دکتر مصطفی عباسی مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان در مورد اینکه اصول حاکم بر رقابت سیاسی چیست به خبرنگار مهر گفت: بحث رقابت سیاسی در همه مکاتب و جوامع مطرح است چه ازمنظر دینی وچه از منظر عقلی اگر بر این موضوع نگاه کنیم ، اصول و معیارهایی برای رقابت سیاسی بایستی وجود داشته باشد. در جوامع غربی بیشتر رقابت سیاسی برای اداره کردن بهتر امور صورت می گیرد. جامعه به سمت اهدافی پیش می رود و اهداف ملی ای دارد که کاندیداها سعی می کنند به بهترین وجهی آن منافع را تأمین بکنند. حالا می تواند این اهداف مقدس و یا غیر مقدس باشند.
وی افزود: البته روشهای نامطلوب تبلیغات دنیاگرایانه و غیر مشروع و احیاناً سودجویانه در آن جوامع وجود دارد. اما از منظر دینی اهداف مقدس تری برای رقابت سیاسی وجود دارد. یک انسانی که در عرصه مسائل سیاسی به رقابت با دیگر کاندیداه می پردازد باید اول هدف و مقصدش خدمت به جامعه به خاطر رضای خدا باشد. یعنی انگیزه الهی بعلاوه کمک به خلق و خدمت به جامعه به منظور تعالی و تکامل جامعه داشته باشد. زیرا جامعه دینی یک مجموعه به هم پیوسته است که بایستی همه با همدیگر رو به رشد و تعالی حرکت کنند و نمی شود یکی از آحاد جامعه در حال رشد و بقیه اجزای جامعه در حال عقب گرد باشند.
نویسنده «جلوه های تربیت و تبلیغ در سیره پیامبر اعظم(ص)» تصریح کرد: بنابراین در جامعه اسلامی مبنای رقابت سیاسی بر پایه اعتقاد و اتکال به خداست. انگیزه الهی به معنای تقرب الی الله و خدمت به خلق و جامعه در راستای تعالی جمعی مطرح است. بنابراین در چنین جامعه ای و با چنین مبانی و اصولی هرگز راه برای رقابت های منفی و حذفی باز نمی شود و رقابت ها همه مثبت می شود که منظور هم خدمت بیشتر و پیدا کردن عرصه بزرگتر برای خدمت رسانی است. اینکه فرد بتواند در این عرصه خودش را در معرض افکار عمومی قرار بدهد و اعتماد آنها را جلب کند که مثلاً من می توانم به بهترین وجهی امور جامعه را به لحاظ، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و تربیتی اداره کنم که به سمت آن اهداف پیش بروید.
وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: بنابراین در این مسیر رقابت کنندگان باید از ابزارهای مشروع و عقلایی استفاده کنند نه اینکه از هر وسیله ای برای رسیدن به هدف استفاده کنند.
عباسی مقدم در مورد آسیب های رقابت سیاسی در ایران هم تصریح کرد: در همه دوره ها یک بی برنامگی و عدم تکیه بر برنامه و تفکر و عقل بوده است. در حالیکه عقل می گوید پیش از هر چیزی باید ببینیم برنامه افراد پس از انتخاب شدن چیست برای تصدی یک مسئولیت سیاسی باید دید برنامه آن فرد چیست؟ این آسیب بوده یعنی به برنامه و عملکرد واقعی افراد در همه زمانها توجه نشده است. اما در کشور در مقاطع مختلف زمانی آسیب هایی بوده و آن بستگی به میزان کنش یا دخالت عناصر خودی و بیگانه در عرصه رقابت سیاسی داشته است. هرگاه دخالت بیگانگان بیشتر بوده آسیب ها به سمت وابستگی و از خود بیگانگی و خودباختگی در برابر فرهنگ غربی جلوه کرده است. وقتی هم کنش عوامل داخلی بیشتر بوده یعنی به سمت استقلال بیشتر رفتیم آسیب شخصی اخلاقی و تربیتی به وجود آمده است.
