آفات صبر؛ از خشم تا جزع و بی قراری

به گزارش خبرگزاری مهر، صبر یک صفت اخلاقی است که اگر بخواهیم آن را در یک جمله تعریف کنیم شای بتوان آن "مقاوم و پرظرفيت و شكيبا بودن" دانست. البته صبر هم مانند هر صفت دیگری آفت هایی دارد که می تواند مانع و مخل آن باشد.

خشم
وقتي انسان ها خشمناك مي شوند، ديگر ارزش صبر و روش شكيبايي و شيوه بردباري را فراموش مي كنند. در اين رابطه داستان حضرت يونس را می شود مثال زد. وی براي هدايت مردم شهر نينوا مامور شد، اما هر چه كوشش كرد كمتر نتيجه داد و مردم از او كناره گرفته و كسي به نداي او پاسخ نداد. صبرش تمام شد و دل تنگ شد، خشمناك و اندوهگين شد و شهر را ترك كرد تا به شهر ديگري برود و در زمين گسترده خداوند، مردم نيك سرشتي را پيدا كند كه پاسخ دعوت او را بدهند. از شهر بيرون آمد و به كنار دريا رسيد كشتي پر مسافري سر رسيد. او را سوار كرد و به راه خود ادامه داد. به تنگه اي رسيد كشتي كه سنگين شده بود و خطرغرق شدن همه را تهديد مي كرد در اين حين ناخداي كشتي گفت: بايد يكي ازما به دريا افكنده شود تا ديگران جان سالم به در برند. قرعه كشيدند، قرعه به نام يونس افتاد و او را به دريا افكندند كه ماهي بزرگي او را بلعيد و درآن خانه تنگ و تاريك شكم ماهي و در آن حالي كه در ميان امواج آب كه روي هم مي غلطيدند به سر مي برد،و در ژرفاي آن ظلمات به اشتباه خودش پي برد و روي به در گاه خداوند كرده و گفت: لا اله الا انت سبحانك اني كنت من الظالمين.

دلتنگي و افسردگي
بي حوصلگي و غصه خوردن و در غم و اندوه شديد و مداوم فرورفتن، با صبرسازگار نيست. انساني كه مي خواهد نيروي صبر و مقاومت خود را از دست ندهد، بايد همواره بكوشد تا اين كه آن حالات را از خود دور كند.خداوند خطاب به پيامبر اسلام(ص) به دنبال توصيه به صبرمي فرمايد: ولا تك في ضيق مما يمكرون؛ از توطئه ها و كارشكني هاي مردم هرگز رنجش نداشته باش و احساس دلتنگي مكن

نااميدي
نوميدي ويرانگرترين آفت صبر است. انسان نااميد، نمی تواند صبور باشد. آنچه كه كشاورز را وا مي دارد كه سختي هاي كشاورزي را تحمل كند و شبانه روز آبياري و مراقبت آن را بر عهده بگيرد، اميدي است كه به درو كردن محصول دارد. اگر نوميدي بر قلبش چيره شود و شعله اميدش را خاموش كند ديگر چگونه مي تواند صبر داشته باشد، طاقت بياورد و كار را ادامه دهد. همچنين هر كس در زمينه فعاليت اجتماعي خود همين حالت را دارد. بنابراين قرآن مي كوشد كه در آيات متعدد افكار غلط و توهمات و پندارهاي نابجا را از اذهان مسلمانان پاك گرداند،و به جاي آنها بذر اميد در زمين در دل مومنان بكارد. آیه 139 سوره آل عمران می فرماید خودتان را دست كم نگيريد و اندوه به دل راه ندهيد كه شما پيروز و برتر هستيد، به شرط آنكه به ايمانتان پايبند باشيد.

جزع
"جزع"نقطه مقابل صبر است و آن،حالت بي قراري و ناشكيبايي در برابر حوادث و مشكلات است، به گونه اي كه انسان در برابرحوادث زانو زند، مايوش شود، بي تابي كند و يا از تلاش و كوشش براي رسيدن به مقصود چشم بپوشد. جزع يكي ازبدترين و نكوهيده ترين صفات است كه انسان را در دنيا و آخرت به بدبختي مي كشاند و از رسيدن به مقامات والا باز مي دارد و ارزش و مقام او را درجامعه كاسته و شربت زندگي را در كامش تلخ و شهد حيات را شرنگ مي سازد.

قرآن مجيد در سوره معارج آيه 19 الي 21، انسان را موجودي حريص و كم طاقت معرفي مي كند كه وقتي بدي به او برسد، بي تابي مي كند و هنگامي كه خوبي به او رسد، بخل مي ورزد و مانع ديگران مي شود. منظور از انسان در اين آيه همانند بعضي از آيات مشابهي كه انسان را با صفات ناشايستي توصيف كرده انسان هاي تربيت نيافته است

لذا درذيل همين آيات با جمله "الا المصلين و الذين هم علي صلاتهم يحافظون" افراد با ايمان را كه به نماز و كمك به محرومان و اصول عفت و امانت و شهادت به حق و فادارند استثنا كرده و از بحث عنوان "هلوع" خارج مي كند.

در نتيجه از جمله راههاي غلبه بر نگراني، آن است كه هر انسان مصيبت هاي اجتناب ناپذير و مشكلات لاينحل كه در طول زندگيش پيش مي آيد به آرامي تحمل كند، خويشتن را با شرايط آنها منطبق سازد و ناراحتي خود را با جزع و بي صبري تشديد ننمايد.

به عبارت ديگر اگر كسي به مصيبتي مبتلا مي شود يا با مشكلي مواجه مي گردد، براي رهايي از نگراني بايد آن پيشآمد ناگوار را بررسي كند، اگر رفع شدني و قابل حل است به چاره جويي تصميم بگيرد و در راه بر طرف ساختن آن حادثه از تمام وسايل عاقلانه و ممكن استفاده نمايد و موجبات آرامش فكري خويش را فراهم آورد. اگر مصيبت حتمي و مشكل حل نشدني است،بي چون و چرا تسليم قضا قطعي گردد به ناراحتي و عوارض آن تن در دهد و با تندي و بي صبري باعث تضعيف روح و فرسايش جسم خود نشود.