به گزارش خبرنگار مهر، رباعیات خیام حدود 60 الی 70 رباعی است و همواره از برجسته ترین شاعرانی بود که شعر را برای بیان تفکرات فلسفی و عرفانی خود به کار برده و استعداد او سبب شد تا حکیم دوران و ابن سینای زمان بخوانندش.
رباعيات خيام از لحاظ فلسفي آنچنان عميق و پر مغز و گوياست كه براستي حيرت انگيز است و در آن می توان راز وجود آفرينش و معماي هستي را مشاهده کرد.
تلاش خیام بر محور معماها و مجهولات دور مي زند
تلاش خيام در زمينه هاي فلسفي بر محور مشكلات و معماها و مجهولات دور مي زند و سعي او برآنست كه حقايق تلخ را به زباني ساده و همه فهم بيان كند و براي حل معضلات، راه حل هاي منطقي و قابل قبول ارائه دهد.
خيام در قالب رباعي تمام مسائل مهم و تاريك فلسفي را كه در ادوار مختلف انسان را سرگردان كرده و افكاري را كه جبرا به او تحميل شده و اسراري را كه برايش لاينحل مانده مطرح مي كند.
براي اينكه طرز فكر و فلسفه خیام را بیابیم ناچاریم تا او را بشناسيم و ناگريزيم كه افكار و فلسفه را چنانكه از رباعياتش مستفاد مي شود بيرون بياوريم زيرا جزء اين وسيله ديگري در دسترس نيست.
آثار فلسفی موجود خیام به چند رساله کوتاه اما عمیق و پربار محدود می شود و آخرین رساله فلسفی خیام مبین گرایش های عرفانی اوست.
خیام در اشعار خود به شکار مضمون روی نمی آورد و به صنایع شعری توجهی ندارد و به آراستن کلام نمی‌پردازد و شاید نخستین خصوصیت شعری وی سادگی و عاری بودن از هر گونه بازی‌های لفظی باشد.
رباعیات خیام مستحکم و روان است
رباعیات او استحکام و روانی و ایجاز خاصی دارند و گویی او تجربه‌های معنوی و فکری خود را به صورت اشاره و موجز در طی چهار مصرع به ساده‌ترین شکل ممکن بیان می‌کند و در این باره هرگز دچار تکلف نمی‌شود.
رباعیات زیبا و عرفانی خیام او را در ردیف چهار شاعر بزرگ جهان یعنی هومر، شکسپیر، دانته و گوته قرار داده و این رباعیات بحث و اختلاف نظر میان تحلیلگران اندیشه خیام را شدت بخشیده چرا که برخی برای بیان اندیشه او تنها به ظاهر رباعیات او بسنده می کنند، در حالی که برخی دیگر بر این اعتقادند که اندیشه های واقعی خیام عمیق تر از آن است که صرفا با تفسیر ظاهری شعر او قابل بیان باشد.
رباعی‌های خیام زبان شاعر و مشرب فلسفی او را آشکار می سازد زیرا زبان خیام در شعر طبیعی و ساده و از تکلف به دور است.
خیام نیشابوری در شعر و شاعری از هیچ کس پیروی نمی کند و هدف او از سرودن رباعی داشتن ذوق شاعری و نکته‌بینی‌های فلسفی در قالب شعر است.
خیام نیشابوری از فیلسوفان، ریاضی‌دانان و ستاره‌شناسانی است که در سرودن رباعی نیز سرآمد بود و در دورهٔ سلجوقی به لحاظ علمی و ادبی پایگاهی والا داشته است.
رسالة فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله
خیام به واسطهٔ نگارش رباعیاتش شهرت جهانی دارد و امروز رباعیات او را به اغلب زبان‌های زنده ترجمه کرده اند و ادوارد فیتزجرالد نیز رباعیات خیام را به زبان انگلیسی ترجمه و سبب شهرت بیشتراین شاعر در مغرب‌زمین شد.
رسالة فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله به زبان عربی در بارهٔ معادلات درجهٔ سوم، رسالة فی شرح مااشکل من مصادرات کتاب اقلیدس در مورد خطوط موازی و نظریهٔ نسبت‌ها، رساله میزان‌الحکمه، رسالهٔ مسائل الحساب، رساله روضة‌القلوب در کلیات وجود، رساله ضیاء العلی، رساله‌ای در صورت و تضاد، ترجمه خطبه ابن سینا، رساله‌ای در صحت طرق هندسی برای استخراج جذر و کعب، رساله مشکلات ایجاب، رساله‌ای در طبیعیات، رساله‌ای در بیان زیگ ملکشاهی و اشعار عربی خیام که در حدود ۱۹ رباعی آن بدست آمده برخی از آثار علمی و ادبی این شاعر است.
رباعیات خیام در زمان حیات وی گردآوری و تدوین نشده است
عمر خیام در سده پنجم هجری در نیشابور زاده شد و فقه را در محضر امام موفق نیشابوری آموخت و حدیث، تفسیر، فلسفه، حکمت و ستاره‌شناسی را فراگرفت.
این شاعر گرانقدر تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر، قاضی‌القضات سمرقند، کتابی دربارهٔ معادله‌های درجهٔ سوم به زبان عربی نوشت تحت نام رساله فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله و از آن‌جا که با نظام‌الملک طوسی رابطه‌ای نیکو داشت، این کتاب را پس از نگارش به خواجه تقدیم کرد.
پس از این خیام به دعوت سلطان جلال‌الدین ملک‌شاه سلجوقی و وزیرش نظام الملک به اصفهان می‌رود تا سرپرستی رصدخانهٔ اصفهان را به‌عهده گیرد و به مدیریت او زیج ملکشاهی تهیه و طرح اصلاح تقویم را تنظیم می‌کند.
خیام نخستین کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجات اول و دوم و سوم پرداخته و طبقه‌بندی تحسین‌آوری از این معادلات آورده است.
شخصیت خیام هنوز ناشناخته است
او در حل تمام صور معادلات درجه سوم منظماً تحقیق کرده و به حل هندسی آنها توفیق یافته و رساله وی در علم جبر، که مشتمل بر این تحقیقات است، معرف یک فکر منظم علمی است؛ و این رساله یکی از برجسته‌ترین آثار قرون وسطائی و احتمالاً برجسته‌ترین آنها در این علم است.
برپایه این گزارش بسیاری از محققان معتقدند که علیرغم نقش موثری که خیام در عرصه علمی و فلسفی داشته شخصیت خیام هنوز ناشناخته است چرا که رباعیات این شاعر در زمان حیات وی گردآوری و تدوین نشده است.
تاریخ وفات خیام سال ۵۱۷ بوده و مقبرهٔ وی هم اکنون در شهر نیشابور، در باغی که آرامگاه امامزاده محروق در آن واقع شده قرار گرفته است.
................................
گزارش: مرضیه صاحبی
نظر شما