نویسنده کتاب «اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان»گفت: به عنوان مثال در مورد دوم خودخواهی و خودمحوری بیشتر شده است. زیرا امور جامعه یک امور به هم پیوسته است یک فرد نمی تواند تخصص در همه امور داشته باشد و همه چیز را به تنهایی حل کند لذا باید تکیه بر خرد جمعی زند و با مشورت باعقلا و با مشارکت افراد مختلف وارد صحنه بشود. این آسیبی است که وقتی کسی به مناصب بالا دست می یازد خودخواهی و خود محوری او به او اجازه نمی دهد که از افکار و اندیشه ها و نظرات تخصصی و کارشناسانه حتی آنهایی که در جناح خود اوست استفاده کند.
این استاد دانشگاه کاشان اظهارداشت: آفت بعد بزرگنمایی و دوری از واقع بینی است. یعنی ماندن در شعارها و دور بودن از واقع بینی در حالیکه در عرصه اجرایی و سیاسی واقع بینی شرط اساسی است. آرمانها و شعارها بویژه در جامعه اسلامی لازم هستند و در جای خود بایستی مطرح شوند اما در عین حال در عرصه واقعیت و مدیریت و تدبیر امور جامعه واقع بینی یک ضرورت است. کسی که در رقابت سیاسی شرکت می کند بایستی واقع بین باشد چه در عرصه ارزیابی همراهی مردم با او و چه در عرصه برنامه ریزی و چه در عرصه ارزیابی فعالیت و خدماتی که کرده است باید واقع بین باشد. از ظاهر سازی و بزرگنمایی آنچه که است و کوچک سازی آنچه که مربوط به رقبا است بایستی بپرهیزد.
وی در مورد اینکه در مورد اینکه اگر رقابت سیاسی در ایران را با معدل الگوی حاکم بر کشورهای دیگر مقایسه کنیم چه نقاط ضعف و قوتی در الگوی ایرانی دیده می شود گفت: یکی بحث روحیه جمعی و تشکل و فعالیت حزبی در کشورمان جلوه می کند که در این مورد ضعیف هستیم. یعنی رقابت های سیاسی ما برآیند یک فعالیت متشکل جامع و حزبی ندارند بلکه بیشتر با تکیه بر قالبیت های فردی و آن هم با تکیه بر رسانه هایی است که به صورت متمرکز و بدون رقیب اقدام به بزرگ کردن و مطرح کردن چهره ها می کنند. اگر در راستای سیاست رسانه ها یک چهره کوچکی، بزرگ شود آن می تواند با بزرگترین شخصیت های سیاسی جامعه رقابت کند و بر عکس اگر یک شخصیت بزرگی که به واقع توانایی، علم و تجربه دارد مورد بی مهری رسانه ها قرا بگیرد که یکسویه عمل می کنند، بنابراین می تواند پایین تر از یک رجل سیاسی در سطح جامعه قرار بگیرد.
این محقق و نویسنده کشورمان تصریح کرد: بنابراین این مسئله یک آفت است. در حالیکه اگر فعالیت ها بر اساس یک تشکل حزبی انجام بشود افرادی که در رقابت ها در سطح عالی شرکت می کنند برآیند افکار عمومی احزاب می شوند و در این صورت امکان جا به جایی تند و سریع قدرت و تفاوت سطوح افراد در عرصه قدرت به صورت سریع اتفاق نمی افتد ورقابت ها شرایط منطقی تر و روال عقلایی تر پیدا می کنند. اما از منظر اینکه نیت و انگیزه افراد خدمت به جامعه اسلامی است خدمت به خلق و نه خدمت به اهداف جناحی و باندی است انگیزه های غیر دینی مطرح نیست .
وی با بیان اینکه زیرا بعضی از کشورها کاندیداها در راستای اهداف بیگانگان حرکت می کنند و با لطایف الحیل و شگردهای تبلیغاتی گوناگون سعی می کنند افکار عمومی را به خود جلب کند گفت: بعد از مدتی معلوم می شود که آنها بیشتر در خدمت بیگانگان بوده اند که این چنین چیزی در کشور ما در سطح بسیار پایینی قرار دارد. در کشور ما انگیزه فقط خداست البته با چاشنی کسب قدرت بیشتر.
