به گزارش خبرگزاری مهر، وقتی که پیشینه تبليغات در تاریخ جهان را بررسی می کنیم این نکته مشخص می شود که تبلیغات در محورها و مفاهيم مختلف انجام شده، اما به طور كلي مي توان اين محورها را در دو عنوان اصلي خلاصه كرد. یکی عقايد و انديشه هاي مذهبي كه بيشترين كاربرد تبليغ را به خود اختصاص مي داده، زيرا كه مذهب، اصیل ترين و كهن ترين انديشه اي است كه با عقل و احساس و ايمان انسان در طول تاريخ آميخته بوده است.
دوم، تفكرات و آرمانهاي مادي، اعم از سياسي، نظامي و اقتصادي و فرهنگي كه انديشه هاي دانشمندان و متفكرين بسياري را به خود معطوف مي داشته و در جنگ ها و رقابت هاي سياسي و محاكم قضايي از ابزار تبليغ براي پيش بردن اهداف استفاده مي شده است. اين نمونه تبليغات به خصوص در كشورهاي پيشرفته باستاني مانند ايران، روم، يونان و مصر رايج تر و سازمان يافته تر بوده است.
ابزاري كه بيش از هر چيز در تبليغات عمومي، خواه مذهبي و يا غير مذهبي به كار گرفته شده بيان و خطابه، شعر، كتاب و نوشتار بوده است و بيان و سخن در اين ميان بيشترين جايگاه را داشته است.
احكام و اخبار عهد عتيق و مزامير داوود و سخنان زرتشت و كلمات بودا و بيانات جالب سقراط حكيم و شاگردان وي همچون افلاطون و سپس ارسطو مويد اين معنا است كه موضوع خطابه و سخنوري ريشه هاي بس عميق دارد و تمام ملل و اقوام بدان توجه خاص مبذول داشته اند و آن را از معجزات بزرگان به حساب آورده اند. كلمات و سخنان كنفسيوس در اعصار بسيار دور در سرزمين چين نمونه ای است از توجه ملت ها به نقش بلاغت و سخنوري، لكن آنچه از موضوع سخن و خطابه و خطيب به طور مدون به ما رسيده از يونان باستان است.
ميان فن تبليغ و شيوه فطري كه انسان در تجارب عملي خود بدان دست يافته و اصول و قواعدي را براي آن تدارك نديده مانند ديگر فنون از قبيل نجاري، خياطي و امثال اينها كه مهارت و تجربه در آن نقش دارند و تبليغ با اصول مدون و قواعد علمي، از نظر تاريخي تفاوت بارزي است. روزگاراني بود كه انسان براي رساندن پيام خويش صرفا بر شيوه و وسائل ابتدايي و بدون توجه به مطالعات و اصول علمي روان شناسي يا جامعه شناسي و امثال آن، تكيه داشت. كه اين با حيات انسان در طول تاريخ مرتبط است. مثلا، مردم جزيره العرب،شاعران و خطيبان خود را كه شعر و خطابه ها از قريحه ذاتي آنان بود، به بازارهاي مشهور مانند"عكاظ" و "ذي المجاز" و"مربد" مي فرستادند تا با فصاحت و بلاغت و قدرت بيان كه خصلت فطري اعراب بود مطالب مورد نظر را اعلام كنند و اگر قصيده اي از شاعري در مفاخره غالب مي آمد، به او مباهات كرده و قصيده اش را در خانه كعبه در رديف"معلقات" نصب مي كردند.
اين شيوه تبليغي و استفاده از همان قريحه، تجربه و سنت هاي متداول هنوز هم در ميان جوامع وجود دارد و شايد خود ما نيز از همان كساني باشيم كه در بسياري از مسائل تبليغاتي از همان سنن ديرين و بدون توجه به اصول و شيوه هاي علمي راه خود را مي پيماييم و از پيشرفت وسائل و فنون و امور ارتباطات و تبليغات روان شناسي و جامعه شناسي تبليغ اطلاع درستي نداريم و به طور قطع اگر به اين نكته ها عنايت مي كرديم در كار تبليغ موفق تر بوديم.
حداقل ازدو هزار و پانصد سال پيش، تدوين قواعد منطق و خطابه از يونانيان شروع شده و دانشمنداني مانند سقراط، افلاطون، و ارسطو در پيرامون آيين سخنوري، و فن استدلال و مناظره و جدل اصول و قواعدي را تدوين كردند كه منطق و خطابه نام گرفت و تفصيل و توضيح آن اصول و قواعد بعدا به وسيله دانشمندان تعقيب شد و در ميان فلاسفه و دانشمندان اسلامي كساني پيدا شدند كه آن مباحث را تعقيب كردند و گسترش دادند كه از جمله مي توان مباحث دانشمنداني چون تلخيص الخطابه ابن رشد و كتاب خطابه شفا از ابن سينا، اساس الا قتباس خواجه و....را نام برد كه به شيوه حكماي يونان به تعقيب مباحث خطابه پرداخته اند.
با ظهور اسلام تبليغ وارد مرحله جديدي شد. از يك سو ابزارهاي سنتي متداول ميان اعراب و شيوه هاي بلاغت و شعر و خطابه با ديد اسلامي مورد توجه قرار گفت و پيامبر اسلام با استفاده از آن شيوه و ابزارها با صبغه اسلامي تبليغات را هدايت نمودند و از سوي ديگر فرهنگ نويني كه اسلام پي افكند با نوآوری هاي خود شيوه ها و ابزارهايي كه پديد آورد كه با الهام از وحي الهي، رمز نفوذ در دلها و گسترش مكتب و جذب نفوس را آموخت كه دقيقا اصول عقلي و علمي به مفهوم كلي آن را ارائه مي داد، اصولي كه طي يك مقطع تاريخي بسيار كوتاه، عالي ترين رهآورد ارتباطي و تبليغي را همراه داشت و فرهنگ جهان و سرنوشت انسان را دگرگون ساخت.
بدون ترديد، شيوه عمل در تبليغات و ابزارهاي مترقي، اضافه بر بعد معنوي اسلام نقش بسيار مهمي را در توسعه و رواج اين آيين آسماني و جاوداني داشته است و فرهنگ، شيوه، ابزار و استراتژي تبليغ در اسلام از نظر تجربه اجتماعي نيز شايان توجه است. چرا كه اگر حتي براي علمي و منطقي بودن يك اصل، همان تجربه علمي ملاك باشد تجربه تبليغي اسلام در ميدان اجتماع، موفق ترين و پربارترين تجربه اي بود كه در يكي از بحراني ترين مقاطع جهان به منصه ظهور رسيد.
نظر شما