موزه‌های اردبیل؛ گنجینه تاریخ، فرهنگ و آداب و سنن مردم منطقه

به گزارش خبرنگار مهر، اردبیل برغم برخورداری از تاریخ کهن در کشور تا چند سال پیس به لحاظ برخورداری از موزه های تخصصی در حوزه های مختلف از جمله استان های فقیر محسوب می شد، اما طی سالهای اخیر گشایش چندین موزه تخصصی موجب شد حرکت مثبتی در زمینه حفظ و نگهداری از آثار ارزشمند معنوی و مادی صورت گیرد.

با توجه به هدف موزه‌ها که تحقیق در آثار و شواهد به ‌جای‌ مانده از فرهنگ انسانی و گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار به ویژه به نمایش گذاشتن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است، شاید بتوان گفت که این استان هم اکنون از گنجینه کاملی از تاریخ، فرهنگ و آداب و سنن برخوردار بوده و می تواند علاقمندان، گردشگران و بویژه محققان را راضی نگه دارد.

در این خصوص تعدادی از موزه های مهم باستان شناسی، مردم شناسی، صنایع دستی و.... استان اردبیل که بیشتر در شهرهای اردبیل، خلخال و مشگین شهر ایجاد شده معرفی می شود تا پاسخگوی نیاز مخاطبان باشد.

موزه تخصصي باستان شناسي اردبیل؛ روایتگر تمدن اشکانی

اين موزه به وسعت هزار و 800 متر مربع در زمینه تخصصی و مطالعات باستان شناسی و تاريخي طراحي شده که بخشي از تاريخ و تمدن اشکاني منطقه بويني يوغون شهرستان نير را معرفي مي کند.

500 اثر تاريخي متعلق به دوره های مختلف تاریخی مربوط به اين استان از جمله انواع سفالينه هاي ساده و منقوش، ظروف شيشه اي، چيني هاي آبي و سفيد ، ابزار و ادوات مفرغي از دوره هاي مختلف تاريخي منطقه از جمله آثاری است که در این موزه به نمایش درآمده است.

چيدمان اشياي اين موزه بر اساس دوره تاريخي آن انجام شده و در بخشهاي مختلف آن نسخ خطي، سکه ها، آثار سفالي و شيشه اي به چشم می خورد.

موزه سنگ و کتابخانه تخصصي شيخ صفي

اين موزه از دو بخش کتابخانه تخصصی دوران صفویه و سنگ قبرهای مربوط به شهدای جنگ چالدران و یا سایر درگذشتگان شهیر آن دوره تشکیل شده است، بخش اول در واقع کتابخانه تخصصي دوران صفويه است و بسياري از کتابهاي مرتبط با این دوره پس از گردآوري در آن نگهداري مي شود.

از مجموعه کتابخانه شیخ صفی بیش از چهار هزار کتاب دست نویس نفیس توسط ژنرال باسکویچ روس و پس از امضا عهدنامه ترکمن چای به غارت رفته است.

در موزه سنگ نیز 200 قطعه سنگ قبر در محوطه شهيدگاه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي جمع آوری شده و در محوطه باز حریم بقعه و در زیر طاق های دور حیاط و حاشیه دیوار به نمایش درآمده است.

موزه چيني خانه شیخ صفی؛ آثاری که به یغما رفت

اين موزه در داخل مجموعه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي و در تالاری به نام چيني خانه که هزار و 256 محفظه دارد، داير شده و البته به دلیل تاراج آن در دوره های مختلف هم اکنون تنها حاوي 100 قطعه اشيا و ظروف چيني مربوط به دوران صفويه است.

پیش از این در این محفظه ها چينی‌ های اهدايی امپراتور چين به شاه‌عباس به مناسبت احيا جاده ابريشم و چينی ‌هايی که از طرف دولت ايران به کشور چين سفارش شده بود، قرار داشته است. ظروف چينی پس از رسيدن به ايران توسط هنرمندان حکاک در اصفهان به مهر "بنده شاه ولايت عباس" ممهور شده و به اردبيل فرستاده می ‌شد و در محفظه ‌های تالار چينی‌خانه قرار می ‌گرفت.

شاه عباس زمانی که برای استراحت يا چله‌ نشينی به اردبيل سفر می ‌کرد، در تالار چينی‌ خانه اقامت می‌کرده است. گفته می‌ شود پس از امضای عهدنامه ننگين ترکمنچای بيش از ۸۰۰ عدد ظروف چينی و حدود چهار هزار کتاب‌ دست ‌نويس نفيس با بسياری از عتيقه‌ جات مجموعه شيخ‌ صفی‌ الدين توسط ژنرال باسکويچ غارت شد که تعدادی از اين آثار در موزه آرميتاژ و موزه ديگری در روسيه به نمايش گذاشته شده است.

موزه مردم شناسي اردبيل؛ غنی ترین مجموعه فرهنگی

موزه مردم شناسی اردبیل جزو اولین موزه های استان و از غنی ترین آنها است که در محل حمام تاريخي آقانقي "ظهير‌الاسلام" در نزدیکی بقعه شیخ صفی اردبيل واقع در ميدان عالي قاپو داير شده است.