عضو شورای هماهنگی فعالیتهای قرآنی دانشگاههای کشورعنوان کرد: نکته سوم اعتماد مردم در عرصه های مختلف رقابت سیاسی به شخصیت های دینی و اجتماعی است. یعنی افراد با نفوذ چه با رویکرد دینی و چه اجتماعی و خدمات عمومی اینها تأثیر زیادی بر افکار عمومی دارند و محل مراجعه مردم هستند. این خودش یک نقطه قوت است که البته اگر خوب ساماندهی نشود می تواند به نقطه ضعف تبدیل شود. یعنی افراد با نفوذ اگر تحت تأثیر القائات افراد قرار بگیرند و فقط فریب شعارها را بخورند طبعاً نخواهد توانست نقش اجتماعی خودشان را ایفا کنند. اما اگر افراد با نفوذ چه در سطح روستاها یا شهرها یا استان ها و مناطق اگر با یک دید کارشناسی روی رقابت سیاسی و شعارها و برنامه های کاندیداها دقت و مطالعه کنند و بر اساس دیدگاه کارشناسی آینده نگر به مردم مشورت بدهند و فقط مبنایشان جهت گیری باندی و جناحی افراد نباشد یعنی به میزان تحقق پذیری شعارهای قبلی کاندیداها و به میزان انطباق گفتار و رفتار آنان و عقبه فکری و ساسی و اعتقادی افراد دقت کنند قطعاً از این نقطه قوت جامعه می تواند استفاده بهتری بشود چرا که جامعه ما یک ساختار و بافت دینی و اصیلی دارد.
این محقق و نویسنده در مورد اینکه آیا اصول حاکم بر رقابت سیاسی، فقط تا مقطع رأی گیری حاکم است یا باید بعد از آن هم به آن وفادار بود گفت: این یکی از آفات جامعه ماست که به دلیل نبود سیستم نظارتی قوی و دائمی و همه جانبه ، افراد احساس می کنند که مانند کنکور فقط باید از سد رقابت انتخاباتی بگذرند و بعد از آن دیگر التزام به شعارها و برنامه های قبلی چندان لازم نیست. این به دلیل همین نبود نظام نظارتی قوی چه از سوی مجلس چه قوه قضائیه و چه دیگر سازمانها و نهادها است . اگر این نظارت به وجود آید آنوقت می توانیم شاهد از بین رفتن این آفت باشیم.
وی در مورد اینکه چرا روند رقابت سیاسی در ایران خیلی نظام مند و قابل پیش بینی نیست هم یادآورشد: این مسئله به همان نهادینه و تثبیت نشدن قوانین در جامعه بر می گردد. دلیل این نهادینه نشدن هم یکی به رویه و فرهنگ جامعه بر می گردد که در طول زمانها و قرنها همواره توده جامعه به سمت نقض حاکمیت و مبارزه با آن جوی بوده که عادت نکرده به اینکه نسبت به قوانینی که حاکمیت اعمال می کند تمکین و تبعیت داشته باشند . نکته دوم به خود قوانین بر می گردد که بسیاری از آنها شفاف نیستند و بر این اساس در صحنه اجرا قابل تفسیر های متفاوتی هستند و اینجاست که هرکس که ابزار قدرت بیشتری دارد می تواند تفسیر خودش را به کرسی بنشاند مثل الان که بحث اجرای قانون ، عدالت همه کاندیداها صجبت از آن می کنند اما همه می دانند که این قانون در خیلی موارد ابهام دارد و در خیلی موارد قابل تفسیرهای مختلف است و همه می دانند که حداقل کل تفسیرهایی که انجام می شود بر اساس رویه معقول و بر اساس عدالت و تساوی بین جناح ها و افراد نیست.
عباسی مقدم در پایان سخنانش گفت: نکته بعد در باره نهادینه نشدن قانون باز به نبود نظام نظارتی دقیق، موشکافانه و همه جانبه بر می گردد که باعث می شود خیلی از افراد دلهره و اظطراب از اینکه قانون را زیر پا بگذارند یا قانون را به تعویق بیندازند نداشته باشند. این مشکلی است که بایستی به تدریج هم با اصلاح قوانین و هم با تقویت نظارت ها و خلوص و اخلاص در نظارت ها باید رفع شود. یعنی نظارت هم ابزاری برای تسویه حساب های فردی و گروهی و جناحی نشود بلکه نظارتی برای بهبود روند امور جامعه باشد.
نظر شما