انصاف؛ نشان خودسازی و خداترسی/ چند حدیث درباره فضیلت کمیاب انصاف

به گزارش خبرگزاری مهر، "انصاف" يا "دادن حق صاحبان حق به طور تمام و كمال" كيميايي كمياب در مناسبات خانوادگي، اجتماعي و سیاسی است. انصاف برتر از توجه و رسيدگي تام و تمام به حقوق مالي، عاطقي، معنوي و حتي علمي و سیاسی ديگران است و نشان روشني از خودسازي و خداترسي و مردم دوستي است.

توضيح ابعاد و جلوه هاي انساني انصاف آسان نيست و به كارگيري آن در زندگي كاري سخت و دشوار است، از اين رو این صفت همواره همراه با واژه "ابتلا" يعني محنت و رنج يا امتحان آن هم نوع "اشد "يعني بسيار شديد و دشوار می آید. امام صادق (ع) می فرماید: انسان مومن امتحان نمي شود به چيزي سخت و دشوارتر از چند خصلت يكي انصاف از سوي خود نسبت به ديگران.(در الكافي،ج2 ص 190)

از آنجا كه با فضيلت ترين اعمال دشوارترين كارهاست. رعايت انصاف در لحظه لحظه هاي زندگي "شديدترين و سخت ترين واجبات بر مردم"بيان شده است. اين تعبیر با تفسيري رسا قابل قبول است و آن اين كه هر يك از ما در صحنه هاي مختلف زندگي و از آغازين ساعات روز با "ترديد"و "تصميم" روبه رو هستيم درباره حق خود و حق ديگران و بین منافع شخصي و منافع عمومي تضادها و اصطكاك هايي مي بينيم كه انتخاب انصاف در هنگام تصميم گيري كاري دشوار و به تعبير امام صادق (ع) امتحاني بسيار شديد است، زيرا انصاف چون جهاد نفس و ايستادگي در برابر فشار هاي نفساني و اوامر شيطاني است.

دشواری رعایت انصاف تا حدی است که در روایات آمده سه چيز است كه هر گاه فردي يكي از آنها را نزد خداي خودبرد، پروردگار بهشت را بر او واجب مي نمايد: انفاق به هنگام تنگدستي، گشاده رويي به تمام هستي، انصاف از سوي خود نسبت به تمام آفريده هاي الهي.

خرج مال آن هم به هنگام تنگدستي و ناداري نه تنها سخاوت بلكه ايثار است، تقديم عاطفه و مهرورزي به ويژه نسبت به كساني كه هرگز آنان را بهتر و برتر ازخود نمي دانيم و انصاف نسبت به تمام آفريده ها، چنان عظمتي در تمام هستي دارد كه يكي از اين سه پلكان صعود انسان به سعادت و نيكبختي محسوب مي شود.

تمام حقیقت پنهان و پيدای انصاف را می توان در کلام حضرت علي (ع) دید که می فرماید: انصاف تابلوي تابان فضيلت و بزرگواري، شيوه هميشه صاحبان شرافت و با فضيلت ترين فضيلت هاست. (غررالحكم،ص 394).

ابوحمزه ثمالي يار و همراه صميمي امام سجاد(ع) در سخني آن حضرت فضاي انصاف و انصاف پيشگان را بسيار وسيع دانسته از قول سيد الساجدين انصاف را ويژگي والاي مومنان دانسته چنين بيان مي كند: از اخلاق انسان دين مدار و خداجوانصاف نسبت به مردم و ابتداي به سلام به تمامي آنان است.(الكافي،ج 2 ،ص 241)

با اين بينش هر يك از ما بايد با معرفت و همت خويش و مراقبت و مواظبت از خود صاحب اين فضيلت در صحن و سراي زندگي شويم و نسبت به دوستان و همسايگان و اطرافيان گام هاي دستيابي به انصاف تام و تمام را بر داريم و هرگز دعوت از ديگران به رعايت انصاف را عادت خود قرار ندهيم كه امام صادق(ع) اين روش را بي انصافي دانسته، فرمود: از انصاف نيست كه تنها برادران خود را به رعايت انصاف دعوت كني و خود هيچ همتي و تلاشي در اين باره نداشته باشي. (وسائل الشيعه،ج 12 ،ص86)

در پايان ذکر سخنی گهربار از امام علي (ع) درباره انصاف می تواند راهگشا باشد. ایشان می فرماید: انصاف، زكات قدرت و توانمندي انسان، زينت مديران ومسئولان، فضيلت و بزرگي بزرگواران، بهترين ثواب ها و پاداش ها براي انسان، زمينه ساز محبت و علاقه ديگران، باعث تداوم مهرباني برادران، سبب بنيان نهادن مودت و شكوفايي لطف و عنايت مهربانان مي شود. (غررالحكم،ص 394)