در اين موزه 33 نوع مجسمه با پوشش محلي و آييني مردم استان اردبيل به نمايش در آمده و همچنين آثار و دست نوشته هاي مربوط به هويت تاريخي و فرهنگي اين منطقه نيز در اين موزه جمع‌آوري و عرضه شده است.

آشنايي با نحوه زندگي، آداب و رسوم، پوشش محلي مردان و زنان، نحوه پخت غذاهاي محلي و آيينهاي خاص اين استان بویژه آيينهاي ويژه استحمام در دوره هاي گذشته از ویژگیهای مهم این موزه مردم شناسی است.

موزه صنايع دستي؛ معرفی بیش از 30 هنر دستی

اين موزه نیز به مانند اکثر موزه های تاریخی و فرهنگی کشور در یک حمام تاريخي ایجاد شده، حمامی که مربوط به دوره صفویه بقعه شیخ صفي الدين اردبيلي است و در آن 300 قطعه اشياي معاصر صنايع دستي استان طراحی و در معرض دید قرار گرفته است.

گليم، ورني، شيشه، معرق چوب، سازهاي سنتي، سفال، قلم زني، تراش روي شيشه، نقاشي روي شيشه، فرش، منبت چوب، حجاري، خراطي، نازک کاري روي چوب، بافته هاي عشايري، آهنگري، مسگري تزيينات روي سفال، مفرش و صنايع دستي چرمي از جمله آثار صنايع دستي استان است که در این موزه وجود دارد.

اجرای کارگاه زنده رشته های صنایع دستی احیا شده استان از مهمترین بخش این موزه محسوب می شود.

موزه مفاخر ديني اردبيل

اين موزه که در خانه تاريخي ميرفتاحي اردبيل با هدف معرفي چهره‌هاي علمي و فرهنگي استان در حوزه دين و ترويج مذهب تشيع تاسيس شده و حاوی آثار، عکس ها، نقاشي از چهره و سوابق علمي و ادبي و خدمات ديني علما استان و اغلب مربوط به تاريخ معاصر است.

آيات عظام احمد مقدس و محقق اردبيلي، ميرزامحسن مجتهد اردبيلي، ميرصالح مجتهد انواري، سيدمرتضي خلخالي، ميرزا علي‌اکبر مجتهد اردبيلي، سيد يونس موسوي اردبيلي، ميرزا محمد مسايلي اردبيلي، سيدجواد محدث اردبيلي، مرحوم آيت الله ميرزا علي مشگيني، آيت‌الله سيدابراهيم سيدحاتمي، سيدعبدالکريم موسوي اردبيلي و مرحوم ميرزا بيوک خليل زاده مروج از جمله علمای معرفی شده در این موزه است. 

در اين موزه ديني، فرهنگي و تاريخي هم‌اکنون آثار 57 تن از علماي ديني منطقه در قالب عکس، نقاشي و پيکر در اين موزه عرضه شده است.

موزه باستان شناسي خلخال

اين موزه در محل حمام تاريخي نصر اين شهر داير شده و حاوي 300 شي تاريخي از دوره پيش از اسلام تا دوره هاي جديد است.

چیدمان آثار نمایش گذاشته شده در این موزه، براساس تاریخ پیش از اسلام آغاز و دوره های پس از اسلام و بازگویی آن به صورت مستند ختم می شود.

ایجاد این موزه در حمام تاریخی شهرستان خلخال که خود از نظر مردم شناسی می تواند مورد مطالعه قرار گیرد، از جذابیت های این موزه باستان شناسی است.

موزه باستان شناسي مشگين شهر با آثار پنج هزار ساله

نمایش 500 اثر مربوط به دوره های ماقبل تاریخ و ادوار مختلف که قدیمی ترین آن به پنج هزار سال قبل برمی گردد، باعث شده که مجموعه باستان شناسی مشگین شهر از ارزشمندترین موزه های استان اردبیل لقب بگیرد.

این مجموعه شامل آثار متعددي از قبيل سفالينه هاي کوزه، خمره، کاسه، ليوان و ظروف آشپزخانه، اشياي فلزي از جمله زيور آلات زنانه از جنس طلا و مفرغ و نيز ابزار آلات جنگي همچون شمشير و پيکان و همچنين ابزار استخواني است.

این موزه با دارا بودن آثار ارزشمند از منطقه شهریری با بیش از هفت هزار سال قدمت و شامل شنگ نبشته های عصر آهن به بهشت محققان و باستان شناسان استان اردبیل تبدیل شده است.

انواع مهره و منجوق از سنگ هاي قيمتي، سنگ شيشه و سکه هاي تاريخي و نیز اشیا تاريخي کشف شده از مرحله سوم کاوشهای منطقه باستانی شهریری نظیر سفال، ابزار سنگي، ادوات و ابزار آلات جنگي و شکار و... از دیگر آثری به نمایش درآمده در این مجموعه ماندگار است.

زيور آلات طلايي و مفرغي شامل گوشواره، آويز و حلقه و چندين شي باستاني با ارزش از جنس خمير شيشه و انواع عقيق و منجوق با رنگهاي لاجوردي، فيروزه اي از ديگر آثار جمع آوری شده در این موزه می باشد.