زمان های قدیم سنت زدودن گردها مانند امروز نبود و همه اعضای خانواده از فرزند، همسر و خواهر و برادر از یک ماه مانده به آغاز سال نو، همگی کار خانه تکانی را آغاز می کردند.

سمیرا محمدی هم بانوی خانه داری است که مشغول تمیز کردن شیشه ها است، او اعتقاد دارد رفتن به پیشواز نوروز آداب و رسوم خاصی دارد که تمیزی خانه نیز یکی از این آداب و سنن است.

او بیان می کند: در گذشته خانه ها حیاط دار و بزرگ بودند و هنگام خانه تکانی بیشتر اثاث خانه را به حیاط می آوردند و آن ها را تمیز می کردند و وسایلی را که نیاز نبود به نیازمندان می بخشیدند.

 خانم محمدی می گوید: یادش بخیر آن روزها فرش ها در حیاط خانه شسته و بعد با کمک مردان خانواده بر روی پشت بام پهن می شد.

 او ادامه می دهد: بعد از شست و شوی فرش ها به سراغ وسایل انبار می رفتیم و بعد از گردگیری وسایل را در سرجای خود قرار می دادیم و بخاری و لباس های زمستانی و نفتالین را جمع کرده و داخل انباری می گذاشتیم.

این بانوی خانه دار می گوید: تمیز کردن شیشه و پنجره ها، سفید کردن ظروف مسی و بیرون آوردن و پاک کردن ظروف از کمدها هم از آن دسته کارهایی بود که حتما انجام می شد.

او ادامه می دهد: با پایان یافتن خانه تکانی و تمیز کردن گرد و غبارها اسباب و اثاثیه از حیاط به داخل خانه آورده شده و فرش های شسته شده در کف اتاق پهن می شد.

او می گوید: آخرین کاری که دو هفته مانده به عید توسط بانوان انجام می گرفت سبز کردن سبزه و کاشتن گل های بهاری بود.

به عقیده بسیاری از جامعه شناسان انجام رسم خانه تکانی بعد از یک سال کار و دوندگی، آرامش و امنیت را به محل خانه می‌آورد و با حسی خوشایند به افراد نشان می دهد که با آمدن سالی نو باید کارهای تازه ای انجام داد و گرد و غبارها را از دور و اطراف خانه پاک کرد.

ایجاد هم بستگی میان اعضای خانواده

اختر پورابراهیمی کارشناس جامعه شناسی می گوید: این سنت دیرینه می تواند سبب ایجاد هم بستگی میان اعضای خانواده و افراد جامعه شود چرا که این کار معمولا با مشارکت اعضای خانواده انجام می‌شود بنابراین می‌تواند در‌ همبستگی و انسجام آنها نقش مهمی داشته باشد.

او یادآور می شود: در این روز‌ها با بیرون ریختن برخی وسایل و تمیز کردن اشیا در حقیقت غلبه‌کردن بر وابستگی را تجربه می‌کنیم و یاد می گیریم که زندگی مدام در حال تحول و تغییر است پس وابستگی معنایی ندارد.

این جامعه شناس معتقد است، شاید یکی از دلایل انجام این سنت دور ریختن خستگی ها و بدی ها است زیرا همراه با خانه‌ تکانی، کدورت‌ها دور ریخته می شود و کینه‌ها فراموش می شوند.

او بیان می کند: زدودن گرد کهنگی و دوباره نظم دادن به وسایل خانه حرکتی نمادین و سنتی است زیبا که برای فراموش کردن غم، اندوه و قهر و دشمنی هر ساله انجام می شود.

این روزها سنت خانه تکانی در گوشه گوشه شهر حس تازگی را در رگ های شهر به جریان انداخته و با گذر از هر کوچه و محله قالی های آویزان شده از بام خانه ها و تصویر پاک کردن شیشه ها و پنجره ها خبر رسیدن بهاری دیگر را نوید می دهد.

گزارش: مرضیه صاحبی